مشکلات احتمالی عربستان در پی سقوط نفت

دلیل سقوط قیمت نفت سیاسی باشد یا بحران اقتصادی، پیامدهای روشنی بر روند مبادلات تجاری دارد، همان طور که افزایش قیمت آن به بالا رفتن نرخ تورم در کشورهای نفتی منجر می شود.

وی افزود: استفاده از مازاد نقدینگی در رشد اقتصادی مانند آنچه در کشورهای صنعتی وجود دارد، در بیشتر کشورهای نفتی به ویژه کشورهای عرب حوزه خلیج فارس به دلیل سیاست های مالی و پولی امکان پذیر نیست و به همین دلیل آنها را در بانک های غربی سپرده گذاری می کنند.

این کشورهای ثروتمند که به صنعت مونتاژ وابسته هستند، در معرض فروپاشی قرار دارند، زیرا فقط به ثروت های راکد خود تکیه دارند. عربستان سعودی به رغم اینکه در صدر کشورهای صادر کننده نفت قرار دارد، یکی از این کشورها است.

اکنون این سووال مطرح است که اگر عربستان یک شریک اصلی در کاهش قیمت نفت است، آیا می تواند خود را از پیامدهای منفی آن حفظ کند و تا چه زمان این روند کاهش ادامه خواهد داشت، به ویژه اینکه همه می دانند رگ حیات سعودی به درآمدهای نفتی وصل است.

شلهوب مدیر روزنامه لبنانی الاخبار و کارشناس امور عربستان سعودی به پایگاه المنار گفت:

وی به فقر گسترده در عربستان اشاره کرد و اظهار داشت: برخلاف نظر برخی که تصور می کنند همه شهروندان سعودی به دلیل درآمدهای سرشار نفتی مرفه هستند، بسیاری از مردم این کشور از فقر رنج می برند.

** آل سعود ثروت های عربستان را غارت و چپاول می کنند و درصدد ساختن این کشور نیست

شلهوب گفت: سخنان لجوجانه اخیر وزیر نفت عربستان که مدعی شد، سقوط قیمت نفت تاثیری ملموسی بر اقتصاد این کشور و یا دیگر کشورهای عربی ندارد، به درگیری های منطقه ای و جهانی مرتبط است که هدف آن ضربه به اقتصاد برخی کشورها به ویژه ایران و روسیه است.

بررسی ها نشان داده که عربستان سعودی با دو مشکل بزرگ مواجه است، اول ایجاد فرصت های شغلی برای جوانان که از بیکاری شدید رنج می برند و دوم اینکه این کشور برای تضمین حمایت ها باید به بخشش های مالی خود به همپیمانانش ادامه دهد و برای مقابله با این دو مشکل باید هزینه های زیادی متحمل شود، آیا با سقوط قیمت نفت، ریاض می تواند پول لازم را برای رویارویی با این دو مشکل در اختیار داشته باشد.

برخی تصور می کنند عربستان سعودی بزرگترین صادر کننده نفت در جهان که 90 درصد اقتصادش به درآمدهای نفتی وابسته است، می تواند با میلیاردها دلار ذخایر عظیم ، اوضاع این کشور را در زمان کنونی ساماندهی کند، اما سووال این است در این صورت سلمان بن عبدالعزیز شاه جدید چگونه می تواند منابع مالی لازم برای توزیع هدایای مالی را که ارزش آن به 21 میلیارد دلار می رسد، تامین کند.

شاه جدید سعودی با طرح پایان دادن به بحران بیکاری براساس سیاست های وضع شده، مواجه است و بر اساس این سیاست ها که تاکنون به اهداف تعریف شده دست نیافته است، باید تعدادی از کارکنان به بنگاه ها و شرکت های فعال در عربستان بپیوندند.

شاهد اجرای برخی طرح ها برای توسعه مستمر و تحقق آمار سازی های بزرگ در اقتصاد عربستان هستیم، اما مشکل جای دیگری است و آن توزیع بدون برنامه منابع و ثروت ها است که موجب شده 90 درصد این منابع به جیب اعضای خانواده حاکم و نزدیکان آنها سرازیر شود.

بخشی از این ثروت نیز صرف پرداخت رشوه به روسای قبال و عشایر می شود تا بیعت خود را با خاندان سعودی حفظ کنند.

وی تاکید کرد که تنها بخش اندکی از این ثروت بزرگ به شهروندان عادی عربستانی می رسد.

مشکل اساسی این است که آل سعود منابع و ثروت های عربستان را غارت و چپاول می کند و برای ساختن این کشور دست به اقدامی نمی زند.

دیگر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس هم مانند عربستان هستند و صدها میلیارد دلار مازاد نقدینگی دارند که به طور مستقیم و فوری در کشورهایشان تاثیر گذار نیست و آنها هم به درآمدهای نفتی متکی هستند.

** کاهش قیمت نفت بر ایران کمترین تاثیر را داشته است

شلهوب اضافه کرد: اوضاع کشورهای نفتی عرب با جمهوری اسلامی ایران به طور کلی متفاوت است، ایران کمتر از 45 میلیارد دلار مازاد نقدینگی دارد و همین باعث شده تا تاثیر کاهش قیمت نفت بر این کشور محدود باشد، به ویژه اینکه ایران از 15 سال قبل درک کرد که تکیه بر نفت در اقتصاد بسیار خطرناک است و حضرت آیت الله سید علی خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی سیاست عدم تکیه بر نفت در اقتصاد ایران را مورد تاکید قرار دادند و در هر مناسبت و سخنرانی آن را یادآوری می کنند.

ایران امروز موفق شده در اقتصاد از 30 تا 70 درصد به درآمدهای غیر نفتی تکیه کند و به همین دلیل تا حد زیادی خرسند است و در تنگنا قرار ندارد و رسانه های عربی و غربی هم به آن اعتراف کرده اند.

جمهوری اسلامی ایران درچند سال گذشته که تحریم ها علیه آن افزایش یافت و حتی قبل از آن و پیش از سقوط قیمت نفت، یعنی زمانی که قیمت این فرآورده در اوج بود و درآمدهایش افزایش یافت، بخشی زیاد از آن را صرف توسعه ابزار تولید در بخش های صنعتی غیرنفتی کرد و امروز و به فضل این سیاست و نگاه، میوه های آن را می چیند.

هنگامی که واقعه پیش بینی شده فرارسید و قیمت نفت به طور ناگهانی کاهش یافت، ایران توانست امور خود را به خوبی تدبیر و پیامدهای این کاهش را تحمل کند.

** هنگامی که مازاد نقدی ته بکشد

شلهوب گفت: اظهارات اخیر وزیر نفت عربستان حاکی از خصومت طلبی و ستیزه جویی او است که بی ارتباط با اختلافات در خاورمیانه نیست، اما آیا این بدان معنا است که موضوعات و درگیری های سیاسی پشت صحنه کاهش قیمت نفت قرار دارد.

وی با این توصیف کاملا موافق نیست.

این تحلیلگر ، اگرچه یکی از عوامل بحران ناشی از کاهش قیمت نفت را تصمیم های سیاسی می داند که برای محاصره ایران و روسیه مورد بهره برداری قرار می گیرد، اما با این همه قایل به 'نظریه توطئه' نیست.

وی توضیح می دهد: رشد اقتصادی چین که بزرگترین وارد کننده نفت در جهان است، روند کاهشی دارد، این مساله در کنار خودکفایی نسبی آمریکا در تولید نفت، حقیقتا سطح تولیدی بیش از حد نیاز را رقم زده است.

بازی با قیمت ها در بازار سیاه محصولات نفتی نیز منجر به کاهش تقاضا و افزایش تولید شده و عامل مهمی در کاهش قیمت نفت است. در کنار همه این عوامل، تلاش عربستان برای تحمل مشکلات به رغم همه خسارت های وارده به این کشور باعث جلو رفتن این بحران شده است.

وی تاکید کرد که عربستان و دیگر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس در بلند مدت از این وضعیت بحرانی ضرر خواهند کرد، به ویژه زمانی که دارایی های مازاد این کشورها به انتها برسد .

در این میان سهمی از خسارت ها نیز متوجه آمریکا خواهد بود که در نوع خود خسارت بزرگی برای آن به شمار می آید، زیرا هزینه استخراج هر بشکه نفت صخره ای (شیل) در آمریکا به حدود 60 دلار می رسد، در حالی که این هزینه در عربستان از 16 دلار فراتر نمی رود.

در این شرایط عملیات استخراج نفت در آمریکا در بلند مدت سود آوری نخواهد داشت، چرا که واشنگتن در این صورت باید هزینه 60 دلاری برای استخراج هر بشکه نفت صخره ای پرداخت کند تا آن را به قیمت 50 و 40 دلار یا حتی کمتر به فروش برساند.

این واقعا خسارت بزرگی برای آمریکا است، چرا که این کشور پیشتر از محل فروش نفت بالای 100 دلاری حدود 50 درصد سود در هر بشکه عایدش می شد.

ادامه بحران کنونی در قیمت نفت و کاهش بیشتر قیمت ها باعث خواهد شد شرکت های بزرگ نفتی در آمریکا سرمایه گذاری خود را در حوزه استخراج متوقف کنند و آمریکا ناچار از واردات بیشتر نفت خواهد شد، چون در مقایسه با استخراج نفت، واردات از سودآوری بیشتری برخودار است.

شلهوب در رابطه با این ادعا که آمریکا در سال 2018 خودکفا و به صادر کننده نفت در 2020 تبدیل می شود، گفت: دو مطلب را در این خصوص باید روشن کرد، اول اینکه این طور نیست که نفت در آمریکا قبلا وجود نداشته و ناگهان کشف شده باشد.

وی افزود: چاه های نفت آمریکا از مدت ها پیش مهروموم شده اند، چون فناوری لازم و متناسب برای عملیات استخراج نفت صخره ای با توجه به مشکلات فراوانی که در این زمینه وجود دارد، نبوده، اما امروز با پیشرفت های علمی صورت گرفته در این زمینه امکان بازگشایی مجدد این چاه ها و استخراج نفت از آنها به وجود آمده است.

مساله دوم اینکه قیمت هر بشکه نفت به عملیات استخراج آن بستگی دارد و بعضا با در نظر گرفتن نوع آن (سبک یا سنگین) هزینه بالایی می طلبد. هزینه های استخراج نفت از سطح چاه حدود 11 دلار برای هر بشکه است و در برخی چاه ها به 16 دلار نیز می رسد، اما در

آمریکا هزینه استخراج نفت به دلیل مشکلات موجود، بیش از هزینه استخراج نفت از چاه های معمولی است و به حدود 60 دلار می رسد.

سقوط قیمت نفت برای آمریکا به عنوان کشور تولید کننده، سودآوری نخواهد داشت و خوشحال نمی شود، زیرا آن را برای پرداخت هزینه های کمتر مجبور به واردات نفت از کشورهای دیگر خواهد کرد.

این موضوع به نوبه خود منجر به خسارت شرکت های بزرگ نفتی سرمایه گذار خواهد شد و در صورت ادامه این وضعیت و بازنگشتن قیمت ها به سطحی که در گذشته بود، اعتراض این شرکت ها را به دنبال خواهد داشت.

** انتظار برای بازگشت قیمت ها به گذشته

شلهوب در پاسخ به این سووال که آیا بالا رفتن اندک قیمت نفت می تواند نشانه ای از بازگشت قیمت ها به زمان سابق باشد، گفت: پیش بینی ها در این رابطه متفاوت است. هرچند که گفته می شود، در اواسط سال قیمت ها دوباره روند صعودی را تجربه خواهد کرد، اما در عین حال باید توجه داشت که قیمت نفت توسط شرکت های خریدار تعیین می شود و نه کشورهای تولید کننده.

وی افزود: خریداران عمده نفت که تعدادشان از 30 نفر تجاوز نمی کند، باشگاه کوچکی را در دنیا تشکیل داده اند و نبض بازار را در دست دارند و جزو کشورهای تولید کننده نفت هم نیستند.

این کارشناس لبنانی تصریح کرد:به عنوان مثال قطر به دنبال قانع کردن شرکت های بزرگ نفتی آمریکا برای سرمایه گذاری در برداشت گاز از دریا بود که برای تحقق آن میلیارها دلار نیاز داشت، لذا تصمیم گرفت با برقراری روابط با رژیم صهیونیستی به خیال خود راه را کوتاه کرده و برای برداشت از این ثروت، سرمایه گذاری را با توجه به روابطش با این رژیم و آمریکا شروع کرد.

شلهوب معتقد است ، کسانی که در سقوط قیمت نفت سهم ایفا کرده اند، دیر یا زود 'سرشان به سنگ' خواهد خورد و این همان وعده ای است که ایرانی ها به عربستان می دهند. ایران اعلام کرده که برخی کشورها زیاد به این وضعیت امید نبندید، ما توان ایستادگی را داریم چون اقتصاد ما به اندازه شما وابسته به نفت نیست.

قیمت نفت نخواهد توانست به مدت طولانی در وضعیت کنونی باقی بماند چون همه دنیا از این اوضاع تاثیر می پذیرد و قدرت تحمل بیشتری را هم ندارد.

سرانجام، عربستان سعودی در صورت ادامه وابستگی کامل به نفت روزی با سرنوشت محتوم خود مواجه خواهد شد و شاید به همین دلیل بود که سلمان بن عبدالعزیز در اظهاراتی که دو روز پیش داشت وعده بنای اقتصادی قوی بدون وابستگی به نفت را به مردم عربستان داد و برنامه ها و سیاست های داخلی و خارجی کشورش را در سال های پیش رو ترسیم کرد، برنامه ها و سیاست هایی که موفقیت آن ها را آینده مشخص خواهد کرد.