تاملی در سردی روابط جمهوری آذربایجان با آمریکا

به گزارش بولتن نیوز، هفته گذشته دولت آذربایجان بصورت یکجانبه تمرین مشترک نظامی خود را با امریکا که قرار بود از 15 تا 20 می برگزار شود را لغو کرد. در مورد چرایی اقدام دولت آذربایجان دلایل متفاوتی طرح شده است که واکاوی هر کدام از آنها نسبت به شرایط امروز دولت آذربایجان در داخل و محیط بیرونی می تواند دلیل واقعی این موضوع را روشن سازد.

در محیط داخلی ، اخیرا دولت آذربایجان با اعتراضات احزاب و گروههای مخالف خود روبرو شده و روز بروز دامنه این اعتراضات گسترش می یابد.

 مخالفتهایی که با حرکتهای اسلامگرایان در اعتراض به ممنوعیت حجاب در مدارس دخترانه شروع شد و امروز با پیوستن احزاب و گروههای غربگرا به گروههای اسلامگرا دامنه وسیعتری یافته است. البته با یک تفاوت که نوع مطالبات دو گروه با هم یکی نیست .اسلامگرایان خواستار توجه دولت به شعایر دینی و پرهیز دولت از حاکم کردم فرهنگ غربی و برهنگی در جامعه مسلمان آذربایجان هستند اما احزاب غربگرا که مورد حمایت رسمی و آشکار غربیها هستند بدنبال رویکرد مثبت دولت نسبت به سیاستهای باز سیاسی و رعایت حقوق شهروندی و ... هستند.

احزاب غربگرای

« ینی مساوات » و « جبهه خلق » در اعتراص به سیاستهای ضد دموکراتیک ، نقض آزادیهای سیاسی و شهروندی ، محدودیت رسانه ها و مطبوعات و عدم امکان مشارکت در انتخابات با فراخوان کردن مردم بالاخص جوانان از طریق شبکه های اجتماعی فیس بوک و اینترنت تجمعاتی را علیه دولت براه انداختند که غربیها بالاخص آمریکا از حرکت غربگرایان به شدت حمایت نمودند بطوریکه آقای میتوا برایزا سفیر آمریکا در جمهوری آذربایجان به همراه خانواده اش به بهانه گردش در تجمع هفدهم آوریل احزاب اپوزیسیون غربگرا شرکت کرد که این مساله واکنش تند دولت آذربایجان را برانگیخت و الهام علی اف دخالتهای بیگانگان را عامل اصلی تظاهراتهای مردمی اعلام کرد.

اعلام موضع صریح دولت آذربایجان در مقابل دخالت آشکار آمریکا در اعتراضات اخیر این کشور و عدم عذرخواهی و یا عدم توضیح قانع کننده آمریکا در این زمینه ؛ باعث شد دولت آذربایجان با لغو رزمایش نظامی خود با آمریکا ؛ رسما اعتراض خود را نسبت به دخالتهای این کشور در امور داخلی خود اعلام نماید و به غرب بفهماند که حاکمیت آذربایجان در مورد مداخله بیگانگان بی تفاوت نخواهد بود.

البته موضوع اختلافات سیاسی دو کشور به همین موضوع ختم نمی شود بلکه گزارش اخیر سازمان حقوق بشر – سازمانی که متاثر از نفوذ آمریکا است – نسبت به وضعیت نامناسب حقوق بشر در جمهوری آذربایجان ، عدم احقاق حقوق احزاب مخالف دولت ، عدم آزادی مطبوعات و ... اعتراض آذریها را برانگیخته است. دولت آذربایجان ، سازمان حقوق بشر را به سیاسی کاری متهم کرده و گزارش منفی این سازمان را در جهت اعمال فشار به دولت برای تسهیل فعالیتهای غربگرایان و احزاب مخالف دولت تعبیر کرده است.

سیاست تساهل و تسامح غرب در خصوص حل مناقشه قره باغ در طول سالهای گذشته در قالب گروه مینسک و گاها حمایتهای آشکار و تلویحی آمریکا از موضع ارمنستان در خصوص اراضی اشغالی قره باغ یکی دیگر از عوامل سردی روابط دوکشور قلمداد می شود.

 آمریکا که در سالهای اخیر تقریبا جانب ارمنستان را گرفته و بعد از یکسال نداشتن سفیر در آذربایجان ، فردی ارمنی گرا را بعنوان سفیر خود در باکو معرفی کرده ناخوشایندی آذریها را بدنبال داشته و آذریها امیدوار بودند که آمریکا بیش از گذشته در حل مناقشه قره باغ با آنها همکاری نماید.

از موضوع دیگری که نباید غافل شد نقش و نفوذ روسیه در منطقه قفقاز است.

 منطقه ای که روسیه آن را حیات خلوت خود می داند و حضور قدرتهای فرامنطقه ای را بر نمی تابد. مسکو که علاقمند به گسترش روابط حسنه با دولتهای قفقاز جنوبی است تا از طریق آن هم اقتدار خود را در تامین امنیت قفقاز شمالی افزایش دهد و هم با انحصاری کردن قفقاز ، از نفوذ و حضور قدرتهای فرامنطقه ای بالاخص آمریکا بکاهد. امروز دولت آذربایجان هم که همواره با تکیه بر قدرتهای خارجی خلاء بحران مشروعیت خود را پر کرده در پس حمایتهای صریح غرب از اغتشاشات داخلی ، به سمت روسیه گرایش پیدا کرده تا به پشت گرمی حمایتهای روسیه ، هم از بحرانهای داخلی عبور کند و هم از ظرفیت و پتانسیل روسیه در حل مناقشه قره باغ بیش از پیش بهره برد . چراکه آذریها بعد از 20 سال تازه متوجه شده اند که حل بحران قره باغ و بازگشت 20 درصد اراضی اشغالی این کشور، فقط از طریق توافق و همکاریهای کشورهای منطقه از جمله روسیه میسر است .

اکنون سئوالی که میان کارشناسان منطقه مطرح است این است که تیرگی روابط آذربایجان با غرب چقدر جدی است؟ آنچه که می توان گفت این است که حاکمیت آذربایجان بعلت چالش بحران مشروعیت در داخل و اشغال بخشی از اراضی اش توسط ارمنستان ، برای حفظ بقای خود بدنبال کسب حمایت قدرتهای خارجی است تا با تکیه بر آنها ، ثبات و امنیت خود را تضمین کند.

 البته بررسی نوع رفتار مقامات آذری با بازیگران موثر در منطقه حکایت از آن دارد که دولت آذربایجان بعد از استقلال خود همواره سعی کرده با اتخاذ « سیاست تعادلی و بالانس »در گسترش روابط با بازیگران منطقه ای ، نگرانی های خود را از اعمال فشار قدرتهای پیرامونی و موثر در این کشور رفع نماید.

امروز بنظر می رسد دولت آذربایجان با لغو یکجانبه رزمایش نظامی با آمریکا می خواهد ناخوشایندی خود را از مداخله آشکار و پنهان غرب در امور داخلی اش نشان دهد و به آمریکا هشدار دهد که مداخله در امور این کشور باعث گرایش هر چه بیشتر آذربایجان به روسیه خواهد شد که همسو شدن آذربایجان با روسیه می تواند خطر جدی را متوجه علایق غرب در منطقه از جمله امنیت خطوط انرژی بکند.

علی مهردوست