طنین زنگ علم آموزی در بهار دانش

به گزارش بولتن نیوز، تربیت و پرورش نسلی آگاه، متعهد و خودساخته در گرو داشتن نظام آموزشی نظامند و کارآمد است. در واقع توسعه همه جانبه کشور هنگامی محقق می شود که آینده سازان جامعه با برخورداری از تعلیم و تربیتی برپایه استانداردهای نوین جهانی، ضمن آموختن دانش و آگاهی لازم برای عهده دار شدن مسوولیت های خطیر در آینده به مهارت های اجتماعی و فرهنگی مختلف نیز مجهز شوند.

در این میان نقش تاثیرگذار آموزش و پرورش به عنوان یکی از بزرگترین نهادهای فرهنگی و اجتماعی در راه اعتلای کشور را نمی توان نادیده گرفت و از همین روی داشتن نگرش مصرف کنندگی به این سازمان و تلاش برای کاستن از هزینه ها و بودجه آن، پیامدهای ناگواری را به نظام آموزشی و آینده کشور تحمیل می کند. بنابراین آموزش و پرورش زمانی می تواند در رسیدن به هدف ها و آرمان های خویش موفق شود که مسوولان در رده های مدیریتی کلان به این نهاد نگاهی سرمایه ای داشته باشند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت آغاز سال تحصیلی جدید با «محمدرضا نیک نژاد» عضو کانون صنفی معلمان و کارشناس مسایل آموزش و پرورش در ارتباط با رسالت خطیر آموزش و پرورش در اعتلای فرهنگ جامعه به گفت وگو پرداخته است.

** فضای مناسب مدارس و تاثیر آن بر بهبود عملکرد دانش آموزان
فضای مناسب در مدارس، تاثیر بسزایی در بهبود عملکرد دانش آموزان ایفا می کند. امکانات تحصیلی در مدارس را باید از 2 زاویه امکانات نرم افزاری و سخت افزاری بررسی کرد در ارتباط با امکانات نرم افزاری؛ محتوا، انعطاف پذیری، درونمایه ها و چگونگی آموزش مدنظر است که تا چه اندازه این موارد برای ترسیم آینده ای پویاتر به دانش آموزان کمک می کند. مشکلات در این حوزه، ریشه ای عمیق دارند هرچند در سال های گذشته گام‌ هایی در این ارتباط نیز برداشته شده اما اقدام هایی عملی و کاراتر نیاز است و به نظر می رسد که باید سرعت بیشتری به این اصلاحات داد تا نظام آموزشی کشور به آموزش نوین نزدیک تر شود. در نظام آموزشی نوین، آموزش های علمی صرف، هدف محسوب نمی شود بلکه پرورش فرد و جنبه های اجتماعی دانش آموزان اهمیت دارد.

در ارتباط با امکانات سخت افزاری نیز باید گفت که برپایه آمارها از 110 هزار مدرسه موجود، 35 درصد نیاز به بازسازی و حتی تخریب دارد و فضای دیگر مدرسه ها نیز متناسب با آموزش های نوین نیستند در زمان حاضر، کلاس ها از تراکم بالایی برخوردارند. متاسفانه در سال های گذشته از فرصت کاهش دانش آموزان از 19 میلیون به 12 میلیون استفاده لازم به عمل نیامد و اکنون که شمار دانش آموزان افزایش یافته و به حدود 14 میلیون تن رسیده است با کمبود امکانات و تراکم کلاس ها مواجه شده ایم، هر زمانی که تعداد دانش آموزان کم شد مدارس و کلاس ها را از چرخه آموزش حذف کردند، این گونه سیاست ها، آموزش های ناکارآمد را به دنبال دارد و سبب می شود تا دانش آموز و معلم تحت فشار قرار بگیرند.

همچنین مدارس کشور از فضای سبز مناسب برخوردار نیستند، بسیاری از مدارس کوچک هستند و کلاس ها رنگ و روی خشکی دارند و لباس دانش آموزان بنابر عرف و قانونی نانوشته رنگ های تیره و سرد دارند که این عوامل تاثیر نامطلوبی بر یادگیری دانش آموزان دارد.

**نگاه سنتی به امر آموزش، چالش بزرگ نظام آموزشی
مشکل آموزشی در ایران آن است که همچنان با اندیشه های سنتی به امر آموزش و ساختارهای آن نگریسته می شود، اینک تمرکز آموزش در جهان پیشرفته شخصیت سازی دانش آموزان است تا شخصیت اجتماعی و فردی دانش آموزان در دبستان و متوسط اول به سمت و سویی حرکت می کند که فرد بتواند استقلال لازم را به دست آورد و قادر باشد تا یک زندگی عادی به لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را اداره کند به نظر می‌رسد که برای تحقق تغییر نظام آموزشی به زمینه سازی و آماده سازی اجتماعی و فرهنگی در سطح ساختار و بدنه رسمی آموزش شامل معلم، مدیر، کارمندان ستادی، مدیریت‌های میانی و ارشد نیاز است در معیارهای آموزش نوین جدید تاکید شده که دانش آموز بتواند در زندگی فردی، آینده ای کامیاب برای خودش تدارک ببیند و در مجموعه اجتماعی نیز به اهداف تعیین شده جمعی دست یابد و بدین منظور نباید شتابزده و عجول عمل کرد.

آموختن شیوه های نوین به معلمان به عنوان یکی از محورهای مهم آموزش اثربخش است اما کافی نیست و در این ارتباط تغییر دیدگاه و نگرش، اهمیت بسیاری دارد و تحول در دیدگاه باید در سطوح بالای مدیریتی آموزش و پرورش به وجود آید. گسترش حوزه اختیار معلمان و مدیران مدرسه و همچنین تمرکززدایی از وزارت آموزش و پرورش بسیار مهم است و باید به طرفی حرکت کرد که به مدارس آزادی لازم داده شود و با تعیین چارچوب هایی کلی، اختیار چگونگی اجرای برنامه های آموزشی را برعهده استان ها و مدارس قرار داد.

** نگرش مصرف کنندگی به آموزش و پرورش؛ آسیب جدی به نظام آموزشی
داشتن نگرش مصرف کنندگی به آموزش و پرورش، آسیبی جدی را به نظام آموزشی کشور وارد می سازد به آموزش و پرورش باید به عنوان نهادی سرمایه ای نگریست که تضمین کننده تعالی و آینده جامعه است بنابر همین نگرش بود که تصمیم گرفته شد تا بودجه این سازمان کاهش داده شود و بر این پایه سیاست تعدیل نیروهای آموزش و پرورش در پیش گرفته و استخدام ها و نیروهای جذبی دانشگاه فرهنگیان کاهش داده شد.

تا چند سال آینده 300 تا 400 هزار معلم بازنشسته می شوند و چون نیروهای تازه‌ای هم جذب نشده است ناگهان یک خلاء نیرو ایجاد می شود و این فشار به دانش‌آموز و ساختار آموزش وارد خواهد آمد و آن را از آموزش و کارایی درو می سازد و کیفی سازی در آموزش با این تراکم کلاسی و کمبود معلم روی نمی دهد. در سال های گذشته به منظور رفع این مشکل به صورت اورژانسی نیرو جذب شده است که این نیروها تخصص و تجربه لازم را در اختیار ندارند و می بایست که در جریان یک برنامه ریزی بلند مدت برای حل این مشکل یک راهکار اساسی اندیشید. در این میان دانشگاه فرهنگیان باید با جذب دانشجوی بیشتر و آموزش های لازم برای آینده شرایط را مهیا کند.

**ضرورت رسیدگی به دغدغه های معلمان
برخی دغدغه های معلمان از مشکلات اقتصادی و شماری دیگر از چالش های آموزشی نشات می گیرند همواره مسوولان به این امر اذعان دارند که حقوق معلمان ناکافی است و در سال های گذشته بیشتر معلمان به خاطر داشتن دغدغه های معیشتی به شغل های دوم و سوم روی آورده اند و با توجه به این دشواری های موجود نمی توان از معلمان انتظار آموزش های بهینه و کارآمد داشت. همچنین در نظام آموزشی به دلیل آن که آموزگاران از استقلال لازم برخوردار نیستند نمی‌توانند روش های خلاقانه را در کلاس اجرا کنند. کمتر سازمانی در کشور از گستردگی جغرافیایی وزارت آموزش و پرورش برخوردار است و این مساله می‌تواند فرصت و هم تهدید باشد.

**لزوم گزینش دقیق آموزگاران
به منظور تکرار نشدن رویدادهای ناگوار از جمله آزارهای جنسی که در سال گذشته در شماری از مدارس کشور رخ داد باید گفت که در گزینش و جذب معلمان، نباید به چند سوال کلیشه‌ای بسنده کرد و از تست های موثر روحی و روانی در این ارتباط بهره گرفت و همچنین آموزش آموزگاران از اهمیت بسیاری برخوردار است. در مرحله بعد آگاه سازی والدین می بایست در دستور کار قرار گیرد تا نسبت به تهدیدهای موجود هوشیار باشند و همچنین نظارت دقیق بر جذب نیرو در مدارس به خصوص مدرسه های غیر انتفاعی صورت پذیرد.

در ادامه نظرات «علی جودکی» کارشناس آموزشی را در ارتباط با چالش های آموزشی جویا شدیم.

**عدالت آموزشی؛ ضرورت نظام آموزشی
فضای موجود آموزشی کشور در وضعیت مطلوبی قرار دارد، هرچند باید اظهار داشت که عدالت آموزشی در تمام منطقه ها و استان ها به صورت مساوی برقرار نشده است به عنوان مثال در شهرهای بزرگ، کلاس هایی با تراکم بالای 35 دانش آموز دیده می شود که این موضوع به سطح یادگیری افراد آسیب وارد می کند و فضای مدرسه و کلاس در شماری از مناطق محروم در وضعیت نامناسبی است اما با این وجود متولیان آموزش می توانند با بهره برداری بهینه از امکانات موجود و در پرتو مدیریت کارآمد و برنامه ریزی های نظامند، نظام آموزشی کشور را متناسب با آموزش های نوین به پیش ببرند تا آینده سازان این مرز وبوم برای تعالی و توسعه روزافزون کشور، پرورش یابند.

**تحول در نگرش به نظام آموزشی
در نظام آموزشی نوین، هدف از آموزش به آموختن محدود نمی شود و برای نظام آموزشی، اهدافی چون آموختن چگونگی زندگی فردی و اجتماعی به دانش آموزان تعریف شده است اما در نظام آموزشی ایران، متولیان این بخش بیشتر برای آموختن تلاش می کنند در حالی که می بایست آموزش های کاربردی، مدنظر قرار گیرد.

برای کارآمدتر کردن هرچه بیشتر نظام آموزشی، دولت می بایست از تصدی گری خود در امر تعلیم و تربیت بکاهد و با تودیع اختیار و مسوولیت به آموزگاران و مدیران و همچنین بسترسازی برای مشارکت فعال تر مادی و فکری اولیا به ساماندهی مشکلات نظام آموزشی کمک کند. در کشورهای توسعه یافته اولیای دانش آموزان حتی در تولید محتوای آموزشی و درسی نیز مشارکت می کنند در صورتی که در ایران، کتاب های درسی که تدوین و طراحی شده اند به صورت یکسان و بدون در نظر گرفتن ملاحظات بومی و فرهنگی در تمام سطح کشور تدریس می شوند.

به منظور داشتن دانش آموزانی موفق و خلاق می بایست توانمندی های متفاوت آنها شناسایی و هریک از دانش آموختگان بر پایه استعداد و ظرفیت های خود برای انتخاب آینده خویش هدایت شوند و متولیان آموزش کشور می بایست پس از استعدادیابی، مسیر ادامه تحصیل این افراد را در جهت توانایی هایشان مشخص و طراحی کنند.

**نقش بی بدیل آموزگاران در پرورش دانش آموزان
آموزگاران به عنوان افرادی که پایه آموزش و پرورش هستند در نظام آموزشی از اهمیت بسزایی برخوردارند و به این دلیل پرداختن به دغدغه های این قشر بسیار مهم است در سال های گذشته کاهش تعداد معلمان به واسطه شمار زیاد بازنشستگان، نمود خاصی یافت و مسوولان در سال جاری تحصیلی به منظور برطرف ساختن کمبود انسانی در این بخش از افراد بازنشسته استفاده کردند تا این کمبودها جبران شود. این تصمیم، مشکل را به صورت مقطعی حل می‌کند تا کلاس ها بدون معلم نمانند. راهکار عملی برای جبران بازنشستگان آن است که با تخصیص بودجه کافی و جذب دانشجویان بیشتر در دانشگاه فرهنگیان، آموزگارانی متخصص و کارآمد برای تربیت و پرورش آینده سازان تعلیم دهیم.