"قمه زنی توسط ایرانی‌ها وارد لبنان شد"
حجة‌الاسلام زائری در این نشست که با موضوع «عزاداری در لبنان» در مرکز انجمن‌های علمی حوزه و توسط مرکز مطالعات راهبردی خیمه برگزار شد در سخنانی اظهار داشت: شرایط و اقتضائات تراکم و پیشینه تاریخی و شرایط اجتماعی، سیاسی و ژئوپلوتیکی اینگونه ایجاب می‌کند که مردم این کشور قبل از اینکه خود را لبنانی بدانند، منصوب به طایفه خود می‌داند.
وی که نویسنده کتاب «پدر، پسر، روح القدس» است، با بیان اینکه حدود ۱۸ طایفه در لبنان وجود دارد، تصریح کرد: شیعه در لبنان بزرگترین اقلیت است اما در عین حال دارای بیشترین جمعیت در این کشور نیست.
این پژوهشگر و محقق با اشاره به اینکه بیش از ۴۰ درصد جمعیت لبنان شیعه است، گفت: سال‌ها است که در این خصوص آمارگیری در لبنان انجام نشده است زیرا یکی از نتایج آمارگیری این است که حقایق شیعه آشکار می‌شود و این چیزی است که برای خیلی‌ها خوشایند نیست. البته از ابتدا این گونه نبوده و این میزان شیعه در لبنان وجود نداشته‌اند اما معروف این است که ابوذر غفاری شیعه را در بلاد شام (کل مناطق فلسطین، لبنان و سوریه) گسترش داد.
زائری تصریح کرد: ابوذر غفاری را به منطقه‌ای که سوریه فعلی است تبعید کردند که در همانجا شروع به گسترش تشیع نمود، وقتی خبر به عثمان رسید او را به لبنان فعلی تبعید کردند که البته ابوذر کار خود را از آنجا شروع کردند.
وی با اشاره به تاریخچه‌ای از ورود تشیع به لبنان اظهار داشت: لبنان نخستین منطقه‌ای است که تشیع در آنجا حتی قبل از ایران و عراق گشترش پیدا کرد.
صاحب امتیاز مجله خیمه همچنین در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه معروف است کاروان حسینی بعد از اسارت از منطقه لبنان عبور داده شدند، اذعان داشت: الان ما در لبنان در بعلبک هم مزار دختر بزگوار حضرت سیدالشهدا(ع) را داریم که دارای ویژگی‌ها خاص معنوی است و هم مسجد مقام راس الحسین را داریم. بر اساس پیشینه تاریخی عزاداری در لبنان در دوره آل بویه و بعد فاطمیون، آزادی زیادی برای شیعه به وجود آمد و روز عاشورا بزرگ داشته شد و عزاداری رونق گرفت.
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس با بیان اینکه در دوره ایوبیان محدودیت‌ها در عزاداری‌ها جدی‌تر بود، تاکید کرد: در این زمان سختی‌گیری‌های اهل سنت به جایی رسید که عزاداری‌ها پنهان انجام می‌شده است. البته این سخت‌گیری‌ها از جهاتی نسبت به قبل کمتر شد، زیرا با تقسیم ممالک، با تصمیم والی هر منطقه، ممکن بود گاهی سخت‌گیری کمتر و گاهی بیشتر شود.
این روزنامه‌نگار با بیان اینکه در چند دوره تاریخی تحریک‌ها در لبنان علیه قتل و غارت شیعه به اوج خود می‌رسد، ابراز داشت: در این دوره بود که عده زیادی از شیعیان تغییر مکان داده، عده زیادی تقیه کرده و عده زیادی تغییر مذهب داده‌اند.
وی با اشاره به اینکه نخستین‌بار عزاداری‌ها به شکل موجود را ایرانی‌ها به لبنان منتقل کردند، تاکید کرد: بیشترین تاثیر را ایرانی‌ها و عراقی‌ها در سبک و شیوه عزادرای در لبنان دارند، بدین صورت که معمولا مداحی‌ها، سخنرانی‌ها، کتاب‌ها و... از ایران و عراق به لبنان منتقل می‌شود.
زائری با بیان اینکه نخستین کسی که در آغاز قرن بیستم عزاداری را در لبنان علنی کرده مرحوم شرف‌الدین بوده است، افزود: تا قبل از آن جرات برگزاری عزاداری به شکل علنی وجود نداشته است.
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس سه عنصر را در تغییر وضعیت شیعه در لبنان بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: این سه جریان باعث می‌شود شیعه گسترش پیدا کند و از موقعیت‌ها و جایگاه‌های اجتماعی بهره‌مند شود به گونه‌ای که امروز حزب‌الله به عنوان قدرت اول درمنطقه و در معادلات جهانی مطرح است.
این پژوهشگر حوزوی نخستین حرکت برجسته برای احیا شیعه در لبنان را حرکت امام موسی‌صدر از قم به لبنان ذکر کرد و افزود: آمدن امام موسی‌صدر از قم به لبنان و جنوب لبنان آغاز احیا شیعه به شکل اجتماعی و وسیع است که این اتفاق شروع بسیاری از اتفاقات دیگر است.
وی تاسیس مجلس اسلامی شیعه، حرکت محرومین و ایجاد روحیه در جوانان شیعه را از جمله آثار حضور امام موسی‌صدر در لبنان برشمرد و گفت: تلاش امام موسی‌صدر باعث شد، شیعیان که تا آن زمان مورد محرومیت قرار گرفته بودند خود را جزئی از این جامعه به شمار بیاورد.
زائری با بیان اینکه یکی دیگر از عوامل بزرگ و عمومی‌تر تاثیر گذار در فضای سیاسی و اجتماعی لبنان، انقلاب اسلامی ایران و قیام امام خمینی بوده است اذعان داشت: تاسی شیعیان به انقلاب ایران باعث شد شیعه به صورت جدی در لبنان احیا شود و به شکل وسیعی گسترده شود.
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس عنصر سوم در تغییر وضعیت شیعه در لبنان را مقاومت مسلحانه شیعه دانست و ابراز داشت: تبلور این حرکت امروز در حزب‌الله لبنان نمود پیدا کرده است. امروز، روز عاشورا به عنوان تعطیل رسمی در کل طوائف و در کل لبنان جای خود را باز کرده است این در حالیست که پیش از این شیعیان مجبور بودند در خفا عزاداری کنند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: در عزاداری‌های مرسوم فعلی، بیشترین چیزی که در لبنان به چشم می‌آید دو مسئله است؛ یکی مجالس عزاداری که قالب آن مقتل‌خوانی است و از قدیم بوده و به مرور شکل جدیدی به خود گرفته است و دیگری قمه‌زنی است.
زائری با بیان اینکه بحث قمه زنی در لبنان خیلی برجسته است، ابراز داشت: قمه‌زنی در دوره‌ای همراه با تعزیه و شبیه‌خوانی توسط ایرانی‌ها وارد لبنان می‌شود و امروز بیشترین چیزی که در عزاداری‌ها شعیان در لبنان به چشم می‌آید همین قمه‌زنی است. با شکل‌گیری رسانه‌های جدید، قمه‌زنی جذاب‌ترین سوژه برای تهیه خبر، گزارش و عکس به شمار می‌رود و چون با شکل و قالب خاصی انجام می‌شود بسیار به آن توجه می‌شود.
صاحب امتیاز مجله خیمه، از شبکه تلوزیونی المنار به عنوان شبکه‌ای گسترده، قوی و موفق یاد کرد و افزود: برخی از شبکه‌های رادیویی نیز در جهت‌دهی به نوع و شکل عزاداری‌ها و فعالیت‌های شیعیان در لبنان بسیار موثر بوده‌اند.
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح‌القدس از ویژگی‌های بحث عزاداری در لبنان به حضور مسحیان و غیر مسلمانان در مراسم عزاداری شیعیان اشاره کرد و گفت: البته حال و هوای این مجالس با مجالس ما بسیار متفاوت است.
زائری با تاکید بر اینکه حضور حزب الله توانسته شکل عزاداری‌های شیعه در لبنان را جهت‌دهی کند، افزود: اگر این خلا به درستی بیان شود عظمت و بزرگی حزب‌الله و ایران بیش از گذشته مشخص می‌شود.
وی در ادامه به نقاط مشابه در بین مسیحیان و شیعیان اشاره کرد و گفت: زیرساخت‌هایی در فضای لبنان وجود دارد که فهم عزاداری و فهم نهضت امام حسین(ع) را برای مسیحیان آسان می‌کند که از آن جمله به سبک عزاداری، بحث فداشدن و شهادت می‌توان اشاره کرد.
این روزنامه‌نگار در بخش دیگری از سخنان خود به سبک زندگی دینی در ایام محرم اشاره کرد و افزود: سبک زندگی شیعیان در لبنان در سه بخش خوردن و آشامیدن، پوشش و ظاهر و عادات و آداب تقسیم می‌شود.
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس، پخش غذای نذری، ذکر نام امام حسین(ع) موقع نوشیدن آب، توجه به جایگاه و ارزش سقایت، مراعات کسی که آب می‌نوشد، خودداری از خرید و مصرف شیرینی، تلاش برای کمتر غذا خوردن، اهتمام به خوردن غذا در هیئت‌ها و توجه به چای در مراسم عزاداری از جمله مواردی ذکر کرد که در خوردن و آشامیدن در ایام محرم در بین شیعیان لبنان مورد توجه قرار می‌گیرد.
زائری همچنین پوشیدن لباس مشکی، نصب پارچه‌های مشکی و رنگی، برپا کردن پرچم‌های رنگی با شعارهای عزاداری، استفاده از شال عزا، استفاده از پیشانی‌بند با شعار، تسبیح تربت، استفاده از مچ‌بند در عزاداری، به دست کردن انگشتر عقیق با شعاری متناسب به آن ایام، استفاده از نشانه‌های سینه، خاک و گل به سر و صورت مالیدن، پای برهنه شدن، نتراشیدن ریش، عدم استفاده از رنگ‌های شاد در لباس و پوشش، استفاد از برچسب‌های مختلف در ماشین‌ها و جاهای دیگر و نصب و برافراشتن پرچم‌های کوچک مذهبی را نیز از جمله مواردی ذکر کرد که در ظاهر و پوشش در ایام محرم در بین شیعیان لبنان مرسوم است.
این محقق و پژوهشگر گفت: نحوه سلام دادن در پایان نماز، سینه‌زنی به عنوان شاخص‌ترین و قدیمی‌ترین نماد، گریه‌کردن، برپایی مجالس، جمع‌آوری کمک‌های مالی و نذری، خدمت در مجالس عزاداری، ترک کارهای مهم و خرید و فروش، نامگذاری نوزادی که در این ایام متولد می‌شود به نام‌های حسین و عباس و... ، روضه خوانی بر سرجنازه میت، زیارت از راه دور در مجالس، زیارت امامزادگان و اولیا خدا برای کسانی که دسترسی ندارند، تحیت با اشاره به مصیبت سیدالشهدا(ع) در رفتارهای روزمره، لعن و نفرین به قاتلان سیدالشهدا، سجده بر تربت، استفاده از سی‌دی‌های صوتی مراسم عزاداری و مداحی، مراقبت نسبت به گناه و رفتارهای ناشایست در ایام محرم و به خصوص عاشورا، مراقب‌های اخلاقی و عمومی برای حفظ فضای معنوی نیز از جمله آداب و عاداتی است که در ایام محرم به ویژه در روز عاشورا به شدت از سوی شیعیان لبنان مورد توجه قرار می‌گیرد.
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس در پایان سخنان خود به سه کتاب در حوزه عزاداری و پیشینه آن در لبنان اشاره کرد و گفت: بخش‌های عمده‌ای از کتاب‌های «جریان اصلاحات شیعه» و «رفتارها، عادت‌ها و سنت‌ها در لبنان» و «مطالعه جامعه شناختی مقایسه‌ای بین کارکرد اجتماعی شعائر دینی بین اسلام و مسحیت» به بحث ریشه‌های عزاداری، عاشورا، عادات و رفتار شیعیان در ایام محرم، روزآمد کردن مفهوم عزاداری سنتی در دنیای امروز و ... می‌پردازد.
مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه نیز در این نشست در سخنانی با اشاره به اینکه مفاهیم عاشورا و کربلا، عزاداری و توسل مفاهیمی به گستره و پهنای تاریخ هستند، تصریح کرد: باید این مفاهیم و معانی را یکبار دیگر به اصل خودش بازگردانیم و با تحقیق و پژوهش به طور شفاف و زلال این مفاهیم را نه تنها برای خودمان بلکه در عرصه بین‌المللی بازتولید کنیم. باید بین حوزه پژوهش و حوزه اجرا در موضوعی چون عاشورا و کربلا پیوند عمیق و ناگسستنی ایجاد کرد تا این مفاهیم و معانی بتواند در عرصه بین‌المللی قابل استفاده باشد.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
