نقش زنان در انقلاب اسلامی

ازجمله ویژگیهای برجسته و مهم انقلاب اسلامی،حضور گسترده افراد و طبقات مختلف اجتماعی در آن بود ،امری که به طرز بی سابقه ای در حضور زنان تبلور یافت. در تحلیل میشل فوکو انقلاب اسلامی بر خاسته از مطالبات صرف احزاب و گروهای سیاسی نبود ، و این بار قدرت واقعی از پنهانی ترین لایه های اجتماع جوشیده شدو به طور فراگیر گسترش یافت .به طوریکه قبل از آن حضور گسترده زنان به این شکل یک تابو محسوب می شد که نخستین بار امام خمینی (ره ) با دعوت از همه ی اقشار برای مشارکت در صحنه تظاهرات به صورت عینی تحقق یافت. اینکه حد وحدود مشارکت زنان در این صحنه تا چه اندازه باید باشد ،نکته ای بود که بسیاری از مراجع،این حضور را منوط به اجازه ی شوهر برای مشارکت در صحنه انقلاب می دانستند،اما این امام خمینی بود که به انتخاب زنان در این عرصه توجه و این امر را به بینش و اگاهی و انتخاب خود زنان واگذار کرد.

با نگاهی به شعارهای انقلاب و تحلیل محتوای آن در می یابم که این شعار ها از خاستگاه فرا جنسیتی بر خوردار بوده اند و به نظر میرسد این شیوه انتخاب خود جوش شعار ها از سوی مردان و زنان ایران از عمق توجه به اهداف اصلی انقلاب نشأت گرفته است ،به طوریکه این نوع نگاه ،عناصر فرا جنسیتی در کمتر انقلابی به چشم می خورد . به عنوان مثال در انقلاب فرانسه که به عنصر برادری تاکید داشت تنها شهروند مرد و آن هم مرد سفید پوست و صاحب سرمایه را واجد حقوق مدنی می دانستند . با این همه می توان گفت بستر فرهنگی و اجتماعی مشارکت زنان،الگوی فرهنگی صحنه کربلا بود.صحنه ای که اگر حضرت زینب(س)در آن حضور نداشت ممکن بود ماجرای شکست و قیام امام حسین (ع) رنگ واقعه به خودبگیرد و مسیر و هدف نهضت جور دیگری به امت اسلامی معرفی شود .

با نگاهی به سیر انقلاب اسلامی،در می یابیم زنان همواره حضوري ثابت در مراسم عزاداری حماسه ی عاشورا داشتند و با وجود مخاطرات احتمالی که مبارزه ی علنی آشکار در انتطار آنان بود با اطمینان وارد میدان مبارزه شدند . از طرف دیگر مردان نیز که خود را وامدار پیام رسان نهضت کربلا می دانستند ، با درک این موضوع که زنان و دختران آنان از اهل بیت پیامبر برتر و عزیز تر نيستند ، با آرامش خاطر با این مسئله روبرو شدند و در صحنه مبارزه حضور می یافتند.

نکته ی بسیار مهم در پذیرش این تذکر تشبیه تاریخی امام خمینی بود که نظام شاهنشاهی راعین دستگاه بنی امیه دانسته بود و این موجب شد مردم با بهره گیری از حافظه ی تاریخی خود از یزید و یزیدیان و همچنین وقایعی مثل کشف حجاب رضا خان،مبارزة حتمی و نابودی رژیم شاه را ضرورتی انکارناپذیر بدانند و تنها خواسته خود رادر سرگونی کامل رژیم ستم شاهی ببینند. به علاوه این سخن بنيانگذار انقلاب اسلامی که «مرد از دامان زن به معراج می رود» را می توان به این نوع نگاه اسلام نسبت داد که در آن سمبل والای زن،حضرت فاطمه(س) به عنوان کانون و محور آفرینش و استمرارحرکت انبیا و تا ظهور منجی عالم بشریت(ع)معرفی شده است.از این رو ،زن مسلمان ایرانی به این خود باوری رسید که با مشارکتش می تواند جریان تاریخ را به سمت عدالت جهانی سوق دهد.

از منظر فرهنگی نیز گفتمان زنانه هماهنگ با اهداف و آرمان های انقلاب و همچنین قائل بودن نقش مشترک با مردان نمود پیدا کرد.که این مهم ورای تقابل های جنسیتی حاکم بر جهان کنونی جلوه گر شد . بدین ترتیب زنان با تبعیت از الگوی مذهبی توانستند ضمن بازسازی و اصلاح نقش و جایگاه موجود ،نوع جدیدی از الگوی روابط میان انسان ها را به شکل «زن ایرانی مسلمان» پدید آورند که در تضاد با دیدگاه های مرد سالارانه و حتی نگرش های فمینیستی موجود در عصر حاضر است.

با توجه به نکات مطرح شده می توان گفت با توجه به نقش محوری زن در فرهنگ اسلامی و همچنین تحقق نمونه ی عینی آن به صورت «زن ایرانی مسلمان»در انقلاب اسلامی هر اقدام بزرگ در جهت تکامل و اصطلاح جامعه خصوصا در مقیاس انقلابیش،باید با محوریت زن به شکل صحیح آن باشد،در غیر این صورت آن روند رو به جلو غیر مطلوب یا حداقل ناقص خواهد بود .

با بررسی سیره ی پیشوایان مشاهده می کنیم که گاهی رسیدن به اهداف عالیه ممکن است به قیمت آواره شدن زینب ها و کشته شدن زهرا ها بینجامد اما باید گفت اصلی ترین و مهم ترین نقش آنان در جریان سازی فرهنگ اسلامی- ضمن حضور زنان در صحنه های مختلف جامعه - به شکل غیر مستقیم بوده است.که به صورت تظاهرات و شهادت-نقش علنی-در اوایل نهضت و پشت جبهه -نقش غیر علنی- ظهور و بروز پیدا کرده است. به تعبیر دکتر ابراهیم فیاض :« زن مکمل مرد در اجتماع می باشد و شاید این نکته را در نهضت کربلا بایستی دید،جنگ مردانه و نقش معنا سازی و تبلیغی زنانه پس ازآن »

منبع:وبلاگ وارثان زمین