مقصر اصلی آلودگی هوای شهر تهران کیست؟

گروه اجتماعی: بلقیس شیخانی: موضوع آلودگی هوا در تهران البته موضوع تازه ای نیست و سالها است مردم این کلانشهر با آن دست به گریبانند اما پیداست تا زمانی که در باره علت اصلی این آلودگی اتفاق نظری وجود نداشته باشد، اجرای راهکارهایی برای رفع آن نیز دشوار خواهد بود.

به گزارش بولتن نیوز، برابر برخی مطالعات، موضوع آلودگی هوای تهران از سال ۸۲ به طور جدی مطرح شد و گزارش بانک جهانی نشان می دهد فقط در همان سال هشت هزار و ۱۵۲ نفر بر اثر آلودگی هوا در استان تهران جان خود را از دست دادند. در آبان سال ۸۵ یعنی سه سال بعد، آلودگی هوا به میزان نیمی از همین جمعیت قربانی گرفت.

اکنون ۱7 سال از زمان بحرانی شدن آلودگی هوا در پایتخت در ماههای سرد سال سپری می شود؛ ماههایی که وارونگی هوا، تنفس شهروندان را با مشکل روبرو می کند. از نظر علمی، وارونگی هوا در فصل های پاییز و زمستان؛ زمانی رخ می دهد که لایه ای از هوای گرم بالای هوای سرد در مجاورت کره زمین قرار می گیرد. درچنین شرایطی، پایداری هوا ایجاد می شود و به جای آنکه با افزایش ارتفاع، کاهش دما داشته باشیم تا چند صد متر از سطح زمین با افزایش ارتفاع، افزایش دما وجود خواهد داشت.

با حاکم شدن وارونگی هوا در سطح زمین بویژه در مناطق شهری بزرگ و صنعتی، آلودگی‌های تولید شده توسط منابع آلاینده مانند خودروها، کارخانه ها و لوازم گرمازای منازل به دلیل سنگین بودن هوای سرد و عدم تمایل این هوا به صعود و انبساط و ترکیب آن با هوای فوقانی در سطح زمین متراکم شده و سبب افزایش غلظت آلاینده‌ها در درون هوای استنشاقی انسان می شود و در نتیجه، مشکلات تنفسی را برای شهروندان به همراه می آورد.

اما مسئولان همواره در چنین زمان هایی با مقصر جلوه دادن خودروها ، اجرای طرح زوج و فرد از درب منازل را کلید می زدند و در مواقعی که شاخص آلودگی بیش از حد مجاز می رسید اقدام به تعطیلی کلانشهر تهران می کردند.اما در وضعیت فعلی که بیماری کوید 19 باعث تعطیلی بیشتر مشاغل و همچنین از شدت تردد خودرو در تهران کاسته است باز هم شاهد این پدیده در شرایط بسیار بد تری از سال های گذشته هستیم.

نکته حائز اهمیت در این موضوع سکوت کامل مسئولین شهری و استانی است.به راستی مقصر کیست؟خودرو ها؟مردم؟مسئولین؟سرما؟یا...؟در اینجا می خواهیم با استناد به گزارش بانک جهانی در خصوص تاثیر آلودگی هوای شهر تهران به این سوال پاسخ دهیم.همانطور که در دو نمودار زیر مشاهده می کنیم هزینه‎های ناشی از آلودگی هوای تهران، سالانه دو میلیارد و ششصد میلیون دلار و میزان مرگ و میر ناشی از آن حدود چهار هزار نفر برآورد می‌شود.که 2 درصد کل ناوگان حمل و نقل شهری تهران متعلق به خودروهای سنگین و 80درصد آن متعلق به سواری‎ها است.

85 درصد آلودگی تهران ناشی از عملکرد 2درصد ناوگان (خودروهای سنگین اعم از اتوبوس و کامیون و مینی‎بوس) بوده و این در حالی است که 80 درصد ناوگان (خودروهای سواری اعم از تاکسی و وانت و شخصی) تنها در ایجاد 3 درصد از آلودگی‎ها نقش دارند.نکته جالب در این گزارش اشاره به این موضوع است که هر موتورسیکلت بیش از پانزده برابر یک سواری آلودگی تولید می‎کند. و این در حالی است که اتوبوس‌های بخش خصوصی 31 درصد، اتوبوس‌های شهری 24 درصد و کامیون‌ها نیز 24 درصد از سهم کل آلودگی هوای تهران را دارند.

اما تمرکز برنامه‎های مدیریت آلودگی، بر خودروهای سواری است،در حالی که این خودروها تکه کوچکی از کیک آلودگی را درست کرده‌اند (تصویر دوم). اما همت مدیریت‌های شهری و ملّی بر عدم توجه به تکه بزرگ کیک (خودروهای سنگین) دقیقا نشان از بی‌برنامه بودن در قبال متهم اصلی و یا رها کردن تعمدی آن است.

علت اصلی آلودگی ناشی از خودروهای سنگین، بالا بودن قدمت و سنّ این ناوگان است که باید پنج سال به آن اضافه کرد. چراکه سال تهیه گزارش 94 بوده و به نظر می‌رسد در این پنج سال اقدام اساسی برای نوسازی ناوگان صورت نگرفته است.بخشی از قوه تصمیم‌گیری و مدیریت جامعه، بنا به دلایلی که مشخص است اساسا اجازه ورود افکار عمومی و مدیریتی را به موضوع موتورسیکلت‌ها نمی‌دهد در حالی که سهم هر موتورسیکلت در تولید آلودگی بیش از پانزده برابر یک خودروی سواری است.

نتیجه این بررسی نشان می دهد اشتباهی (خواسته یا ناخواسته) به بخش کوچک معضل پرداخته و اصل داستان را رها کرده‎ایم و به تبع آن، افکار عمومی و مدیریتی را از راه حل صحیح منحرف کرده است . چرا؟این سوالی است که مسئولین امر باید به آن پاسخ دهند.