اقدامات گمرك ايران در بكارگيري فناوري‌هاي ديجيتال

گروه بین الملل- بر اين اساس گمركات بايد در مورد ارتقاي سطح استفاده از فناوري‌هاي اطلاعات و ارتباطات (ICT) اقدام كنند. در اين گزارش سعي شده است تا پيشرفت‌هاي گمرك ايران در مورد ديجيتالي شدن امور بررسي و با توصيه‌هاي دبيركل سازمان جهاني گمرك در اين زمينه مقايسه شود و تصوير بهتري از آنچه كه انقلاب ديجيتال در گمرك ايران ناميده مي‌شود، بدست آيد.

انقلاب ديجيتال در گمرك ايران از چه زماني شروع شد؟

به‌كارگيري فناوري اطلاعات به‌عنوان بهترين ابزار مي‌تواند در خدمت تسهيل تجارت قرار گرفته و موجب كاهش زمان و هزينه انجام تشريفات گمركي همراه با افزايش امنيت شود به همين دليل با انتصاب مجدد دكتر كرباسيان به‌عنوان رئيس‌كل گمرك ايران و پس از تحقيقات و بررسي‌هاي متعدد، ديجيتالي شدن فرآيندهاي گمركي تحت عنوان پنجره واحد تجارت فرامرزي و سامانه جامع امور گمركي در دستور كار اصلي سازمان گمرك قرار گرفت.

بر اين اساس پس از بررسي‌هاي متعدد مشخص شد كه روش‌هاي سابق نه تنها حجم كاري گمرك، سيستم‌ها و منابع را اشباع كرده بلكه زمينه‌ساز تحميل هزينه و افزايش زمان ترخيص براي تجار مي‌شود و در نتيجه هزينه‌هاي اقتصادي ملي را افزايش و رقابت‌پذيري صادرات را كاهش مي‌دهد.

اگرچه گمرك ايران بسياري از كنوانسيون‌هاي بين‌المللي را پذيرفته بود ولي ضعف اساسي اين بود كه كليه فرآيندهاي گمركي از مرحله ورود اطلاعات تا كنترل درب خروج به‌صورت دستي انجام مي‌شد و نياز به منابع انساني زيادي داشت و به همان نسبت درصد خطاي انساني نيز افزايش مي‌يافت.

حضور تعداد زيادي از صاحبان كالا و كارگزاران گمركي در سالن سرويس ارزيابي، بهره‌وري كاركنان را كاهش و ملاقات حضوري كاركنان با ارباب‌رجوع منجر احتمال ايجاد برخي روابط غيرمنطقي را افزايش مي‌داد.

با توجه به اين معضلات بود كه تنها راه‌حل باقي مانده براي برون‌رفت از اين وضعيت الكترونيكي كردن فرآيندهاي گمركي و اجرايي شدن آن در گمركات سراسر كشور در نظر گرفته شد.

مقايسه تطبيقي گمرك ديجيتال در ايران با توصيه‌هاي سازمان جهاني گمرك

سازمان جهاني گمرك واژه گمرك ديجيتال را اين‌گونه تعريف مي‌كند: "گمرك ديجيتال" به هر فعاليت الكترونيكي و يا مكانيزه‌اي اطلاق مي‌شودكه با اثربخشي بهتر، بهره‌وري بيشتر و هماهنگ‌سازي فعاليت‌هاي گمركي مانند سيستم‌هاي ترخيص مكانيزه گمركي، مفهوم پنجره واحد، تبادل الكترونيكي اطلاعات، وب‌سايت‌هايي براي تبادل اطلاعات و افزايش شفافيت و استفاده از تلفن‌هاي هوشمند، در ارتباط باشد.

كونيو ميكوريا دبيركل سازمان جهاني گمرك در اين خصوص مي‌گويد: در دوره جديد گمرك ديجيتال، نحوه عمليات گمركي تغيير يافته و در نهايت اين دوره ضمن تضمين حركت رو به جلو، توانايي‌هاي سازمان‌هاي گمرك براي برقراري ارتباط، ترخيص كالا، دريافت و تبادل اطلاعات، هماهنگي فعاليت‌هاي مرزي، همسوسازي فعاليت‌هاي اجرايي و شفاف‌سازي را افزايش خواهد داد.

به اعتقاد ميكوريا استفاده از فناوري‌هاي برتر مي‌تواند تأثير مثبتي در آينده و تحول گمرك داشته باشد زيرا:

1- در نتيجه افزايش دستيابي به اطلاعات ضروري و همچنين خدمات به‌عنوان بخشي از تمامي فعاليت‌هاي تجارت بين‌المللي، ترخيص سريع‌تر كالا در تجارت‌هاي قانوني انجام مي‌شود.

2- در نتيجه افزايش هماهنگي ميان واحدهاي گمركي و همچنين ميان گمرك و ساير سازمان‌هاي مرزي در سطح ملي و بين‌المللي، كارايي گمرك افزايش مي‌يابد.


3- در نتيجه افزايش شفافيت در انجام مراحل و تصميم‌گيري، بهبود رويه‌هاي گمركي و يكپارچگي تضمين مي‌شود همانطور كه در دستورالعمل PMC سازمان جهاني گمرك (قرارداد تكنيك‌هاي ارزيابي عملكرد) نيز ذكر شده است.

4- در نتيجه جمع‌آوري و تحليل اطلاعات، رديابي بهتر محموله‌هاي غيرمعمول و غيرقانوني امكان‌پذير مي‌شود.

دستيابي به چنين نتايج مثبتي موجب تحقق اهداف عالي گمرك شامل بهبود جمع‌آوري درآمدها و حقوق و عوارض، امنيت مرزها، جمع‌آوري آمار تجاري و تسهيل تجارت مي‌شود. در حال حاضر سازمان‌هاي مرزي به‌طور چشمگيري براي افزايش كارايي و اثربخشي خود در حال حركت به سوي مكانيزاسيون هستند.

اكنون نگاهي مي‌كنيم به كاركردهاي سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزي و سامانه جامع گمركي تا در مقايسه با توصيه‌هاي سازمان جهاني گمرك تصوير بهتري از كارهاي انجام شده در گمرك كشورمان بدست آيد. موضوعي كه كمك مي‌كند تا بدانيم گمرك ايران در دو سال گذشته چه ابزارها و امكاناتي را جهت دستيابي به يك گمرك مكانيزه و ديجيتال به كار گرفته است؛

- دوراظهاري صادرات

با راه‌اندازي سامانه اظهار از راه دور هر صادركننده مي‌تواند در هر زمان از شبانه‌روز نسبت به پر كردن فرم اظهارنامه و تحويل الكترونيكي اسناد به گمرك اقدام كند.

همچنين عدم نياز به مراجعه حضوري صاحبان كالا و انجام تشريفات گمركي به‌صورت غيرحضوري از جمله اين موارد است. از ديگر قابليت‌هاي سامانه در بخش صادرات انجام الكترونيكي بخشي از امور ارزيابي در محل و توزين و كنترل وسايل نقليه حامل بار است.

- دوراظهاري واردات

در گذشته اظهارنامه‌هاي گمركي در گمركات اجرايي توسط اپراتورها تايپ و تحويل متقاضي مي‌شد. اين موضوع علاوه بر مشكلات ناشي از حضور اين افراد در گمرك، باعث كندي سرعت كار گمركات در ترخيص كالا مي‌گرديد. زيرا هر گمرك برمبناي تعداد اظهارنامه‌اي كه مي‌توانست در روز تايپ كند خدمات ارائه مي‌كرد.

انجام تشريفات ترخيص كالاهاي وارداتي و همچنين صدور كالا از كشور براساس قانون امور گمركي و آيين‌نامه اجرايي آن منوط به تنظيم اظهارنامه گمركي و تسليم آن به گمرك است. اظهاركننده موظف است اسناد لازم از قبيل سياهه خريد، گواهي مبدأ، اسناد بانكي و ساير مجوزهاي مورد نياز را كه مقررات و قوانين مربوطه تعيين كرده است به اظهارنامه منضم كند.

با راه‌اندازي سامانه اظهار از راه دور، اين موضوع برطرف شده و هر صاحب كالا مي‌تواند در هر زمان از شبانه‌روز نسبت به پر كردن فرم اظهارنامه و تحويل الكترونيكي اسناد به گمرك اقدام نمايد.



- دريافت الكترونيك مانيفست

در سامانه جامع امور گمركي برخلاف گذشته كه اطلاعات مانيفست كالا به‌صورت دستي و غيرقابل صحت‌سنجي به گمرك ارائه مي‌شد، اطلاعات مانيفست كالا قبل از ورود به گمرك به‌صورت الكترونيكي از شركت‌هاي حمل‌ونقل دريافت مي‌شود. اين اطلاعات پردازش شده و مبناي طي تشريفات گمركي قرار خواهد گرفت. صدور قبض انبار به‌صورت الكترونيكي و طي مراحل آن با كمترين وقفه از قابليت‌هاي سامانه در اين حوزه است.

- دريافت الكترونيك قبض انبار و مديريت آن

يكي از چالش‌هاي بزرگ گمرك در حوزه مديريت، انبارها و قبوض انبار صادر شده آن است كه بعضاً در اختيار گمرك و يا مجموعه‌هاي ديگر كه عموماً به شكل خصوصي اداره مي‌شوند، قرار دارد. كنترل انبارها و نظارت بر آن از اختيارات و وظايف قانوني گمرك است. از اين‌رو با اجراي سامانه جامع امور گمركي، گمرك ارتباط مستقيم با قبض انبار برقرار نموده و اطلاعات آن نيز به‌صورت الكترونيكي در اختيار گمرك قرار مي‌گيرد. سامانه جامع مديريت قبوض انبار و صدور و خارج نمودن آن را در اختيار گرفته و به طور هوشمند و اعمال نظارت و كنترل‌هاي گمركي را ميسر مي‌سازد.

تسريع و تسهيل در صدور قبض انبار و جلوگيري از ورود اطلاعات مجدد، تسريع در ارزيابي و مشخص نمودن محل دقيق كالا، نظارت و كنترل دقيق و هوشمند بر نحوه بارگيري و تخليه كالا و... ازجمله موارد مهم سامانه جامع امور گمركي است.

- كنترل الكترونيكي بدهي‌ها

بدهي‌هاي گمركي كه برمبناي ماده 7 قانون امور گمركي مشخص مي‌شوند، پيش از اين به‌صورت نيمه مكانيزه و با دخالت انسان كنترل مي‌شد. بدين صورت امكان جعل و يا تخلف بسيار زياد بود.
با راه‌اندازي سامانه جامع امور گمركي، اين بدهي‌ها به‌صورت سيستمي اعمال شده و به افرادي كه بدهي دارند به‌صورت اتوماتيك اجازه اظهار و خروج كالا داده نخواهد شد. بدين صورت فرد مي‌بايست بدهي خود را پرداخت نموده تا از گمرك خدمات دريافت نمايد و اين موضوع تأثير بسيار زيادي بر كاهش بدهي‌هاي گمركي خواهد داشت.

علاوه بر اين بررسي‌هاي سيستمي و مشخص نمودن ميزان بدهي نيز به طور اتوماتيك در سامانه لحاظ شده و در زمان مشخص شدن بدهي، سامانه به‌طور اتوماتيك از انجام عمليات فرد بدهكار در كل كشور، به‌طور يكسان جلوگيري به عمل مي‌آورد.


- انجام امور احراز هويت توسط سامانه

در گذشته دايره احراز هويت در گمرك وظيفه دريافت اظهارنامه و كنترل احراز و نيز صدور كوتاژ را برعهده داشت. اين موضوع به علت عدم وجود يك سيستم واحد و جامع، الزاماً به‌صورت دستي و بدون دخالت سيستم انجام مي‌پذيرفت.

با اجراي سامانه جامع امور گمركي، كليه اين مراحل را سيستم به طور اتوماتيك انجام داده و استعلام‌هاي مورد نياز را از سازمان‌هاي همجوار به طور مستقيم دريافت مي‌نمايد.

- تعيين اتوماتيك و هوشمند كارشناس

تعيين كارشناس گمركي با توجه به تعدد آنها، برعهده يك فرد قرار داشت و اين فرد برمبناي تجربه خويش اقدام به تعيين كارشناس مربوطه مي‌نمود. البته در اين حوزه قبلاً نيز سيستم‌هايي وجود داشت كه نقص آنها مشخص و قابل بررسي است.

در اين حوزه، سامانه جامع امور گمركي با تعيين هوشمند كارشناس به‌صورت اتوماتيك، برمبناي ضابطه‌هاي مشخص و توانمندي‌ها، نقش مؤثري در سلامت اداري و تخصيص متعادل اظهارنامه‌ها خواهد داشت

- سلكتيويتي مسير اظهارنامه

اصولاً كالاهاي وارداتي در گمرك در طي مراحل ترخيص طبق نظر كارشناسان گمرك، بايد يكي از مراحل 3گانه زير را طي كنند، استفاده از سيستم انتخاب مسير اظهارنامه، اعتماد به خدما‌ت‌گيرندگان و اعمال كنترل‌هاي گمركي بر روي آن‌دسته از اظهارنامه‌هايي كه واقعاً نياز به كنترل دارند تا از اين طريق كالاي ساير اظهارنامه‌ها در حداقل زمان و با حداقل بازرسي‌ها ترخيص و به صاحب آن تحويل شود:

مسير سبز- مسير زرد- مسير قرمز

با اجراي سامانه جامع امور گمركي، سيستم سلكتيويتي به‌صورت هوشمند و اتوماتيك توسط سيستم تعيين و برمبناي ضابطه‌هاي از پيش تعيين شده و همچنين براساس ديتاهاي دريافتي اقدام به تعيين مسير برمبناي مديريت ريسك مي‌نمايد.

- دريافت مجوزهاي لازم به‌صورت الكترونيك

ارسال و دريافت مجوزهاي لازم جهت ترخيص كالا ازجمله استاندارد، ثبت سفارش، قرنطينه و... به‌صورت دستي بسيار زمان‌بر بوده و همچنين امكان مديريت و تأييد صحت اين مجوزها نيز به‌صورت دستي بسيار مشكل است.

از اين‌رو، سامانه جامع امور گمركي، مجوزهاي مشخص را به‌صورت مستقيم و الكترونيك از سازمان‌هاي همجوار دريافت و اين كار در روند ترخيص كالا تأثير زيادي خواهد داشت.
همچنين اين تأثير به‌صورت سيستمي اعمال شده و از اعمال سليقه كارشناسان گمرك جلوگيري به عمل خواهد آمد. به طور مثال كالايي كه نياز به مجوز استاندارد دارد. تا زمان دريافت مجوز استاندارد، كارشناس نمي‌تواند آن را تأييد كند و سامانه اجازه ترخيص را صادر نخواهد كرد.

- صندوق الكترونيكي

همانطور كه در قسمت قبل اشاره شد، سامانه جامع امور گمركي، با اتصال مستقيم به بانك و پرداخت الكترونيكي مزاياي بسياري را در چرخه تجارت خارجي كشور پديد مي‌آورد.

- صندور پروانه (برگ سبز) الكترونيكي

با اجراي سامانه جامع امور گمركي، پروانه (برگ سبز) به‌صورت الكترونيكي صادر شده و اين پروانه براساس ميزان واقعي خروح كالا تنظيم مي‌شود.

همچنين اين قابليت در اين سامانه لحاظ شده كه با حذف كاغذ، صدور پروانه كه منشاء بسياري از مشكلات و تخلفات است، نسبت به تبادل الكترونيكي اسناد بين سازمان‌ها و مراكز مورد نياز مانند نيروي انتظامي اقدام نمايد.


- توزين هوشمند

از آنجا كه وزن در مراحل ورود كالا به كشور نقش تعيين‌كننده دارد، سامانه جامع امور گمركي با اتصال مستقيم به باسكول‌ها و دريافت الكترونيكي مقدار توزين شده جهت هر كالا، اين اطلاعات را پردازش و با ضابطه‌هاي مورد نظر اعمال مديريت ريسك مي‌نمايد.

بر اين اساس، ديگر نيازي به صدور و تحويل قبض باسكول نبوده و سامانه به طور اتوماتيك اين اطلاعات را به درب خروج و ساير قسمت‌هاي مربوطه ارسال مي‌نمايد.

- دريافت بيجك الكترونيك از انبارها

اتصال مستقيم و دريافت اطلاعات مقدار كالاي خارج شده از انبارها (بيجك) ازجمله موارد مهم در كنترل خروج كالا از گمرك است. با اجراي سامانه جامع امور گمركي، گمرك به‌صورت سيستمي اطلاعات مربوطه را از انبارها دريافت و ذخيره مي‌نمايد. مديريت و نظارت گمرك بر انبارها لحاظ شده و امكان ثبت اطلاعات و خروج كالا خلاف پروانه‌هاي صادر شده وجود نخواهد داشت. با اين سامانه امكان جعل و دستكاري بيجك‌ها از بين رفته و سرعت ترخيص كالا به علت دقت بالا در عملكرد افزايش خواهد يافت.

- سلكتيويتي درب خروج

در گذشته روند كار بدين صورت بود كه پس از صدور پروانه سبز گمركي توسط سرويس ارزيابي، كالاهايي كه توسط گمرك براي آنها مجوز خروج صادر شده بود مجدداً و به طور سليقه‌اي در درب خروج، مورد ارزيابي مجدد قرار مي‌گرفت كه اين كار با پياده‌سازي سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزي به‌صورت الكترونيك انجام مي‌شود.

- سامانه جامع بازبيني

اين سامانه از قسمت دريافت اسناد در جمع‌آوري اظهارنامه‌هاي سرويس واردات شروع شده و با طي مراحل مختلف تا بايگاني راكد را تحت پوشش خود قرار مي‌دهد.
بر اين اساس اسناد پس از تحويل به بازبيني به‌صورت سيستمي بين كارشناسان بازبيني توزيع مي‌شود و شخص در توزيع اظهارنامه‌ها دخيل نيست.

- دوراظهاري ترانزيت

در گذشته اظهارنامه‌هاي گمركي در گمركات اجرايي توسط اپراتورها تايپ و تحويل متقاضي مي‌‌شد. اين موضوع علاوه بر مشكلات حضور اين افراد در گمرك، باعث كندي سرعت گمركات در ترانزيت كالا مي‌گرديد. زيرا هر گمرك برمبناي تعداد اظهارنامه‌اي كه مي‌توانست در روز تايپ كند خدمات ارائه مي‌كرد.

با اجراي سامانه جامع امور گمركي در قسمت ترانزيت، اظهار از طريق اينترنت صورت مي‌گيرد و اين سامانه به‌طور هوشمند كنترل‌هاي لازم را در اظهارنامه‌ها و تعيين مسير آنها اعمال مي‌نمايد. اين كنترل‌ها برمبناي اظهارنامه، گمركات مبدأ و مقصد، مجوزهاي موردنياز و يا امكان ترانزيت و يا عدم امكان آن به گمركات مربوطه اعمال مي‌‌شود.

- پلمپ الكترونيكي

با اجراي سامانه جامع امور گمركي و نصب پلمپ‌هاي الكترونيكي بر روي محموله‌هاي ترانزيتي و اتصال مستقيم آنها با سامانه، مي‌توان موقعيت هر محموله ترانزيتي را به‌صورت آنلاين مشاهده و رصد كرد. همچنين در صورت باز شدن يا تأخير آن سامانه به‌صورت هوشمند هشدارهاي لازم را به مديران مربوطه ارائه نمايد.



- ارسال و دريافت اطلاعات به‌صورت الكترونيكي بين گمرك مبدأ و مقصد

با اجراي سامانه جامع امور گمركي، اطلاعات ترانزيت در مبدأ به‌صورت هوشمند به مقصد ارسال شده و اين اطلاعات با چرخش در روند ترانزيت مقصد به‌صورت هوشمند تكميل و به گمرك مقصد ارسال مي‌شود.

- سامانه جامع امور گمركي در رويه كارنه‌تير

ازجمله بخش‌هاي سامانه جامع امور گمركي، بخش كارنه‌تير است. اين بخش نيز همانند ترانزيت از فرآيند دوراظهاري آغاز شده و براساس رويه كارنه‌تير اقدام به طي روند مربوطه مي‌نمايد.
ارسال اطلاعات به مقصد و اعلام وصول اتوماتيك ازجمله قابليت‌هاي اين بخش از سامانه است.

- اتصال الكترونيكي به ايرو(IRU)

با هماهنگي اتاق بازرگاني و انجمن شركت‌هاي حمل‌ونقل و با حضور نماينده سازمان IRU در تهران، پژوهشكده سامانه‌هاي هوشمند اقدام توليد ماژول اتصال سامانه جامع به سازمان IRU و دريافت مستقيم اطلاعات كارنه‌تير از مبدأ حمل انجام شده و در حال حاضر تير الكترونيكي (E-TIR) اجرايي شده است.

- سامانه هوشمند بيمه

با راه‌اندازي اين سامانه بيمه‌ها به شبكه الكترونيكي سامانه جامع گمركي پيوستند تا فعاليت بيمه‌هاي همكار در گمرك به‌صورت الكترونيكي كنترل شود تا علاوه‌بر صرفه‌جويي در وقت و هزينه، از بروز تخلفات احتمالي هم جلوگيري شود.

- سامانه بايگاني ديجيتال اسناد

سامانه بايگاني ديجيتال در گمركات اجرايي راه‌اندازي شده است. اين سامانه‌ها با دريافت اسكن اسناد، آنها را به اطلاعات اظهارنامه لينك نموده و كارشناس مي‌تواند اطلاعات اسكن اسناد را مشاهده نمايد. جلوگيري از تغيير اسناد مربوطه و مفقودي اسناد ازجمله قابليت‌هاي اين سامانه است.


- سامانه پيامك استعلام پته عبور

اين سامانه با ذخيره اطلاعات مربوط به پته عبوري، امكان استعلام شماره رهگيري‌هاي صادر شده را فراهم مي‌نمايد. بر اين اساس دستگاه‌هاي استعلام‌كننده با ارسال شماره رهگيري به همراه كد مربوطه به سامانه پيامكي گمرك ايران، اطلاعات مربوط به خودرو، كالا، وزن و تعداد را در تلفن همراه خود مشاهده مي‌نمايند.

- كنترل ورود و خروج خودروها به‌صورت هوشمند

با راه‌اندازي سامانه جامع امور گمركي، اين سامانه به‌صورت هوشمند و با اتصال به دوربين‌هاي پلاك‌خوان و تگ‌هاي هوشمند و همچنين راه‌بندهاي متصل به سيستم، اقدام به كنترل ورود و خروج خودروها مي‌نمايد.

- گزارشات آنلاين مديريتي

دسترسي به گزارشات و اطلاعات مديريتي ازجمله نيازهاي مديريتي امروزي است. در گذشته دسترسي به اين اطلاعات در گمرك به زمان زيادي نياز داشت و بسيار تخصصي ‌بود و مي‌بايست اطلاعات تك‌تك گمركات تجميع و سپس پردازش اطلاعات انجام شده و گزارشات مديريتي دريافت شود. همچنين دسترسي به اين اطلاعات پيچيده و در اختيار بخش فناوري اطلاعات بود.

- اعمال بخشنامه‌ها و مقررات به‌صورت الكترونيكي

يكي از معايب صدور بخشنامه‌هاي اداري، زمان‌بر بودن ارسال و دريافت آنها و توجيه مديران زيرمجموعه در زمينه اين بخشنامه‌ها بود. به طوري كه گاهي اوقات برداشت‌هاي متفاوت از بخشنامه‌ها باعث مشكلات عديده‌اي شده است. همچنين بررسي بازخورد بخشنامه‌ها معمولاً با پيچيدگي و زمان بسيار همراه است. با اجراي سامانه جامع امور گمركي، اين بخشنامه‌ها توسط مركز و به‌صورت يكجا در سامانه اعمال مي‌گردد و از اعمال سليقه و بخشنامه‌هاي متفاوت جلوگيري به عمل خواهد آورد.

نتايج ديجيتالي شدن گمرك چه بود؟

امروز پس از دو سال از اجرايي شدن سامانه جامع امور گمركي و پنجره واحد تجارت فرامرزي شاهد آن هستيم كه تمام فرآيندهاي گمركي در گمركات اجرايي به‌صورت كاملاً الكترونيكي در حال انجام است و ديگر خبري از تشكيل صف‌هاي طولاني ارباب‌رجوع در گمركات براي انجام يك فرآيند ساده نيست. صاحبان كالا مي‌توانند بدون حضور در گمركات كشور از طريق رايانه شخصي اطلاعات لازم و اظهارنامه خود را در سامانه جامع امور گمركي بارگذاري كنند، فرايند انتخاب كارشناس نيز توسط سامانه جامع امور گمركي انجام مي‌گيرد و ديگر شاهد ارتباط رودرروي صاحب كالا با كارشناس نيستيم و توسط سامانه جامع گمركي طرح كارشناسي مجازي در دستور كار گمرك جمهوري اسلامي ايران قرار گرفته است. به اين صورت كه به‌طور مثال وقتي بازرگاني در بندر شهيدرجايي قصد ترخيص كالاي خود را دارد، مدارك و اسنادي كه توسط وي در سامانه بارگذاري شده توسط كارشناس سرويس ارزيابي گمرك مشهد مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد، روشي كه به وسيله آن ترافيك كاري در برخي گمركات كمتر شده، سرعت انجام تشريفات گمركي بالا مي‌رود و علاوه بر كاهش هزينه‌ها، امكان ايجاد هرگونه تخلف به صفر مي‌رسد.



صدور برگ سبز يكي از اسنادي بود كه در گذشته متخلفان به شيوه‌هاي گوناگون اقدام به جعل آن مي‌كردند، ولي امروزه با صدور برگه الكترونيكي ديگر كسي قادر به جعل و دستكاري اين برگ سبز نخواهد بود. سازمان‌هاي نظارتي نيز مي‌توانند با باركدها و كدهاي مختلفي كه مخصوص آنها در برگ سبز قيد شده است با آسودگي بيشتري به وظايف خود بپردازند.

از ديگر مزيت‌هاي برگ سبز الكترونيكي علاوه بر غيرقابل جعل بودن آن، استفاده از كدهاي مخصوص براي صاحبان كالا است كه به وسيله آن مي‌توانند از وضعيت كالاي خود، مشخصات كامل راننده و ساير اطلاعات كاربردي با ارسال كدهاي مخصوص برگ سبز الكترونيكي به سامانه پيامكي گمرك مطلع شوند.

ارسال مانيفست الكترونيكي كشتي‌ها قبل از ورود به بنادر كشورمان نيز از ديگر اقداماتي است كه با راه‌اندازي سامانه جامع امور گمركي عملياتي شده است و باعث صرفه‌جويي در وقت و هزينه صاحبان كالا مي‌شوند. شركت‌هاي حمل‌ونقل بين‌المللي اسناد و مدارك مربوط به بار كشتي (مانيفست) را در زماني كه كشتي از كشور مبدأ بارگيري مي‌كند مي‌تواند توسط سامانه جامع امور گمركي به گمرك ارسال كنند و قبل از اينكه كشتي وارد مرزهاي آبي كشورمان شود، فرآيندهاي مربوط به ترخيص كالا توسط مانيفست الكترونيكي كه به گمرك ارسال شده است انجام شود و كشتي به محض ورود به بنادركشورمان فرآيند تخيله خود را انجام دهد و بدين ترتيب خواب كالا در گمرك به صفر مي‌رسد، موضوعي كه امروز با سامانه جامع امور گمركي عملياتي شده است.

سامانه جامع امورگمركي همچنين اين قابليت را دارد كه مانيفست الكترونيكي را در زمينه شركت‌هاي هواپيمايي و بارهاي هوايي نيز فعال كند تا شركت‌هاي هواپيمايي قبل از ورود بار به كشورمان اسناد لازم را به اطلاع گمرك برسانند تا سرعت ترخيص كالايشان افزايش يابد.

حساسيت‌هاي مختلف در رويه ترانزيت همواره باعث به وجود آمدن مشكلات زيادي در اين رويه در گمرك شده بود. با راه‌اندازي سامانه جامع امور گمركي در رويه ترانزيت شاهد كاهش تخلفات در اين حوزه و افزايش كشف كالاهاي قاچاق بوديم. امروز ديگر به جايي رسيده‌ايم كه تمام فعاليت‌هاي ترانزيتي كه به گمرك مربوط مي‌شود صرفاً توسط سامانه جامع امور گمركي و بدون نياز به حضور شخص در گمرك انجام مي‌شود.

با نصب پلمپ هوشمند روي كاميون‌هاي ترانزيتي و نصب جي پي اس نيز گمرك از موقعيت لحظه به لحظه اين كاميون‌ها مطلع مي‌شود، موضوعي كه نقش به سزايي در جلوگيري از رسوب كالاهاي ترانزيتي در داخل كشور داشته است.

موفقيت‌هاي كسب شده توسط سامانه جامع امور گمركي در رويه ترانزيت سازمان‌هاي بين‌المللي را نيز مجاب به مشاركت با گمرك كشورمان كرده است. تير الكترونيك (E-TIR) فرآيندي بود كه با همكاري گمرك جمهوري اسلامي ايران، سازمان بين‌المللي حمل‌ونقل جاده‌اي (IRU) و اتاق بازرگاني ايران براي اولين بار در دنيا در كشورمان انجام شد. فرآيندي كه در آن تمامي اسناد مربوط به كنوانسيون تير كه تا قبل از اين به‌صورت كتبي به گمرك مبداء و مقصد تحويل داده مي‌شد در سامانه جامع امور گمركي ايران و سازمان بين‌المللي حمل‌ونقل جاده‌اي ثبت مي‌شود و ديگر نيازي به داشتن اسناد كاغذي براي عبور كاميون‌هاي ترانزيتي نخواهد بود. زيرا قبل از ورود اين كاميون‌ها به كشورمان تمامي اسناد و اطلاعات مربوط به كاميون در سامانه جامع امور گمركي ثبت شده است.

سازمان‌هاي همجوار گمرك به‌عنوان سازمان‌هاي مرتبط در امر تجارت فرامرزي نقش به سزايي در تسهيل تجارت و تسريع فرآيند ترخيص كالا دارند، گمرك به‌عنوان دستگاه نظارتي در امر تجارت فرامرزي موظف است پس از دريافت اسناد لازم از سازمان‌هاي صادركننده مجوز نسبت به ترخيص كالا اقدام كند.

اقدامي كه با راه‌اندازي پنجره واحد تجارت فرارمزي باعث تسهيل امور بازرگانان شده و سازمان‌هاي همجوار گمرك نيز با حضور در پنجره واحد تجارت فرامرزي كه توسط گمرك در دنياي مجازي ايجاد شده است اين امكان برايشان فراهم شده كه تمامي اسناد و مدارك مروبط به ترخيص كالا را در پنجره واحد بارگذاري كنند و گمرك نسبت به اين اطلاعات مطلع شود.

ارزيابي عملكرد گمركات سراسر كشور با مدل پي ام سي(PMC)


اين اقدام با بهره‌گيري از سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزي صورت گرفت و دكتر كرباسيان رئيس‌كل گمرك ايران در اين نشست با بهره‌گيري از گزارش‌هاي آنلاين اين سامانه به ارزيابي عملكرد گمركات پرداخت و مشكلات و مسائل مرتبط با رويه‌هاي گمرگي گمركات سراسر كشور را با كمك سامانه‌هاي هوشمند تبيين و درخصوص هر يك از موارد مطرح شده راهكارهايي بيان داشت.

مسئولان آنكتاد و كميسيون اقتصادي سازمان ملل در مورد گمرك ديجيتال در ايران چه گفتند.
نيكلاي پوپا مسئول هماهنگ‌كننده منطقه‌اي برنامه آسيكوداي سازمان ملل چندي پيش از فرآيند دوراظهاري الكترونيكي در گمرك غرب تهران و نمايشگاه سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزي بازديد كرد.

وي پس از اين بازديد گفت: سامانه جامع گمركي در ايران بسيار خوب طراحي و اجرا شده است و براساس سيستم‌هاي استاندارد جهاني كار مي‌كند و مي‌‌تواند به‌عنوان يك مدل برتر در منطقه براي ساير كشورهاي همسايه هم استفاده ‌شود.

پوپا در ادامه اين ديدار گفت: برنامه توسعه و تجارت (آنكتاد) سازمان ملل براي تبادل اطلاعات گمركي با سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزي ايران آمادگي دارد.

وي تصريح كرد: پروژه‌اي هم پيشنهاد خواهيم داد تا با مشاركت بانك جهاني سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزي گمرك ايران بهبود و ارتقاء يابد.

بعد از اينكه اولين مرحله پروژه آزمايش تير الكترونيكي(E-TIR) با موفقيت به پايان رسيد، دبير كميسيون اقتصادي اروپايي سازمان ملل (UNECE) در نامه‌اي به رئيس‌كل گمرك ايران اجراي موفق اين پروژه را به ايشان تبريك گفت.

كريستين فريس باخ دبير كمسيون اقتصادي اروپايي سازمان ملل(UNECE) در نامه‌اي به دكتر مسعود كرباسيان با اشاره به موفقيت آميز بودن اولين مرحله آزمايش پروژه تير الكترونيكي (E-TIR) اعلام كرد: ما در انتظار اين لحظه تاريخي به‌عنوان گامي مهم براي كليه اعضاي متعهد كنوانسيون تير(1975) بوديم و اجراي كامل اين پروژه را در آينده خواهيم ديد.

وي افزود: باعث افتخار اينجانب است كه نسخه اصلي شرح وظايف پروژه آزمايشي E-TIR سازمان‌هاي كميسيون اقتصادي اروپايي سازمان ملل (UNECE) و اتحاديه حمل‌ونقل جاده‌اي(IRU) بين جمهوري اسلامي ايران و تركيه به همراه امضاهاي امضاءكنندگان آن را براي رئيس‌كل گمرك ايران ارسال نمايم.

رونمايي از گمرك موبايلي در ايران

گمرك ايران در روزهاي اخير از جديدترين فناوري خود يعني گمرك موبايلي رونمايي كرده است: با اين فناوري دسترسي به سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزي بر روي موبايل‌هاي هوشمند امكان‌پذير شده و گمرك به جديدترين فناوري در دنياي ارتباطات تجهيز شد.

با توجه به رشد روزافزون تلفن‌هاي همراه هوشمند در زندگي مردم عادي، طراحي نرم‌افزار موبايلي سامانه جامع امور گمركي نيز از مهمترين اقداماتي بوده كه در جهت تسهيل تجارت بين‌المللي و حركت روبه جلو در و به‌روزرساني گمرك انجام شده است. نرم‌افزاري كه به وسيله آن صاحبان كالا مي‌توانند با گوشي تلفن همراه خود از وضعيت كالاي خود مطلع شوند و امور مربوط به ترخيص كالاي خود را انجام دهند.

منبع:گمرک