انتظارات شغلی باید متناسب با ساختار جامعه ایران باشد

گروه اجتماعی، سایت ندای سبز ایران و چند سایت دیگر در گزارشی با عنوان "نرخ بالای بیکاری زنان جوان در ۱۹ استان کشور" اعلام کرده که نرخ بیکاری زنان جوان ۱۵تا ۲۴ساله در کشور ۴۳.۴ درصد است و در ۱۹ استان کشور هم نرخ بیکاری زنان جوان بالای ۴۰ درصد است.

به گزارش بولتن نیوز، در این گزارش اشاره شده که اکثریت ورودی و خروجی دانشگاه را زنان تشکیل می دهند و به آمار بیکاری کشور در استان ها اشاره شده است.

این شرایط نشان می دهد که ساختار عرضه نیروی کار کشور به علت اشتغال بیشتر زنان به تحصیل و همچنین ورودی بیشتر زنان و خروجی زنان از دانشگاه ها، در سال های اخیر تغییر یافته است در حالی که متناسب با آن تقاضا برای نیروی کار چه در بخش زنان و چه در بخش مردان تغییر نیافته است.


از سوی دیگر، هرم جمعیتی جوان کشور و رشد جمعیت دهه 60 مسائلی است که نشان دهنده تغییر ساختاری عرضه و تقاضای نیروی کار است. از سوی دیگر، استفاده از فناوری سرمایه بر و استفاده از ماشین آلات به جای فناوری کاربر و نیروی انسانی، باعث شده که تقاضا برای نیروی کار به نسبت رشد عرضه آن کمتر باشد. همچنین میزان سرمایه گذاری برای ایجاد هر فرصت شغل نسبت به گذشته و به خاطر تغییر فناوری تولید، افزایش قابل توجهی یافته است.

در این زمینه باید سوال کرد که زنان این استان ها که حالا نرخ بالای بیکاری برای زنان دارند، قبلا و مثلا 4 دهه گذشته چگونه اشتغال داشته اند و به چه کارهایی در منزل، روستا و شهر و... اشتغال داشتند و چرا امروز حاضر به انجام آنها نیستند و امروز چرا شغلی متناسب با علاقه خودایجادنمی کنند و چرا انتظار داریم همه این شغل ها را دولت در ادارات و شرکت ها ایجاد کند...؟

نکته حایز اهمیت این است که تغییرات حاصل شده و ورود زنان به بازار کار در سه دهه گذشته و به تدریج اتفاق افتاده و تا قبل از آن، تقاضای زنان برای کار به اندازه امروز نبوده است، همچنین زنان در شغل هایی که مشغول به کار بوده اند که با سطح تحصیلات کمتر و در بخش خدماتی، تولید در بخش هایی مانند قالی بافی، فعالیت های خارج از ادارات و شرکت ها و غیر اداری و غیر کارمندی بوده است اما در حال حاضر، تقاضای زنان برای شغل های کارمندی و یا با تحصیلات بالاتر است در حالی که در گذشته اولا تقاضای زنان کمتر بوده و دوما بیشتر در بخش کارگری و در کارخانه ها و واحدهای تولیدی بوده است.

در حالی که امروزه، از وکالت گرفته تا کارمندی، رشته های مهندسی، رشته های پزشکی و... را شامل می شود.

نکته دیگر این است که ساختار بازار کار ایران، بیشتر متناسب با تحصیلات زیر دیپلم و فعالیت های فنی وحرفه ای و کارگری است و کارهایی که به زور بازو و ساعات کار 8 ساعت به بالا نیازمند است بیشترین تقاضا را دارند و لذا این نوع کارها با روحیه وتوان و تقاضای زنان تحصیلکرده متناسب نیست.

کارایی زنان در برخی زمینه های نیز کمتر از مردان است و حتی کارگران خارجی و افغانی، به مراتب بهتر از کارگر ایرانی حاضر به پذیرش آنهاست. نوع دستمزد و ساعات کار و نوع فعالیت آنها نیز به گونه ای است که زنان حاضر به پذیرش آنها نیستند.

درگذشته، زنان عمدتا در منازل کار می کردند و یا به فعالیت های کشاورزی، دامپروری، امور روستایی، شهری، قالی بافی، تولیدات خانگی، و... مشغول بودند اما امروزه به خاطر رشد شهرنشینی در ایران و بالارفتن سطح تحصیلات‌، عملا نیروی کار قبلی زنان و مردان  و بخش کارگری و بسیاری از فعالیت ها کاهش یافته است.

کمبود نیروی کارگر ساده، به حدی برای پیمانکاران، کارخانه ها و کارگاه ها و روستاها و شهرهای کوچک و حتی معادن در گوشه و کنار کم شده است، که صاحبان کار مجبورند یا از کارگر افغانی بهره ببرند و یا ازکارگران کشاورزی فصلی در روستاها و شهرهای کوچک استفاده کنند و منتظر باشند تا زمانی که آنها بیکار هستند، کارگران را به کار بگیرند.

نمونه بارز این موضوع، در معادن استان کردستان و آذربایجان غربی و زنجان به راحتی به چشم می خورد و مدیران معادن، در فصل برداشت محصولات کشاورزی، با کمبود نیروی کار مواجه هستند. کارگران تمایل دارند که محصول خود را برداشت کنند ومعادن با کمبود نیروی کار دراین فصل مواجه می شوند!

این شرایط باعث شده که معادل 3 میلیون نیروی کار فعل کشور از کارگران افغانی، و یا کارگران کشاورزی و بیکار در فصول غیر کشاورزی بهره ببرند.

در حالی که اگر نیروی کار ایرانی چه زنان و چه مردان حاضر باشند در این محیط ها کار کنند و در روستا و شهرهای کوچک، کارگاه ها و کارخانه های حاشیه شهرها و روستاها کار کنند، قطعا موجب ایجاد کار، بهره وری و کارایی بیشتر خواهند بود.

معادل این 3 میلیون نفر در بخش نیروی کار تحصیلکرده با بیکاری مواجه هستیم و این آمار به دلیل شکاف بین عرضه و تقاضای نیروی کار در حال افزایش است.

در حالی که اگر نیروی زیردیپلم، کارگر ساده، با تخصص فنی و حرفه ای افزایش یابد با ساختار کار  و فناوری تولید ایران هماهنگ تر خواهد بود.

براین اساس، کارشناسان تاکید دارند که بهتر است به جای رشته های دانشگاهی، رشته های فنی و حرفه ای و کارگران آموزش دیده فنی و حرفه ای در رشته های مختلف افزایش یابند.

صاحب نظران پیش بینی می کنند که در آینده این مشکلات افزایش خواهد یافت و لذا ضروری است که نهادهای مدنی، رسانه ها و طرفداران حقوق زنان و جوانان، توصیه کنند که زنان و مردان تحصیلکرده و علاقه مند به دانشگاه، متناسب با ساختار کار و تولید کشور، عمل نمایند.

امروز بسیاری از مغازه ها و فروشگاه ها، پیمانکاری ها، کارخانه ها، معادن و حتی تولید کشاورزی در روستاها، نیازمند نیروی کار ساده و فنی و حرفه ای هستند و این بخش از نیروی کار بهتر می توانند شغلی برای خود دست وپا کنند.

واقعیت این است که نمی توانیم در ایران 78 میلیون نفری انتظار داشته باشیم که نیروی کار ساده و حرفه ای از خارج وارد شود و از افغانستان به ایران بیاید و معادن و ذخایر معدنی وکشاورزی گسترده کشور با کمبود نیروی کار مواجه باشد.

به هر میزان که شرکت و اداره در کشور ایجاد شود، بازهم قادر نیست موج تحصیلکرده ها و مهندسان و دکتر و لیسانس، فوق لیسانس را جذب کند.

لذا کسانی که به دنبال حقوق زنان و ایجاد شغل برای زنان هستند، لازم است توصیه نمایند که زنان و مردان ایران، باید برای ابادانی کشور، تن به کار و تلاش و تولید بدهند و نمی توان انتظار داشت که همه کارمند و پشت میز نشین و رئیس و مدیر باشند.

همان طور که در کشورهای دیگر، زنان مهندس و دکتر، پشت تراکتور می نشینند و در مرغداری ودامداری و کشاورزی کار می کنند و تن به  کار می دهند، لازم است که زن و مرد در کنار هم، مشغول کار و تولید وبهره وری باشند.

ازدحام جمعیت بالای 10 میلیون نفری در شهری مانند تهران که اکثرا به دنبال کارمندشدن و کارهای خدماتی و شرکتی هستند، و کمتر به تولید و کار ساده تمایل دارند، باعث شده که با ساختار ناکارآمد بودجه ریزی دولتی و وجود سازمان ها وشرکت های دولتی و خصوصی و تمرکز امکانات و فعالیت ها در تهران و... شرایطی ایجاد شود که بهره وری و کار و فعالیت کم شده و اکثر ساختمان ها و آپارتمان ها، حتی برای نظافت ساختمان و سرایداری و... نیز نیروی کافی ندارند و به دنبال نیروهای افغانی هستند! اما اگر زن ومرد ایرانی تن به کار دهند و خود را محدود به خرده فرهنگ های زندگی شهری نکند، قطعا به میزان قابل توجهی از بیکاری کاسته خواهد شد.

تا زمانی که به دنبال ایجاد کار برای فارغ التحصیلان هستیم و هزینه های سنگین را تقبل می کنیم، طبیعی است که مشکل حل نخواهد شد زیرا از یک سو انتظارات بالا می رود و از سوی دیگر عرضه نیروی کار فارغ التحصیل دانشگاهی افزایش می یابد.
گزارش ندای سبز ایران اضافه کرده که  آمارهایی که در خصوص بیکاری زنان از سوی مرکز آمار ایران منتشر می شود، نشان از شرایط بسیار نامتعارف اشتغال برای زنان جوان دارد.

هم اکنون استان چهارمحال بختیاری با ۸۴.۴ درصد بالاترین نرخ بیکاری زنان ۱۵تا ۲۴ ساله را به خود تخصیص داده و این در حالی است که ۱۰ استان کشور دارای نرخ بیکاری ۵۰ و بیش از ۵۰ درصد هستند.

بالا بودن نرخ بیکاری زنان جوان در حالی است که نرخ بیکاری زنان در کل کشور بیش از دو برابر مردان می باشد به طوری که بیکاری زنان ۱۹.۴ و مردان ۹ درصد در بهار امسال بوده است.

این گزارش از زبان یکی از فعالان بخش خصوصی در کاریابی نوشته است: بیشتر کارفرمایان تمایل دارند که به علت برخی از مرخصی ها نظیر مرخصی زایمان که برای زنان در نظر گرفته شده از نیروی کار مردان استفاده کنند. کارفرمایان حتی در بسیاری از موارد وقتی که کارجویی زن با داشتن سابقه کار و کارجویی مرد بدون سابقه کار تقاضای شغل دارند، استخدام مردان بی سابقه را بر زنان دارای سابقه کار، ترجیح می دهند.هم اکنون نزدیک به ۸۰ درصد خروجی های دانشگاهها را زنان تشکیل می دهند و این در حالی است که در بازار کار چنین تقاضایی برای جذب زنان وجود ندارد.

بی تردید بازار کار در هر کشوری با حضور زنان و مردان توانمند به تعادل می رسد و در صورتی که شرایط برای حضور یکی از جنسیت ها فراهم نشود، تعادل بازار کار دچار خدشه خواهد شد.

بازار کار ایران امروز با مشکلات بیشماری مواجه است. در وهله نخست بیکاری مهمترین معضل این بازار است. تعطیلی بسیاری از واحدهای اقتصادی و یا کارکردن برخی از واحدها با حداقل ظرفیت در سالهای اخیر شرایط کار را با دشواری مواجه کرده است.

طی سالهای اخیر به دلیل آنکه سرمایه گذاری در کشور تقلیل یافت، ایجاد مشاغل نو و همچنین حفظ مشاغل موجود با دشواریهای بسیاری مواجه شد.

برخی از برنامه ریزان تصور می کردند که با گسترش آموزش عالی در کشور می توانند فرآیند حضور جوانان را به بازار کار با تاخیر مواجه کنند و از بی برنامگی افزایش جمعیت دهه ۶۰ بتوانند خود را رهایی بخشند.

شاید این راهکار فقط برای چند سال جوابگو باشد اما در سالهای بعد تجمع جوانان برای حضور در بازار کار افزایش می یابد که در نهایت بازار کار با نیروی کاری مواجه خواهد شد که دارای تحصیلات عالی هستند و خواست آنها نسبت به قبل متفاوت شده است.

بی تردید در صورتی که در سالهای گذشته آموزش مهارت در کشور رونق می گرفت و ارزش کسب مهارت در کشور ارج نهاده می شد، بسیاری از جوانان با کسب مهارت می توانستند در بازار کار حضور یابند.

بازار کار ایران از تبعیض جنسیتی، نبود سرمایه گذاری و تنش های بین المللی که در سالهای اخیر بر کشور وارد شد، تاثیر خود را بر بازارهای بین المللی کار ایران گذاشت به طوری که این بازار از دستمزد اندک، نبود امنیت شغلی، انبوه جوانان متقاضی کار و بسیاری از مصائب دیگر رنج می برد و همه این رنج ها برای زنان مضاعف است.

فرایند توسعه با حضور مردان و زنان توانمند، قابل تحقق است و در صورتی که زنان را نادیده بگیریم، توسعه قابل تحقق نخواهد بود.

شرایط کنونی جامعه ایران می طلبد که مردان و زنان در بازار کار حضور داشته باشند زیرا در ابعاد کوچک نه تنها خانواده به علت پایین بودن دستمزد قادر به اداره خانواده با یک دستمزد نیست بلکه در ابعاد بزرگتر جامعه ای که زنان را در فعالیت های اقتصادی نادیده بگیرد نمی تواند گامهای توسعه اقتصادی و اجتماعی را گام به گام بردارد.

نرخ بیکاری بیش از ۵۰ درصد در استانهای کشور نشان دهنده شرایط نابهنجار بازار کار برای زنان است.

در سفری که بتازگی علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به استان کردستان داشت برخی از زنان روزنامه نگار در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا دستمزد خود را بسیار ناچیزتر از حداقل دستمزد اعلام کردند.

یکی از خبرنگاران زن دستمزد ماهانه خود را ۱۶۰هزار تومان اعلام کرد و این در حالی بود که تحصیلات این خبرنگار زن کارشناسی ارشد در رشته علوم ارتباطات یکی از دانشگاههای دولتی بود.

نظیر چنین زنانی در دیگر استانهای کشور و حتی در استان تهران وجود دارند. فضای نامتعارف کار در شهرستانهای کشور برای کارجویان به ویژه زنان بشدت غیرعادی است به طوری که کارفرمایان از این موقعیت بیشترین بهره برداری را می کنند.

بازار کار ایران نیاز به اصلاح سیاست های اقتصادی کشور دارد. فضای امن برای سرمایه گذاری باید ایجاد شود. ناکارآمدی اقتصادی باید جای خود را به فضای شفاف و رقابتی اقتصادی بدهد و حضور بخش های خصوصی و تعاونی در کشور گسترش یابد.

بخش خدمات از جمله بخش هایی است که می تواند اشتغال بالایی به ویژه برای زنان ایجاد کند. هم اکنون اشتغال این بخش در ایران بیش از سایر بخش های اقتصادی است اما متاسفانه بخش خدمات در ایران به طور عام در اختیار مشاغل دلالی است.

به گزارش بولتن نیوز، نکات مطرح شده در این گزارش به خوبی نشان می دهدکه تنها سطح انتظارات مطرح می شود که چرا شغل کم است چرا دستمزد کم است چرا از زنان کمتر استفاده می شود و... اما به دلایل و ریشه های علمی و منطقی آن توجه نمی شود.

واقعیت این است که بازار کارانعطاف پذیر ورقابتی است و نمی توان به زور کسی را وادار کرد که شغل برای زنان و مردان ایجاد کند و حقوق بالا بدهد. قانون کار ایران یکی از قوانین سرسخت جهان در حمایت از نیروی کار است. اما نتیجه آن باعث بهبود وضعیت نیروی کار در حد انتظار ما نشده است.

دلیلش این است که مبنای دیدگاه ها این نیست که بهره وری افزایش یابد و اشتغال و دستمزد را بالا ببرد بلکه در ابتدا تاکید دارندکه شغل ایجاد شود و دستمزد بالا باشد!  در نتیجه گرایش به نیروی کار کم شده و ماشین آلات بیشتری استفاده شده است و بهره وری مبنا نیست تنها به این اکتفا می کنند که چرا تحصیلکرده ها بیکار هستند؟!

اما اگر نرخ نیروی کار ارزان تر شود و کاهش یابد استخدام نیروی کار بیشتر می شود اگر کارگر کارهای مختلف را انجام دهد، و راضی به کارهای سخت و مشقت بار باشداستخدام زیاد می شود و بهره وری و تولید بیشتر می شود. برعکس، اگر به دنبال کارهای شیک، کارمندی و پشت میز نشینی و مرکز شهر باشیم، و نرخ نیروی کار بیشتر باشد نتیجه اش استخدام کمتر است.
لذا رسانه ها و نهادهای مدنی بهتر است برای حل مشکلات، نگاهی به تجریه چین، کره جنوبی و... بیندازند تا روشن شود که بیکاری چگونه کاهش خواهد یافت؟