جامعه‌ ایرانی مدرن نشده؛ دچار هجمه‌ مدرنیته شده

×چطور شد که شما فیلم زندگی مشترک آقای محمودی و بانو را تهیه کردید؟

ــ از ابتدای ساخت و زمانی که من با روح الله حجازی صحبت کردم اصلا  فیلمنامه‌ای در کار نبود. بعداز ساخته شدن فیلم زندگی خصوصی آقا و خانم میم  با حجازی یک ارتباطی برقرار کرده بودیم و یک جلسه‌ای گذاشتیم  با حجازی و  طالب‌آبادی صحبت کردیم و  هدف هر سه تای ما این بود که در زمینه مسائل اجتماعی فیلمی بسازیم و به یک نقطه مشترک رسیدم که آن بحث زندگی خانواده‌ها در دوران  سنت و مدرنیته بود.

× فیلم زندگی مشترک آقای محمودی و بانو داستان تقابل  سنت و مدرنتیه در جامعه امروز است؛ آیا شما نیز خودتان  به این امر قائل هستید؟

ــ جامعه سنتی  ما دارای منابع غنی و ارزش‌های زیادی است که اگر از آن استفاده درست  شود؛ می‌توانند راهکار خوبی باشند برای زندگی بهتر اما متاسفانه این زندگی سنتی در طول زمان بجای مدرن شدن دچار هجمه‌ی مدرنیته شده. دلیل  آن این است که جوان‌های ما به دنبال  نفوذ اینترنتی و ماهواره دیگر در یک فضای بسته زندگی نمی‌کنند و با دنیای خارج کاملا آشنا هستند و حتی به خارج از کشور نیز سفر کرده‌اند. امروز فیلم‌های روز دنیا  در دست همه هست. این کار باعث شده است تا مدرنیته غلط و آنچه که حتی در  کشورهای خارجی وجود ندارد؛ در جامعه ما رشد کند و امروز زندگی خانواده‌ها به  غلط یک مسیر انحرافی را می‌رود و باید برای این کار فکری کرد. در فیلم زندگی مشترک آقای محمودی و بانو ما می‌خواستیم  نشان دهیم ویژگی‌های درست جامعه‌ی سنتی چیست و در کنار آن ویژگی‌های غلط مدرنیته امروز چیست. ما فقط طرح موضوع کردیم و بعضی زوایا را نشان دادیم  قضاوت را هم گذاشتیم برعهده بیننده.

× یعنی بین جامعه مدرن  با جامعه‌ای که دچار هجمه‌ی مدرنیته شده؛  تفاوت زیادی قائل هستید؟

ــ دقیقا زیرا جامعه‌ای که دچار هجمه‌ی مدرنیته شده فقط نکات منفی مدرنیته را تقلید می‌کند. در زمانی که ما فیلم را می‌ساختیم مقام معظم رهبری سخنرانی کردند و فرمودند گذار از دوارن سنتی به مدرنیته دوران خطرناکی است و باید مسولان فرهنگی به این نقطه خوب دقت کنند. امروز دوران گذار است. مسالی که امروز ما در ایران می‌بینیم بعضا در کشورهای اروپایی نیز وجود ندارد مثلا بسیاری از خانواده‌های جوان بعداز چند سال منحل می‌شود و از هم می‌پاشد دلیلی آن این است که افراد در مدرنیته احساس آزادی محض می‌کنند و  هر کاری می‌خواهند می‌کنند. همین امر خانواده را از بین می‌برد درحالیکه خانواده یک حرمتی دارد و حرمت آن باید حفظ شود حتی در اروپا هم اینگونه است. این اتفاق از آنجا ناشی می‌شود که توسط  سریال‌های ترک و ماهواره‌ای جنبه‌های بد مدرنیته منتقل شده است.

× ایا یکی از دلایل این اتفاق فردگرایی و توجه به  سود فردی نیست  که در کل جامعه وجود دارد یعنی همه به نوعی فقط به فکر منافع خود هستیم؟

ــ در سنت واقعی ما اینگونه نبوده است و اگر امروز فردگرایی در جامعه رشد می‌کند؛ از همان فرهنگ غلطی می‌آید که به مرور در خانواده‌ها نفوذ کرده و ریشه آن در فرهنگ غربی است. البته این شدت فردگرایی که امروز ما در جامعه شاهد هستیم  در فرهنگ غربی نیز وجود ندارد. مثلا در فرهنگ غربی وقتی دو جوان با هم ازدواج می‌کنند و یک زندگی مشترک را شروع می‌کنند حرمت زندگی مشترک را حفظ می‌کنند  و اگر روزی نیز نخواستند با هم زندگی کنند توافق می‌کنند و از هم جدا می‌شوند.

× جذابیت مدرنیته چقدر در این امر نقش دارد؟

ــ بسیار زیاد. زندگی مدرنیته یک زرق و برقی دارد که ناخوداگاه انسان به آن سمت کشیده می‌شود فقط مهم این است که چگونه خودمان در قبال این مسئله کنترل کنیم. سنت ما و دین اسلام ما نگفته که نباید دنبال زندگی بهتر نبود ما خیلی آدم‌های داریم که به زندگی سنتی‌شان پایبند هستند و تدین خود را نیز دارند ولی زندگی مدرنی دارند.

× آیا یکی از دلایل آن این نیست که سنت را به اجبار تبلیغ کرده‌ایم و همه را مجبور به زندگی سنتی می‌کنیم و درکنار آن مدرنیته را نفی می‌کنیم؟

ــ بخشی از مشکلات از این امر ناشی می‌شود و اینکه بخواهیم به زور همه مسائل را تلقین کنیم که موفق نمی‌شویم زیرا جامعه امروز و جوان امروز با جوان دهه سی و چهل فرق می‌کند زیرا در ده‌های گذشته آگاهی زیادی نسبت به وضعیت جهان خارج از ایران وجود نداشت. امروز عده بسیاری در چنبره‌ی زندگی سنتی گیر کرده‌اند و راهی برای فرار ندارند و اگر کوچکترین راهکاری برای فرار پیدا کنند؛ قطعا فرار می‌کنند. از طرف دیگر زندگی سنتی و باورهای سنتی باتوجه به نیاز به‌روز نشده‌اند درحالیکه باید در جامعه براساس شرایط جدید حکم صادر شود. 

× در فیلم، هنگامه قاضیانی که نماد زندگی سنتی است بسیار اهل کنترل است و همین امر باعث درگیری می‌شود؟

ــ نه اینگونه نیست. قاضیانی معتقد است باید زندگی یکسری چارچوب داشته باشد زیرا هر چیزی که چارچوب نداشته باشد شکل ندارد. در فیلم نیز هنگامه قاضیانی که زن سنتی است سعی دارد تا چارچوب خود را حفظ کند و حفظ این چارچوب با تعصب بیجا داشتن اشتباه است. اساس زندگی ما ایرانی‌ها سنت است. همانطور که در فیلم تلویحا به آن اشاره شده اگر دیوارها را برداریم؛ سقف می‌ریزد و ما نباید دیوارها و ستون‌های سنت‌مان را خراب کنیم. البته محدودیت‌های بیش از حد که در خانواده‌های سنتی برای جوانان می‌گذارند باعث درهم ریختگی می‌شود و اصلاح‌کننده نیست به همین دلیل زمانی که جوان احساس و امکان آزادی پیدا می‌کند.

× در فیلم فرخ‌نژاد و قاضیانی باهم مجادله دارند و پیمان قاسم‌خانی و ترانه علیدوستی هم باهم مجادله دارند اما درگیری گروه اول همیشه در خانه می‌ماند و مجادله‌ی گروه دوم به کوچه کشیده می‌شود؟

ــ کاملا درست است قبلا اگر زن و شوهر در خانه با هم دعوا می‌کردند این دعوا از خانواده بیرون نمی‌آمد اما امروز نسل جدید اگر دعوا کنند سریع آن را در فیسبوک و اینترنت نیز می‌گذارند.

× فیلم بیش از یک سال توقیف بود دلیل این توقیف چه بود؟

ــ دلیل خاصی اعلام نشد. شمقدری می‌گفت با فیلم مشکلی نداریم اما نمی‌توانیم آن را نمایش بدهیم. همه مشکلات فیلم از سلیقه شخصی آقایان نشات می‌گرفت و محمدرضا عباسیان آشکارا گفت با این فیلم مشکل دارد و اجازه نداد که فیلم نمایش داده شود. جالب است که مجوز نمایش فیلم را در همان دولت بدون حذف یک دیالوگ یا صحنه‌ای گرفتم اما اجازه‌ی اکران را در همان دوران ندادند.

× اینکه گفته می‌شود در فیلم به بحث خیانت توجه شده را قبول دارید؟

ــ آنچه در فیلم مطرح شده خیانت نیست بلکه تقبیح سوء‌ظن است. اساس دین اسلام این است که نباید سوءظن داشته باشیم و حتی تاکید شده بعضی سوءظن‌ها گناه است.

گفت و گو از: علی زادمهر