پنج گام مهم در توسعه بخش معدن و صنایع معدنی ایران

گروه اقتصادی: با توجه به نقش ممتاز معدن و صنایع معدنی در اقتصاد کشور، فعال سازی معادن کوچک، آزادسازی مناطق اکتشافی، حذف خام فروشی و فروش محصولات با ارزش افزوده بالاتر، بروز کردن تکنولوژی استخراج و تجهیزات وکامل کردن زنجیره تولید امری ضروری است.

به گزارش بولتن نیوز، در شرایط تحریم های پیچیده کنونی و با توجه به نقش ممتاز و تعیین کننده بخش معدن و صنایع معدنی در اقتصاد کشور و تاثیر بی بدیل آن بر تولید ناخالص ملی و ارتقای سطح ارزش افزوده در اقتصاد کشور چه در بخش دولتی و چه خصوصی و تعاونی، به نظر می رسد که تحرک هر چه بیشتر در این بخش مهم وحساس می تواند تاثیر بسزایی در عبور از سخت کنونی داشته باشد..

****ایران از غنی‌ترین کشورهای جهان به لحاظ معادن زیرزمینی است.

ایران کشوری با منابع معدنی غنی و ذخایر معدنی کشف نشده‌ای محسوب می‌شود و تاکنون تنها ۶۸ نوع آن شناسایی شده و ذخایر سرب، روی و مس شاخص‌ترین آنهاست. ذخایر معدنی کشورمان بالاست که با اکتشافات جدید می توان به ۸۰ نوع ماده معدنی دیگر هم دست یافت.

آنچه در این بخش تحت عنوان ذخایر معدنی شناخته شده، حاصل اکتشاف ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع از مساحت کل کشور است که تنها ۷ درصد از پهنه سرزمین یک میلیون و ۶۸۰ هزار کیلومتر مربعی کشورمان را به خود اختصاص می‌دهد و نشان دهنده ظرفیت بالای حوزه معدن است.

ارزش ذخایر معدنی ایران بر اساس برآوردهای اولیه ۷۰۰ میلیارد دلار است که با اکتشافات جدید این رقم تا هزار و ۴۰۰ دلار برآورد می‌شود. هم اکنون ایران با ۳۰ میلیون تن ذخایر کشف شده و ۵۷ میلیون تن ذخایر بالقوه در میان ۱۵ قدرت معدنی جهان قرار دارد.

سال گذشته در سطح ۲۰۰ هزار کیلومتر مربع از نقاط مستعد کشور اکتشافات جدید صورت گرفته و ۲۵۰میلیون تن به ذخایر سنگ آهن ، ۲۰۰ میلیون تن به ذخایر زغال سنگ و ۳۰ تن به ذخایر طلای کشور اضافه شده است.

با وجود این ظرفیت‌های بالقوه در بخش معدن این بخش یک درصد تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می‌دهد که این سهم در فراورده‌های معدنی به ۵درصد می‌رسد. همچنین ایران رتبه پانزدهم فولاد، نهم سیمان و مس، دهم سنگ‌آهن، بیست و چهارم آلومینیوم و دوم در سنگ‌های تزئینی جهان را به خود اختصاص داده است.

هر واحد ارزش افزوده مواد معدنی ۳ واحد ارزش افزوده نصیب اقتصاد ملی کشورها می‌کند و ۴۵ درصد تولید ناخالص ملی دنیا حاصل منابع معدنی و زیرزمینی است.

برنامه‌ریزی برای دستیابی به تولید ۵۰ میلیون تن فولاد و ۴۰۰ هزار تن مس کاتد و افزایش تولید آلومینیوم به ۷۰۰ هزار تن برنامه‌های این بخش در برنامه ششم است.

*******فعال سازی معادن کوچک، برای رونق اقتصادی کشور ضروری است

فعال سازی معادن کوچک مقیاس، برای رونق اقتصادی کشور و به ویژه در مناطق کمتر توسعه یافته، امری ضروری است و این معادن به هم افزایی دانش فنی و فناوری، تامین منابع مالی، امید، انگیزه و توجه بیشتر نیاز دارند. در عین حال، برای تامین مواد اولیه شرکت های بزرگ، نیاز به فعال سازی این نوع معادن است.

*******آزادسازی مناطق اکتشافی جهت تسریع در امر اکتشاف

برابر ماده 24 قانون معادن به جهت تسریع در امر اکتشاف و بهره‏برداری از معادن و جلوگیری از بلوکه ماندن محدوده های موجود، دستگاههای اجرائی و متولیان قانونی مربوط مکلفند حداکثر ظرف دو ماه نسبت به استعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت جهت صدور پروانه اکتشاف اقدام نمایند

*********حذف خام فروشی و فروش محصولات با ارزش افزوده بالاتر

مواد معدنی مهم ترین مواد اولیه در صنایع دیگر محسوب می شود؛ مواد معدنی یکی از ارکان مهم اقتصادی کشور محسوب می شود اما نیاز به سرمایه بالا و دیربازده بودن صنایع معدنی از جمله عواملی بازدارنده سرمایه گذاری بخش خصوصی درایران هستند. در چنین شرایطی فعالان معدنی دیگر به سراغ صنایع بالادستی نمی روند و به خام فروشی اکتفا می کنند.

معادن به عنوان نخستین بخش در زنجیره ارزش افزوده در صنایع دیگر از اهمیت بسیاری برخوردار است. بنابراین بسیاری با روند کنونی این بخش مخالف هستند. بنابر گفته بسیاری، مواد معدنی بعد از صدور و تبدیل به کالای واسطه و نهایی با قیمتی چند برابر دوباره به کشور وارد می شود. بنابراین صادرات این مواد اولیه را به زیان اقتصاد کشور می دانند.

در حقیقت پرداختن به معضل خام فروشی در معدن به سال های اخیر باز می گردد که افزایش بی سابقه نرخ جهانی سنگ آهن منجر به چند برابر شدن صادرات این ماده معدنی شد. در مقابل، اعتقاد برخی چنین است که خام فروشی همواره نادرست تلقی نمی شود بلکه به زمان، وضعیت و شرایط روز بازار بستگی دارد و گاهی خام فروشی نه تنها اشتباه نیست بلکه اجتناب ناپذیر است.

با توجه به تاثیر ارزش افزوده در روند اقتصادی کشور باید منابع معدنی را بیشتر وارد اقتصاد کنیم. در صورت رواج خام فروشی تنها در یک مرحله ارزش افزوده به چرخه اقتصادی اضافه می شود.

ایجاد چنین شرایطی به این حقیقت باز می گردد که کشور توان صنایع بالادستی را ندارد. بنابراین بهترین راهکار در این زمینه این است که سرمایه گذار خارجی را برای فعالیت در زمینه صنایع معدنی سوق دهیم.

******بروز کردن تکنولوژی استخراج و تجهیزات

برای تکمیل چرخه تولید در این صنعت که شامل اکتشاف، استخراج و فرآوری مواد معدنی است. وجود تجهیزات و فناوری‌های نوین موجب بالا رفتن درصد موفقیت می شود .فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی،فناوری های شیمیایی،فناوری های مکانیکی ،فناوری های فیزیک می توانند به کمک افزایش بهره وری در حوزه معدن بیایند.

در این بین، فرآوری مواد معدنی و انجام عملیات‌های مختلف روی کانی‌ها مانند حمل ،خردایش و سرند کاری نیازمند انرژی فراوانی بوده و می‌توان با به‌کارگیری فناوری‌های جدید بین ۱۰ تا ۲۰ درصد میزان مصرف انرژی را کاهش داد و به این ترتیب با کاهش هزینه‌های تولید، بسیاری از پروژه‌هایی که هم‌اکنون به دلیل بالا بودن هزینه‌ها غیر اقتصادی است را مقرون به صرفه و امکان پذیر نمود.نکته مهم این است که هر چه عمر معادن افزایش می یابد مواد معدنی کم‌عیارتر و ریزتر می‌شوند و برای فرآوری مواد کم‌عیار و ریز به خردایش بیشتر و فناوری‌های پیچیده‌تری نیاز است.

*****کامل کردن زنجیره تولید در بخش معدن

یکپارچه شدن زنجیره تولید و تکمیل بخش های مختلف معدنی همچون اکتشاف، استخراج تولید و فرآوری مواد خام به ایجاد ارزش افزوده بالا و توسعه پایدار این بخش کمک می نماید.

همچنین اتصال بخش صنعت به معدن و بستر سازی برای توسعه منابع معدنی و فرآوری مواد خام از اهمیت ویژه ای در این بخش برخوردار است.