دولت الکترونیک؛ شفافیت و پاسخ‌گویی

گروه اقتصادی- علی‌رضا اعظم‌پور دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد شریف نوشت: توسعه دولت الکترونیک یکی از محبوب‌ترین پاسخ‌هایی است که به معضل عدم شفافیت داده می‌شود. اما علی رغم اهمیت آن شواهد سیستماتیک کمی درباره‌ی تاثیر دولت الکترونیک بر فساد وجود دارد. مقاله بنرجی و همکارانش سعی در پر کردن این خلا دارد.

به گزارش بولتن نیوز، در این مقاله به بررسی نتایج حاصل از اجرای طرح ثبت الکرونیک و بررسی داده‌ها در ایالت بهار پرداخته می‌شود. طرح اجرا شده در ایالت بهار برای اصلاح فرآیند شرکت در برنامه کارورزی پیاده گردیده است.

برنامه کارورزی، برنامه‌ای با محوریت دولت است که برای کاهش فقر و ایجاد اشتغال برای خانواده‌های کم‌درآمد، در هندوستان اجرا می‌شود. مطابق این برنامه در مناطق کم‌درآمد، افراد برای اشتغال و دریافت حقوق دولتی مربوط به این طرح ثبت نام می‌کنند. سپس بر اساس تعداد متقاضیان و منابع قابل تخصیص به هر منطقه، مجموعه‌ای از طرح‌های عمرانی آن منطقه تعریف می‌شود. در هر یک از این طرح‌ها به منظور بیشینه‌سازی کارآفرینی، سهم سرمایه‌ی استفاده شده از 40% نباید بیشتر باشد.

تا پیش از اجرای این طرح اطلاعات مربوط به کارورزان، توسط مسئول محلی ثبت و سپس به ترتیب توسط مسئولین ناحیه‌ای، منطقه‌ای و ایالتی بررسی می‌شده است. به جهت تسریع امور، مبلغ بودجه لازم به صورت علی‌الحساب به مسئولین محلی پرداخت می‌شده است.

با اجرای طرح دولت الکترونیک ، مسئولین محلی اطلاعات متقاضیان محله خود را به صورت مستقیم در سامانه ایالت ثبت می‌کنند و بلافاصله پردازش اطلاعات وارد شده آغاز خواهد شد. پس از صحت‌سنجی اطلاعات وارده، مبلغ دستمزد کارورزان مربوط به هر محله، به مسئولین محلی پرداخت می‌شود و سپس پرداخت به کارورزان انجام می‌شود. بنابراین در این ساختار جدید، پرداخت پس از انجام بررسی صورت می‌گیرد.

از نکات قوت این مقاله، دسترسی به منابع داده جامع و مختلف است. در این مقاله از داده‌های سامانه ایالتی کارورزی، سامانه نظارت مرکزی بر عملکرد مسئولین، اطلاعت پیمایش (survey) خانوار، پیمایش عملکرد مسئولین، پیمایش دارایی‌ها موجود در هر محله، اطلاعات ثبت احوال و سامانه ثبت دارایی‌های مسئولین استفاده می‌شود. همکاری مسئولان در اجرای رندم این طرح در برخی مناطق این امکان را به بنرجی و همکارانش داده که تاثیر علّی اجرای دولت الکترونیک بر ابعاد مختلف برنامه کارورزی را اندازه‌گیری بکنند.

نتایج این مقاله نشان می‌دهد که با اجرای طرح دولت الکترونیک میزان هزینه‌های مربوط به طرح کارورزی به صورت معناداری و به مقدار 24% کاهش می‌یابد. این کاهش ناشی از کاهش پرداختی به کارورزان نیست و تنها در اثر کاهش نشتی منابع اتفاق افتاده است که با کاهش دارایی‌ها مسئولین (به خصوص دارایی‌ها نقد آن‌ها) تأیید می‌شود.

تأثیر دیگر توسعه دولت الکترونیک تغییر زمان لازم برای بررسی هر پرونده است. از یک‌سو با کاهش مراتب اداری و ایجاد دسترسی راحت‌تر به داده‌های مربوط به هر پرونده، زمان بررسی هر پرونده می‌تواند کاهش یابد. از طرف دیگر، نوع ساختار استفاده شده در دولت الکترونیک، که معمولا ساختاری متمرکزتر است، ممکن است که باعث شود که بررسی هر پرونده نیازمند زمانی بیشتر برای ارجاع پرونده به مراتب بالاتر اداری باشد. همچنین کیفیت و کمیت زیرساخت‌های الکترونیک، بر چگونگی اثرگذاری دولت الکترونیک در زمان بررسی پرونده‌ها موثر است. نبود زیرساخت‌ها لازم یا آشنایی با نرم‌افزار هم زمان انجام کارها را افزایش خواهد داد. در مورد هندوستان، با توجه شرایط این کشور و نحوه‌ی طراحی دولت الکترونیک، این طرح به طور متوسط منجر به تأخیر در پرداخت‌ها شده.

نتایج این مقاله نشان می‌دهد که:

دولت الکترونیک واقعا می‌تواند به طرز معناداری از اتلاف منابع جلوگیری کند (حدود 25% در مورد هند).

به منظور بهره‌مندی هر چه بیشتر از نتایج مطلوب گسترش دولت الکترونیک، لازم است تا در وهله اول زیرساخت‌ها لازم نظیر آشنایی مسئولین محلی با کار با رایانه، دسترسی به اینترنت و سخت‌افزار مناسب و استفاده از برنامه کاربرپسند فراهم شود.

استفاده از ساختار اداری غیرمتمرکز در بررسی درخواست ها نیز نکته دیگری است که می‌باید به آن توجه نمود.

لزوم بررسی مرکزی درخواست‌ها، معضلی است که می‌توان آثار آن را در اطاله زمان بررسی درخواست‌ها در ایران نیز مشاهده نمود.

در نهایت تغییر ساختار نظارتی و انگیزشی (پرداخت حقوق و مزایا) متناسب با امکانات دولت الکترونیک، می‌تواند اثربخشی طرح را به مراتب افزایش دهد. برای مثال با اجرای ساختار منساب می‌توان علاوه بر کاهش نشتی منابع، شاهد تخصیص این منابع به طرح مورد نظر نیز بود.