سرشماری نفوس و مسکن 1390 از 2 آبان

از جمله مهمترین آمارگیری ها که در همه کشورهای جهان به سرشماری نفوس و مسکن شهرت دارد، برای بررسی وضعیت معیشت مردم، نرخ رشد جمعیت، ترکیب جمعیتی، وضعیت مسکن، فقر، توزیع درآمد و هزینه درآمد خانوارها صورت می گیرد و به همین خاطر معمولا هر 5 سال یکبار یا هر 10 سال یکبار طرح آمارگیری سراسری از همه خانوارها در سراسر کشور انجام می شود.

این روش آمارگیری که از سال 1335 تاکنون متداول است هر 10 سال یکبار در کشور ما انجام شده است و در سال های 1335، 1345، 1355، 1365،1375 و 1385  یعنی 6 بار تاکنون انجام شده است و هر بار نتایج و شاخص های مهمی را در اختیار مردم،؛ مسوولان و کارشناسان اقتصادی و اجتماعی کشور قرار داده است.

از2 آبان 90 و به مدت 20 روز هفتمین سرشماری نفوس و مسکن کشور انجام می شود و اگر چه شاخص های عمده ای مانند تولد، مرگ، سرپرست خانوار زن یا مرد، مسکن شخصی و اجاره ای، تعداد افراد خانوار، برخورداری از وسایل زندگی اساسی مانند یخچال، گاز، حمام، تلویزیون، وسیله نقلیه و... مورد توجه است و این شاخص ها کمک می کند که وضعیت رفاهی، فقر و میزان برخورداری مردم را بررسی کنیم.

اما واقعیت این است که باید شاخص هایی که در بررسی چشم انداز آینده لازم است را  باید مورد توجه قرار دهیم. به عنوان مثال، نوع شغل پایدار، نیمه وقت، پاره وقت، دریافت کمک از مراکز دولتی و خصوصی، نوع سکونت دائم، یا موقت، روند مهاجرت، تعداد ساعت کار در هفته، چند شغله بودن، تعداد دختران و پسران دم بخت و .... باید در آمارگیری مورد توجه باشد و تنها به شاخص های کلیشه ای مانند 7 ساعت کار درهفته برای اندازه گیری میزان بیکاری اکتفا نکنیم.

به عبارت دیگر، اگر چه وضعیت عمومی جامعه برای ما اهمیت دارد اما بررسی تفضیلی شاخص ها و وضعیت مردم بسیار می تواند قابل توجه باشد زیرا بسیاری از خلاف ها، اعمال مغیار با قانون و عرف، گرایش به بزهکاری، افسردگی و عبور از سن ازدواج، تعداد افراد نیازمند حمایت های عاطفی و مالی در دو دهه آینده، باید از حالا پیش بینی شود.

 زیرا باید به این واقعیت توجه داشت که بزهکاری و حاشیه نشینی، بیکاری،افسردگی و... ریشه در شرایطی دارد که به تدریج اثر گذار است و افراد و خانوارها بعد از چند سال تکرار شرایط نامناسب، به تدریج با مشکلات ناشی از فقر و گرفتاری های دیگر مواجه می شوند و کار دولت و نهادهای عمومی و کارشناسان این است که به تفضیل به این معضلات توجه کنند تا با آنها مقابله کنند و شرایطی را در نظر بگیرند که بتوانند به حمایت  مردم بپردازند.

به عنوان مثال، در گذشته، اعتیاد شکل و گستره خاصی داشت و نوع مواد مخدر، سن معتادان، نوع درآمد و فقر و تمکن مالی آنها با امروز متفاوت بود. اما حالا با کاهش سن اعتیاد؛ گرایش جوانان حتی با وضعیت مالی خوب و.... نشان می دهد که با بهبود رفاه و درآمد سرانه، نباید دچار این خوش خیالی شویم که اقتصاد ایران با درآمد سرانه نزدیک به 5 هزار دلار در سال، با معضل بزهکاری های ناشی از فقر مواجه نمی شود و اگر خانواده ای خودرو شخصی، مسکن، رفاه و درآمد ثابت و... دارد با معضل اعتیاد، افسردگی و... مواجه نمی شود.

وقتی در اقتصاد آمریکا واروپا، شکل بیکاری، فقر، افسردگی، ناتوانی در پرداخت بدهی و اقساط وام بانکی، تغییر کرده و برخلاف تصور ما، بزهکاری و نارضایتی و همچنین حاشیه نشینی و مشکلات دیگر با گذشته کاملا متفاوت است، باید در نظر داشت که با بهبود رفاه ودرآمد سرانه، شکل مشکلات اقتصادی و اجتماعی و برنامه ریزی برای آنها نیز فرق کرده است و ما در ایران باید در آمارگیری ها و سرشماری ها به این موضوع توجه کنیم که مشکلات شکل جدیدتری به خود گرفته اند و باید به آنها در آمارگیری ها توجه داشت.

براین اساس، ضمن آن که باید به 60 سوال مطرح در سرشماری امسال توجه کنیم اما مرکز آمار و کارشناسان آماری کشور باید امکان استخراج درست جزئیات و آمار تفضیلی را به برنامه ریزان و رسانه ها بدهند تا از طریق به ریشه یابی بسیاری از مشکلات مانند افسردگی، مهاجرت، تمایل به واسطه گری به جای تولید و.... کمک شود و نباید تنها با ارائه آمار تجمعی، متوسط جامعه و رفاه خانوارها، اکتفا کنیم بلکه باید به شاخص هایی که برای تحلیل اوضاع اجتماعی جهان امروز لازم است نیز توجه شود و در روش آمارگیری و استخراج نتایج آن باید تغییراتی داده شود تا با روشن بینی از مشکلات 20 تا 40 سال آینده مانند 40 میلیون جمعیت زن و مرد کهنسال و بازنشسته و مشکلات آن کاملا آگاه باشیم و برای آن برنامه ریزی کنیم.

در طرح سرشماري عمومي نفوس و مسكن كه از فردا در سراسر كشور آغاز مي‌شود خانوارها بايد به 60 پرسش موجود در پرسشنامه خانوار پاسخ دهند.

براساس آنچه در فرم شماره 2 سرشماري عمومي نفوس و مسكن كه در واقع پرسش‌نامه خانوار است كه ديده مي‌شود سوالاتي در حوزه مشخصات فردي، تاريخ تولد، مهاجرت، ميزان تحصيل، وضعيت فعاليت و زناشويي و نوع مسكن خانوار پرسيده خواهد شد.

بر اين اساس تعداد افراد خانوار، نام و نام خانوادگي، بستگي آن‌ها با سرپرست خانوار، تاريخ تولد، وضعيت اقامت، محل اقامت احتمالي افراد در مكان ديگر، مهاجرت افراد از آبان ماه سال 1385 تاكنون و علت تغيير محل اقامت پرسيده مي‌شود.

در بخش ديگري از پرسشنامه از افراد پرسيده مي‌شود كه آيا در 12 ماه گذشته حداقل يك بار از اينترنت استفاده كرده‌اند يا خير؟

همچنين وضعيت تحصيل افراد با پرسش‌هايي از قبيل آيا در حال حاضر تحصيل مي‌كنيد، وضع سواد، پايه،‌ دوره يا مدرك تحصيلي، رشته تحصيلي و محل تحصيل سنجيده مي‌شود.

واقعه فوت در خانوار با طرح‌ سوال‌هايي مانند آيا از آبان گذشته تاكنون در اين خانوار فردي فوت شده است، آيا فرد فوت شده زن يا دختر بوده است و آيا سن فرد فوت شده بين 10 تا 60 سال بوده است پرسيده مي‌شود.

بهره‌برداري كشاورزي نيز از ديگر سوالات اين سرشماري است.

به طوري كه فرد بايد به اين سوال پاسخ دهد كه خانوار داراي كدام يك فعاليت‌هاي كشاورزي زراعت، باغداري، دام، طيور يا توليد گلخانه‌اي است.

داشتن موتورسيكلت، خودروي سبك، رايانه، استفاده از گاز طبيعي،‌ گاز مايع، نفت سفيد، گازوئيل، برق، سوخت جامد، شبكه‌ آبرساني عمومي، چاه،‌ چشمه يا قنات، تانكر يا آب بسته‌بندي شده از ديگر امكاناتي است كه استفاده از آن در پرسش‌نامه گنجانده شده است. براي خانوارهاي ساكن در واحد مسكوني آپارتماني و غير آپارتماني نيز سوالاتي از جمله نحوه تصرف محل سكونت خانوار اعم از ملكي، استيجاري، دربرابر خدمت يا رايگان، تعداد اتاق، حال و پذيرايي، تعداد خانوار ساكن در واحد مسكوني داشتن برق، تلفن ثابت،‌آب و گاز لوله كشي، دستگاه حرارت مركزي، آشپزخانه،‌حمام و توالت ، مساحت زيربناي واحد مسكوني، نوع اسكلت بناي واحد مسكوني، مصالح عمده به كار رفته در بناي واحد مسكوني، سال اتمام بناي مسكوني و محل دفع فاضلاب آن در پرسش‌نامه گنجانده شده است.

وضعيت فعاليت و زناشويي براي افراد 10 ساله و بالاتر نيز از سوالات موجود در پرسش‌نامه است. در اين بخش از افراد پرسيده مي‌شود كه آيا در هفت روز گذشته كار كرده‌اند و نحوه دريافت دستمزد براي انجام آن كار پرسيده مي‌شود. همچنين وضعيت جست‌وجو كار در 30 روز گذشته، وضعيت آمادگي براي كار،فعاليت اصلي محل كار، شغل و وضعيت زناشويي از سوالاتي است كه افراد بايد به آن پاسخ دهند.

وضعيت باروري براي زنان 10 ساله و بالاتر نيز جزو سوالات پرسش‌نامه است. براين اساس از اين عده پرسيده مي‌شود كه آيا تاكنون فرزند زنده‌اي به دنيا آورده اند يا تعداد فرزندان زنده به دنيا آورده آن‌ها تاكنون چه تعداد است.

در بخش ديگري از پرسش‌نامه وضعيت معلوليت افراد خانوار پرسيده مي‌شود كه در آن گزينه‌هاي نابينا، ناشنوا، اختلال درصدا و گفتار، نقص دست، قطع دست، قطع پا، نقص پا،نقص تنه و اختلال ذهني وجود دارد. همچنين پيروي افراد از اديان مسلمان، مسيحي، آشوري يا كلداني، ارمني، كليمي و زرتشتي مورد پرسش قرار مي‌گيرد.

تابعيت افراد از جمله ايراني، افغاني،‌عراقي، پاكستاني و تركيه‌اي در پرسش‌نامه گنجانده شده است.