تحلیلی بر چالش های سیاست خارجی ترکیه در خاورمیانه
چرا دولت ترکیه نباید در زمین داعش بازی کند!
ریشه ی چالش های پیش روی دولت ترکیه در عرصه ی بین المللی را می توان تا سیاست های نو عثمانی گرایی حزب عدالت و توسعه دنبال نمود. این استراتژی جدید، دولت ترکیه را همزمان در برابر مواضع پیچیده و بحران زایی قرار داد
گروه بین الملل: در 29 ژوئن سال 2014 ابوبکر بغدادی خود را بعنوان خلیفه مسلمانان معرفی نمود و از پیروانش دعوت به بیعت نمود. اعلام خلافت از سوی داعش پس از قریب به صد سال از فروپاشی خلافت عثمانی چه معنایی دارد؟ جایگاه سیاست خارجی (نوعثمانی گرایی) ترکیه در این میان کجاست؟
1- داعش مدعی احیای خلافت اسلامی:
زمانی که در سال 1924 میلادی خلافت عثمانی به پایان خود رسید، اندیشه سیاسی اهل سنت در محاق فرو رفت، با الغای خلافت عثمانی خلافت بعنوان یک شیوه واقعی سیاست ورزی در جهان سنی برای اولین بار پس از قرن ها از صحنه ی سیاست جهان رخت بربست. به طور خلاصه، (خلافت) اندیشه و ساختار فقهی سیاسی اهل سنت برای حکومت جامعه اسلامی می باشد. در واقع خلافت یک مقوله معنوی و مادی است که برای جریان تفکر اهل سنت از اهمیت بالایی در طول تاریخ برخوردار بوده است. جریان موسوم به (داعش) زمانی توجه جهانیان را به خود جلب نمودند که ابوبکر البغدادی پس ازین شکاف صد ساله خود را خلیفه خواند و قلمروی خود را (خلافت اسلامی) نامید. بنظر می رسد رهبران و گروه های فکری داعش ازین طریق به دنبال ایجاد یک جبهه تبلیغاتی گسترده و همچنین بدنبال ایجاد اعمال نفوذ در مسلمانان کشورهای اسلامی و غیر اسلامی می باشند.
2- فروپاشی امپراتوری عثمانی و سیاست های (نوعثمانی گرایی) در ترکیه
الغای خلافت عثمانی تنها برای اندیشه سیاسی اهل سنت چالش محسوب نمی گردد بلکه از دل این بحران، چالش های کشور ترکیه نیز بوجود امد. هویت کشور ترکیه از نگاه بین المللی با کاهش گستره ی خلافت عثمانی و الغای آن در بحران و چالشی مستمر قرار گرفت که سیاستمداران ترک در دوره های تاریخی پس از الغای خلافت به دنبال ترمیم و بازسازی آن به شیوه های متفاوتی برآمده اند. یکی از این چالش های اخیر، اقدامات رهبران حزب عدالت و توسعه برای احیای گستره و هویت عثمانی در قالب سیاست های (نوعثمانی گرایی) است. اردوغان در دوره سوم نخست وزیری خود در ترکیه سخنانی گفت و رفتارهایی نمود که سبب شد از آن ها عثمانی گرایی تعبیر شود. به طور خلاصه می توان نوشت، نو عثمانی گرایی یک جریان فکری است که در سال های پس از الغای خلافت عثمانی و در اواخر قرن 20 به وجود آمد. در جمهوری ترکیه با افزایش سطح آموزش یک طبقه به نام (بورژوازی اسلامی) بوجود آمد. این هویت اسلامی با افرادی همچون تورگوت اوزل با ایده وطن، تانسون چیلر با حزب راه درست و اربکان با حزب رفاه سیاست هایی را در پیش گرفتند که به طور آشکار به دنبال الهام از اصول عثمانی بود.
با پیروزی حزب عدالت و توسعه در ترکیه و روی کار آمدن رجب طیب اردوغان در این کشور، گفتمان نوعثمانی گرایی در محافل سیاسی رونق جدیدی یافت. سیاست های اردوغان به طور آشکار به میراث عثمانی تکیه می کند ولی این موج زمانی تقویت گردید که احمد داوود اوغلو به سمت وزیر امور خارجه منسوب گردید و به طراحی سیاست های نو عثمانی گرایی پرداخت. اوغلو در کتابش با نام (عمق استراتژیک) به تالیف مولفه های این دکترین بین المللی پرداخت که به طور عمده نقش فعال ترکیه در منطقه خاورمیانه و میراث داری ترکیه از امپراتوری عثمانی را شامل می گردد.
3- پیامدها و نتایج:
ریشه ی چالش های پیش روی دولت ترکیه در عرصه ی بین المللی را می توان تا سیاست های نو عثمانی گرایی حزب عدالت و توسعه دنبال نمود. این استراتژی جدید، دولت ترکیه را همزمان در برابر مواضع پیچیده و بحران زایی قرار داد: از یکسو در پیش گرفتن سیاست های جدید توسعه گرایی در جهت احیای میراث امپراتوری عثمانی در بسیاری از حوزه ها دولت ترکیه را در برابر خواسته های مسلمانان ترکیه و احزاب اسلام گرایی همچون اخوان المسلمین قرار داد، اهمیت این مسئله زمانی روشن می گردد که به یاد داشته باشیم پایگاه مردمی حزب عدالت و توسعه در ترکیه عمدتا بر آمده از گروه های اسلامی همچون اخوان المسلمین است که در عمل با بسیاری از فعالیت های دولت در این راستا موافقت نخواهند داشت، در این مورد اشاره به اقدامات جدید دولت در برقراری روابط دیپلماتیک با رژیم صهیونیستی در این موضوع روشن کننده خواهد بود.
از سمتی دیگر، سیاست های نوعثمانی گری برای دولت ترکیه هزینه هایی همچون حمایت مستقیم و غیر مستقیم از گروه های افراطی سنی از قبیل القاعده، سلفی ها و داعش در سوریه را به دنبال داشته است که بر حیثیت اسلامی کشور ترکیه ، پایگاه مردمی دولت اردوغان و همچنین نقش ترکیه در آینده صلح خاورمیانه لطمات جدی وارد می نماید. داعش با در پیش گرفتن گفتمان (احیای خلافت) بستری را بوجود آورده است که کشورهای منطقه در راستای سیاست های خارجی خویش باید آن را در نظر داشته باشند. هر چند فروپاشی امپراتوری عثمانی پیامدهایی جدی بر هویت و سیاست امروز کشور ترکیه داشته است اما دولتمردان ترک حزب عدالت و توسعه باید با توجه به ریشه های هویتی و ملی خویش پیامدهای جدی این جهت گیری در سیاست خارجی برای منافع ملی ترکیه و آینده صلح خاورمیانه را همواره پیش روی خود داشته باشند.
1- داعش مدعی احیای خلافت اسلامی:
زمانی که در سال 1924 میلادی خلافت عثمانی به پایان خود رسید، اندیشه سیاسی اهل سنت در محاق فرو رفت، با الغای خلافت عثمانی خلافت بعنوان یک شیوه واقعی سیاست ورزی در جهان سنی برای اولین بار پس از قرن ها از صحنه ی سیاست جهان رخت بربست. به طور خلاصه، (خلافت) اندیشه و ساختار فقهی سیاسی اهل سنت برای حکومت جامعه اسلامی می باشد. در واقع خلافت یک مقوله معنوی و مادی است که برای جریان تفکر اهل سنت از اهمیت بالایی در طول تاریخ برخوردار بوده است. جریان موسوم به (داعش) زمانی توجه جهانیان را به خود جلب نمودند که ابوبکر البغدادی پس ازین شکاف صد ساله خود را خلیفه خواند و قلمروی خود را (خلافت اسلامی) نامید. بنظر می رسد رهبران و گروه های فکری داعش ازین طریق به دنبال ایجاد یک جبهه تبلیغاتی گسترده و همچنین بدنبال ایجاد اعمال نفوذ در مسلمانان کشورهای اسلامی و غیر اسلامی می باشند.
2- فروپاشی امپراتوری عثمانی و سیاست های (نوعثمانی گرایی) در ترکیه
الغای خلافت عثمانی تنها برای اندیشه سیاسی اهل سنت چالش محسوب نمی گردد بلکه از دل این بحران، چالش های کشور ترکیه نیز بوجود امد. هویت کشور ترکیه از نگاه بین المللی با کاهش گستره ی خلافت عثمانی و الغای آن در بحران و چالشی مستمر قرار گرفت که سیاستمداران ترک در دوره های تاریخی پس از الغای خلافت به دنبال ترمیم و بازسازی آن به شیوه های متفاوتی برآمده اند. یکی از این چالش های اخیر، اقدامات رهبران حزب عدالت و توسعه برای احیای گستره و هویت عثمانی در قالب سیاست های (نوعثمانی گرایی) است. اردوغان در دوره سوم نخست وزیری خود در ترکیه سخنانی گفت و رفتارهایی نمود که سبب شد از آن ها عثمانی گرایی تعبیر شود. به طور خلاصه می توان نوشت، نو عثمانی گرایی یک جریان فکری است که در سال های پس از الغای خلافت عثمانی و در اواخر قرن 20 به وجود آمد. در جمهوری ترکیه با افزایش سطح آموزش یک طبقه به نام (بورژوازی اسلامی) بوجود آمد. این هویت اسلامی با افرادی همچون تورگوت اوزل با ایده وطن، تانسون چیلر با حزب راه درست و اربکان با حزب رفاه سیاست هایی را در پیش گرفتند که به طور آشکار به دنبال الهام از اصول عثمانی بود.
با پیروزی حزب عدالت و توسعه در ترکیه و روی کار آمدن رجب طیب اردوغان در این کشور، گفتمان نوعثمانی گرایی در محافل سیاسی رونق جدیدی یافت. سیاست های اردوغان به طور آشکار به میراث عثمانی تکیه می کند ولی این موج زمانی تقویت گردید که احمد داوود اوغلو به سمت وزیر امور خارجه منسوب گردید و به طراحی سیاست های نو عثمانی گرایی پرداخت. اوغلو در کتابش با نام (عمق استراتژیک) به تالیف مولفه های این دکترین بین المللی پرداخت که به طور عمده نقش فعال ترکیه در منطقه خاورمیانه و میراث داری ترکیه از امپراتوری عثمانی را شامل می گردد.
3- پیامدها و نتایج:
ریشه ی چالش های پیش روی دولت ترکیه در عرصه ی بین المللی را می توان تا سیاست های نو عثمانی گرایی حزب عدالت و توسعه دنبال نمود. این استراتژی جدید، دولت ترکیه را همزمان در برابر مواضع پیچیده و بحران زایی قرار داد: از یکسو در پیش گرفتن سیاست های جدید توسعه گرایی در جهت احیای میراث امپراتوری عثمانی در بسیاری از حوزه ها دولت ترکیه را در برابر خواسته های مسلمانان ترکیه و احزاب اسلام گرایی همچون اخوان المسلمین قرار داد، اهمیت این مسئله زمانی روشن می گردد که به یاد داشته باشیم پایگاه مردمی حزب عدالت و توسعه در ترکیه عمدتا بر آمده از گروه های اسلامی همچون اخوان المسلمین است که در عمل با بسیاری از فعالیت های دولت در این راستا موافقت نخواهند داشت، در این مورد اشاره به اقدامات جدید دولت در برقراری روابط دیپلماتیک با رژیم صهیونیستی در این موضوع روشن کننده خواهد بود.
از سمتی دیگر، سیاست های نوعثمانی گری برای دولت ترکیه هزینه هایی همچون حمایت مستقیم و غیر مستقیم از گروه های افراطی سنی از قبیل القاعده، سلفی ها و داعش در سوریه را به دنبال داشته است که بر حیثیت اسلامی کشور ترکیه ، پایگاه مردمی دولت اردوغان و همچنین نقش ترکیه در آینده صلح خاورمیانه لطمات جدی وارد می نماید. داعش با در پیش گرفتن گفتمان (احیای خلافت) بستری را بوجود آورده است که کشورهای منطقه در راستای سیاست های خارجی خویش باید آن را در نظر داشته باشند. هر چند فروپاشی امپراتوری عثمانی پیامدهایی جدی بر هویت و سیاست امروز کشور ترکیه داشته است اما دولتمردان ترک حزب عدالت و توسعه باید با توجه به ریشه های هویتی و ملی خویش پیامدهای جدی این جهت گیری در سیاست خارجی برای منافع ملی ترکیه و آینده صلح خاورمیانه را همواره پیش روی خود داشته باشند.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
