مزاج بدن خود را از بوعلی سینا بپرسید

مجله سیب سبز: شناسایی طبع یا مزاج انسان از جمله مباحثی است که نه تنها در طب سنتی ایران بلکه در سایر طب‌های سنتی جهان مثل طب سنتی چینی، رومی، یونانی و هندی نیز دیده می‌شود. از اين رو شناسایی مزاج و پرداختن به آن در طول زندگی یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین شیوه‌ها برای حفظ سلامت، تندرستی و نشاط عمومی بدن است. شناسایی ویژگی‌ها و خصوصیات بدنی و پرداختن به آنها نقش بزرگی در عملکرد صحیح و مناسب اندام‌ها و اعضای درونی بدن از قبیل مغز، دستگاه اعصاب، دستگاه گوارش، کلیه‌ها و دیگر اعضای بدن دارد. مصرف مواد غذایی مناسب و همسو با مزاج و طبع افراد کمک می‌کند تا ما در زندگی کمتر با اختلال‌ها، بیماری‌ها و تنش‌های جسمی و روحی روبه‌رو شویم و در مقایسه با افراد دیگر سلامت بیشتری داشته باشيم. با مطالعه این مطلب و بررسی چارت‌هایی که در این شماره و شماره‌های بعدی مجله سیب سبز منتشر خواهد شد، می‌توانید تا حدود زیادی با نوع مزاج و طبع خود آشنا شوید. اگرچه برای شناسایی دقیق‌تر و مطمئن‌تر مزاج و طبع بدن توصیه مي‌کنیم با یک متخصص طب سنتی در این زمینه مشورت کنید.

برای شناسایی مزاج و طبع هر فرد لازم است ويژگي‌ها و خصوصيات جسماني وي مورد بررسي قرار گيرد. اين شيوه يكي از ساده‌ترين راه‌ها براي شناسايي طبع و مزاج هر فرد است كه اگر چه روشي ساده به نظر مي‌رسد اما در عين حال دقت و هوشياري زيادي براي شناسايي مزاج و كيفيت آن لازم است به گونه‌اي كه در بسياري از موارد پيچيدگي‌هايي براي شناسايي طبع اتفاق مي‌افتد كه شايد تشخيص مزاج براي فرد عادي ممكن نباشد. با وجود اين براي شناسايي مزاج بررسی میزان گوشت و چربی بدن، بررسی ویژگی محل لمس شده در بدن از قبیل نرمی و سفتی، رنگ پوست، ویژگی های مو، شکل و خصوصیات اعضا، چگونگی خواب و بیداری،کیفیت و خصوصیات فضولات بدن و فعل و انفعالات حرکتی همگی از جمله مواردی است که برای تشخیص مزاج و طبع جبلی افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد، اگر چه تک تک اندام و اعضای بدن علاوه بر مزاج جبلی که حاکم بر بدن است دارای مزاجی جداگانه هستند و گاهی ممکن است با غلبه یکی از اخلاط بدن در یکی از اندام‌ها روبه‌رو شوند و این مسئله اختلال‌هایی در عملکرد آنها پدید آورد. با مطالعه هر یک از سرفصل‌هایی که در این شماره و شماره‌های بعدی مجله سیب ارائه می‌شود و با جمع زدن علامت‌هایی که در مقابل هر یک از انواع مزاجی می‌زنید تا حدود زیادی می‌توانید نوع مزاج خود را تشخیص دهید. 

براي شروع بايد سردي و گرمي بدن را بررسي كنيد. به كمك اين روش مي‌توانيد نخستين قدم را براي شناسايي گرمي يا سردي مزاج‌تان برداريد. تنها كافي است بخشي از بدن مانند ساعد فرد را لمس كنيد و دقت كنيد كه با لمس آن چه احساسي را تجربه مي‌كنيد. 

  در صورتي كه با لمس بدن فرد مثلا لمس ساعد يا بازويش احساس گرما و حرارت كرديد او داراي مزاج گرم است.

  اما اگر هنگام لمس بدن فرد احساس سرما كرديد اين امر يكي از نشانه‌هاي سردمزاجي در آن فرد است.

مرحله بعدي براي شناسايي نوع مزاج، بررسي ميزان نرمي و سفتي بافت‌هاي بدن، عضلات و پوست فرد است. چرا كه افراد مختلف در مقايسه با هم بافت‌هاي بدني متفاوتي دارند كه تشخيص و شناسايي دقيق آنها مي‌تواند جزئيات كامل‌تري براي شناسايي نوع مزاج در اختيار فرد قرار دهد.

 در صورتي كه با لمس بدن فرد گرما احساس كرديد و علاوه بر گرما متوجه شديد بافت بدني او نرم است و با فشار سرانگشتان بافت به راحتي فرو مي‌رود اين فرد علاوه بر گرمي مزاج داراي رطوبت نيز هست. بنابراين او  ويژگي‌هاي مزاج گرم و مرطوب را دارد.

 

اما در صورتي كه با لمس كردن بدن فرد احساس گرما كرديد اما خشكي و زبري خفيفي را زير سرانگشتان دست‌تان احساس كرديد او علاوه بر گرمي، خشكي مزاج نيز دارد. پس او يكي از علائم گرمي و خشكي مزاج كه همان حس گرما و خشكي در بافت و پوست بدن است را دارد.

ممكن است با لمس بدن فرد تجربه ديگري داشته باشيد. در شرايطي كه با لمس بدن فرد احساس سردي كرديد اما اين سردي با نرمي پوست و بافت گوشت آلود بدن نيز همراه بود او داراي يكي از علائم مزاج سرد و مرطوب است كه در ميان درمانگران طب سنتي با عنوان مزاج سرد و تر نيز معروف است.

و اما در شرايطي كه شما بدن فرد را لمس كرديد و از آن سرما دريافت كرديد و در عين حال با لمس بافت بدن با سختي و سفتي رو به رو شديد و احساس كرديد بافت بدن او خشك است مي‌توانيد او را  داراي ويژگي‌هاي مزاج سرد و خشك بدانيد.

بررسي رنگ پوست در كنار بررسي بافت بدن و سردي و گرمي آن مي‌تواند سومين گام براي نزديك شدن به نوع مزاج و طبع هر فرد باشد. درمانگران طب سنتی برای شناسایی نوع مزاج علاوه بر بافت بدن و استخوان‌بندی به رنگ پوست نیز برای شناسایی نوع مزاج افراد توجه می‌کنند. از ديدگاه اين درمانگران رنگ پوست مي‌تواند نشانه خوبي براي بررسي نوع مزاج و طبع باشد. 

در شرايطي كه پوست فرد سفيدرنگ و مايل به سفيد باشد مي‌تواند نشانه خوبي براي تشخيص سردمزاجي فرد باشد. البته اين رنگ علاوه بر اين مي‌تواند نشانه كم‌خوني او نيز باشد.

افرادي كه پوست بدن آنها قرمز رنگ يا مايل به قرمز است از جمله افرادي هستند كه داراي مزاج گرم هستند. اين افراد پوست مايل به صورتي و قرمز دارند و علاوه بر گرمي مزاج در گروه افراد پرخون نيز قرار دارند.

كساني كه پوست بدن‌شان زرد رنگ يا مايل به زردي است از جمله افرادي هستند كه علاوه بر گرمي مزاج با خشكي مزاج نيز رو به رو هستند. اين افراد در طول زندگي با مشكلات ناشي از غلبه صفرا در بدن رو‌به‌رو مي‌شوند.

در افرادي كه پوست بدن آنها تيره و كدر است و به اصطلاح  رنگ لب‌ آنها بادمجاني‌رنگ است نشانه‌هاي مزاج سرد و خشك وجود دارد. اين افراد با غلبه سودا نيز در بدن روبه‌رو هستند.

مردان و زناني كه پوست آنها سفيد رنگ و مايل به رنگ گچ است. در گروه مزاج‌هاي سرد و مرطوب يا سرد و تر قرار دارند. يكي از نشانه‌هاي بارز وجود اين افراد غلبه بلغم است كه بر زندگي روزانه آنها تاثيرگذار است.

یکی دیگر از مواردی که درمانگران طب سنتی به کمک آن برای شناسایی مزاج افراد مختلف اقدام می‌کنند، بررسی ظاهر و شکل اندام، عضلات و میزان عضلانی بودن بدن است. 

افرادی که دارای بلاتنه‌ای فراخ و پهن هستند دارای گرمی مزاج‌اند.

افرادی که اندام‌های بدن آنها بزرگ است و عروق برجسته و نبض قوی دارند هم اصطلاحا دارای گرمی مزاج هستند.

در صورتی که فردی عضلات کلفت و بزرگ و تاندون‌های ظریف‌تر داشته باشد این امر نیز نشانه گرمی مزاج است.

برخلاف موارد ذکر شده اگر فردی دارای اندام‌های کوچک و بلاتنه کوچک داشته باشد  این امر نشانه سردی مزاج است.

داشتن نبض ضعیف و عضلات ظریف نیز از دیگر علائم سردی مزاج در افراد است.

درمانگران طب سنتی افرادی را که دارای چهره لاغر و پوست به استخوان چسبیده دارند، دارای مزاج خشک می‌دانند.

افرادی که مفاصل قابل مشاهده و برجسته دارند و غضروف حنجره و بینی آنها نیز برجسته و واضح است در گروه افرادی که دارای مزاج خشک هستند، قرار می‌گیرند.

يكي ديگر از روش‌هاي شناسايي مزاج و طبع هر فرد بررسي ساعت، كيفيت و چگونگي خواب هر فرد است. درمانگران طب سنتي با بررسي كيفيت و كميت خواب و بررسي ديگر ويژگي‌هاي فردي مي‌توانند مزاج افراد را شناسايي كنند.  از ديدگاه اين گروه افرادي كه در طول شبانه‌روز به اندازه كافي مي‌خوابند و افرادي كه در خوابيدن افراط و تفريط مي‌كنند طبع و مزاجي متفاوت دارند. 

اگر در گروه افرادي هستيد كه ساعت خواب شما بيشتر از حد مجاز يعني 8 ساعت است در اين صورت در گروه افرادي قرار داريد كه داراي مزاج سرد و تر يا سرد و مرطوب هستيد.

ولي اگر ساعت خواب شما كمتر از 8 ساعت است و شما در بيشتر ساعات روز بيدار هستيد و كار مي‌كنيد يا خود را به كاري سرگرم و مشغول مي‌كنيد در گروه افرادي كه دچار مزاج گرم و خشك هستند، قرار مي‌گيريد.

براي تشخيص نوع مزاج نياز به بررسي مو، جنس و كيفيت رشد آن داريد. به اين ترتيب مي‌توانيد پنجمين فاكتوري را كه به شناسايي نوع مزاج شما كمك مي‌كند، بررسي كنيد. جنس مو و ميزان رشد آن در افراد مختلف كه مزاج‌هاي متفاوتي دارند، فرق مي‌كند.

افرادي كه سرعت رشد موهاي‌شان زياد است و در گروه افراد پرمو قرار مي‌گيرند، از جمله افرادي هستند كه به گفته درمانگران طب سنتي در گروه مزاجي گرم جاي مي‌گيرند.

اما افرادي كه رشد موي آنها كم است به‌گونه‌اي كه از اين موضوع شكايت دارند در گروه افراد سردمزاج قرار مي‌گيرند. اين گروه علاوه بر آنكه موي سر و ابروي‌شان كم‌پشت است در ديگر اندام‌هاي بدن‌شان نيز موي زيادي ندارند.

اگر رشد مو در مرد يا زني خيلي سريع باشد به گونه‌اي كه او احساس كند موهايش بيش از حد طبيعي زود رشد مي‌كند و بلند مي‌شود در صورتي كه ديگر علائم را داشته باشد در گروه افرادي قرار مي‌گيرد كه مزاج گرم و خشك دارد. در كنار اين مورد مجعد بودن و حالت‌دار بودن موها نيز نشانه گرمي و خشكي مزاج است و نبايد از آن غافل بود.

نازكي مو نيز يكي از دلايلي است كه مي‌تواند نشانه سردي و تري مزاج افراد باشد. بنابراين بايد به اين موضوع نيز توجه كنيد و بهتر است براي بررسي آن از مشورت يك متخصص طب سنتي استفاده كنيد. چون ممكن است كم‌پشتي و نازكي مو نتيجه يك بيماري باشد. علاوه بر اين داشتن موي صاف و لخت نيز يكي ديگر از علائم مزاج سرد و مرطوب در مردان و زنان است.

افرادي كه موي كلفت دارند نيز در گروه افرادي كه مزاج گرم و خشك دارند محسوب مي‌شود و اين امر يكي از نشانه‌هاي گرمي مزاج در مردان و زنان است.

رنگ موي مردان و زنان  نیز یکی دیگر از نشانه‌های تشخیص مزاج است.  افرادی که  رنگ موی آنها سياه است معمولا در گروه افرادي كه طبع گرم و خشك دارند قرار مي‌گيرند.

افرادي كه رنگ موي آنها به سفيدي ميل مي‌كند و زودتر از بقيه تارهاي سفيد در سر آنها ديده مي‌شود نيز از جمله افرادي هستند كه مزاج سرد و تر دارند.

رنگ مدفوع و کیفیت آن از دیگر مواردی است که توسط درمانگران طب سنتی برای تشخیص نوع مزاج استفاده می‌شود. برای این منظور بررسی کل فضولات بدن شامل ادرار، مدفوع، عرق، مو، ناخن و خون در تشخیص دقیق نوع مزاج و طبع موثر است.

اگر رنگ مدفوع یا ادرار تیره‌تر از حد معمول یا بدبوتر از حد نرمال باشد این امر نشان‌دهنده گرمی مزاج و غلبه صفرا در بدن است.

بی‌رنگ بودن فضولات و کم بودن بوی آن از علائم سردی مزاج است.

 اگر عضوی در برخورد با گرما، سرما، خشکی و رطوبت خیلی سریع آن را بپذیرد این موضوع نشان‌دهنده غلبه آن مزاج است. به عنوان مثال اگر در معرض گرما قرار بگیرید یا خوراکی با طبع گرم بخورید و زود احساس گرما درشما ایجاد شود این امر نشان‌دهنده گرمی مزاج شماست.

گرما

سرما

خشکی

رطوبت

به منظور شناسایی نوع مزاج خود این جدول را تکمیل کرده و نتایج به دست آمده از آن را برای مقایسه با تدابیر سنتی برای هر مزاج در شماره‌های بعدی سیب‌سبز نزد خود حفظ کنید.