رویکرد جدید عربستان به محور ترکیه- قطر

وی با اشاره به عدم شرکت پادشاه عربستان در نشست اقتصادی شرم الشیخ درمصر افزود: مصر برروی این نشست اقتصادی برای تقویت اقتصاد و جایگاه منطقه ای و بین المللی خود حساب کرده بود و غیبت ملک سلمان از آن به معنای انقلاب در گروه بندی های جهان عرب و تغییری اساسی در معادلات قدرت در منطقه است.

این نشست دو روزه که عصر جمعه کار خود را آغاز کرد به همت پادشاه سابق عربستان ملک عبدالله پایه گذاری شده بود،

وی قاهره را محور اصلی رویکرد خود در روابط سیاسی با جهان عرب قرار داده و تمام تلاش خود را برای حمایت از ژنرال سیسی درمواجهه با محور ترکیه – قطر که حامی اصلی جریان اخوان المسلمین به شمار می رفت ،به عمل آورد .ملک عبدالله دراین حمایت تاجایی پیش رفت که می گفت هرکس که دراین مقطع از مصر حمایت نکند عضو جامعه عرب نیست و به صراحت اعلام کرد که هرکس که از مصر حمایت مالی نکند از ما نیست و ماهم هیچ ارتباطی با وی نخواهیم داشت، البته منظور وی ازاین سخنان حاکمان قطر بود که یکی از چهار کشور نفتی ثروتمند عربی است.

ملک سلمان پادشاه جدید عربستان ولیعهد خود شاهزاده مقرن بن عبدالعزیز را درراس یک هیات به نمایندگی از عربستان راهی این نشست کرد واین نشانه ای آشکار از موضع جدید ومتفاوت وی درقبال مصر است ، یعنی وی مانند ملک عبدالله مشتاق توسعه اقتصادی مصر ودر نتیجه تقویت نقش مصر در جهان عرب و جامعه بین الملل نیست.

نشانه های این رویکرد جدید عربستان به وضوح درجریان سفرهای اردوغان و سیسی به ریاض آشکار شد ودرحالی که سفر سیسی چندساعته بود سفر اردوغان با دبدبه و کبکبه همراه بود ، به افتخار وی ضیافت ناهاری ترتیب داده شد و مهمتر از همه اردوغان یک نشست خصوصی با ملک عبدالله داشت که دو نفر به مدت نیم ساعت کاملا خصوصی با یکدیگر صحبت کردند .

سیسی با ابروهای گره خورده به قاهره بازگشت و هیچ گونه توضیح یا گزارشی از این سفر و نتایج آن ارایه نداد ،کاملا واضح بود که در ریاض با برخورد سردی مواجه شده و نتایجی که انتظار داشت را بدست نیاورده بود ؛ بازتابهای رسانه ای اندک این سفر درمصر هم موید این واقعیت بود ، رسانه های مصری تیترهای خود را به مجیزگویی از عربستان و پادشاه جدیدش اختصاص دادند.

مسوولان عربستان گامهای خود را به دقت و حساب شده برمی دارند وهمه جزییات را با پیام خاصی برنامه ریزی می کنند ،هر حرکت آنها دارای پیامهای خاصی است. انتخاب شاهزاده مقرن ولیعهد عربستان به ریاست هیات عربستانی نیز با دقت صورت گرفته ، معنای این انتخاب در غیبت شیخ تمیم بن حمد آل ثانی رییس حکومت قطر ازاین نشست متجلی شد ، قطر نیز نه وزیر اقتصاد یا وزیر امور خارجه خود بلکه معاون وزیراقتصادش را به این نشست اعزام کرد و این یعنی کمکهای مالی قطر دراین نشست درحد صفر یا بسیار ناچیز خواهد بود.

رییس جمهور مصر یقینا با ناامیدی بسیار ،معنای این پیامها را درخواهد یافت ، همانگونه که دیگر رهبران جهان عرب به ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز این واقعیت را درک می کنند ، حضور کمرنگ مسوولان قطر وعربستان دراین نشست مستقیم یا غیر مستقیم تاثیر خود را بر نشست کشورهای جهان عرب در قاهره نیز که دراواخر ماه جاری میلادی در قاهره برگزار می شود ، خواهد گذاشت.

شورای همکاری خلیج فارس یک بار دیگر در آستانه انشقاق ودودستگی قرار گرفته ولی این بار بازیگران این انشقاق متفاوت خواهند بود ، این شورا این بارشاهد صف بندی عربستان و قطر دربرابر امارات و کویت خواهد بود، امیر کویت خود شخصا هیات نمایندگی کشورش را در نشست شرم الشخ همراهی کرده واین نشانه آشکاری از رویکرد کویت درقبال مصر است. کویتی ها هرگز نقش مصر رادر آزادسازی کشورشان از اشغال عراق ازیاد نمی برند، آنها به یاد دارند که بلافاصله پس از اشغال کویت توسط عراق نشست قاهره برای بررسی این بحران تشکیل شد و دراین نشست اجازه حضور نیم میلیون نظامی امریکایی در عربستان داده شد.

از سوی دیگر حضور شیخ محمد بن راشد آل مکتوم از جانب امارات دراین نشست نیز دلالتهای خاص خود را دارد.

گفتنی است، روابط عربستان با امارات این روزها با سردی مواجه شده ودرمقابل روابط مصر و امارات بسیار گرمتر شده است. وزیر امور خارجه امارات شیخ شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان دربسیاری از نشستهای اخیر شورای همکاری کشورهای خلیج فارس در ریاض حاضر نشد و به جای وی نماینده دولت در مسایل خارجی دراین نشستها امارات را نمایندگی می کرد. علاوه براین نشانه ها می توان به استقبال گرم سیسی از شیخ محمد بن زاید ولی عهد ابوظبی اشاره کرد که دو روز پیش به قاهره سفر کرد ، به همین مناسبت جشن تولد بسیار پرشکوهی در قصر ریاست جمهوری مصر به افتخار وی برپا شد.

مقدمه چینی پادشاه جدید عربستان برای پیوستن کشورش به ائتلاف ترکیه –قصر و رویکردمثبت نسبت به جریان اخوان المسلمین یا حداقل عدم اظهار خصومت با آنان ممکن است ژنرال سیسی را متمایل به روی اوردن به سمت اردوگاه ایران و سوریه کند به ویژه آنکه محمد حسنین هیکل مشاور رسانه ای وی نیز در دو سال گذشته وی را همواره به این کار تشویق می کرد. درست است که مصر ازایران برای حضور در نشست شرم الشیخ دعوت رسمی به عمل نیاورد ولی علت این امر این است که دعوتنامه های این نشست از یک ماه قبل از درگذشت ملک عبدالله صادر وارسال شده بود بعلاوه روسای کشورهای ترکیه و اسراییل نیزاز شرکت دراین نشست مستثنی شده بودند.

رییس جمهور مصر نشانه ها ودلالتهای بسیاری ازاین رویکرد احتمالی ارایه داده است که تزجمله انها می توان به سفر به مسکو برای انجام معاملات تسلیحاتی با روسیه و فرانسه ومعامله پنج میلیارد دلاری برای خرید هواپیماهای جنگنده رافایل به جای هواپیماهای امریکایی ، استقبال از ولادیمیر پوتین در ماه گذشته و پذیرش گروههای مخالف سوری خارج از ائتلاف میهنی اشاره کرد.

درکل می توان گفت نقشه معادلات قدرت و ائتلافهای عربی در منطقه درآستانه تغییرات بزرگ واحتمالا اساسی است و شورای همکاری خلیج فارس درآستانه گروه بندی های جدید وخطرناکتر از قبل است، ائتلاف مصر و عربستان درآستانه فروپاشی است ، به زودی شاهد حذف نام اخوان المسلمین از فهرست گروههای تروریستی درعربستان خواهیم بود و نزدیک شدن مصر و ایران وسفر سیسی به تهران دور از انتظار نیست ، چه این روزها در خاورمیانه هیچ چیزی بعید و نامحتمل نیست.