چندين سال است كه در ماه رمضان، استادان، نخبگان و دانشجويان كشورمان، مهمان سفره افطاري رهبر انقلاب هستند؛ ديدارهايي صميمي، پرحاشيه و صريح كه نخبگان در آن به بيان انتقادها، پيشنهادها و درد دل هاي خود مي پردازند؛ اما رهبر انقلاب در همه اين ديدارها، يك تكليف مهم و حياتي را گوشزد مي كنند؛ جهاد علمي و تلاش براي ارتقاي سطح علمي جمهوري اسلامي ايران.
يكي از رويش هاي علمي انقلاب اسلامي، پژوهشكده رويان است كه با همت مرحوم دكتر كاظمي و همكاران و نيز حمايت ها و پيگيري هاي رهبر انقلاب به ثمر نشست:
به بهانه ديدار دانشگاهيان با معظم له به سراغ رئيس اين پژوهشكده، دكتر گورابي رفتيم تا از روند راه اندازي رويان و حمايت هاي رهبري برايمان بگويد:
از هنگامي كه انگيزه تشكل «رويان» در ميان چند دانشجوي جهاد دانشگاهي شكل گرفت، به روش هاي گوناگون و با وجود مشكلات فراوان، تلاش كرديم ملزومات و امكانات كار را فراهم كنيم.
سرانجام، مقدمات اوليه و لوازم اصلي كه فراهم شد، موضوع ساختمان مطرح شد. هر چه فكر كرديم كه از چه راهي مي توانيم مشكل مكان را حل كنيم، به نتيجه اي نرسيديم، مكان نسبتاً وسيعي براي اين كار لازم بود كه بايد شرايط خاصي هم مي داشت. پس از بحث و بررسي هاي فراوان، تنها فكري كه به نظرمان رسيد، همان دوست مشترك مرحوم دكتر كاظمي و رهبر معظم انقلاب بود. ايشان موضوع را به گونه اي به رهبر معظم انقلاب منتقل كرد و گفت كه اين جوانان مي خواهند اين كار را در جهاد دانشگاهي انجام بدهند و امكاناتي در اختيارشان نيست.
مرحوم دكتر كاظمي
سرانجام رهبر معظم انقلاب بنياد مستضعفان را موظف كردند كه مكاني را در اختيار اين مجموعه بگذارد. همچنين ايشان پرسيده بودند كه چقدر كمك مالي مي خواهيد؟ ما هم مبلغ شش ميليون تومان را اعلام و با كمك ايشان، كار را آغاز كرديم، وقتي معاونت وقت محرومان بنياد مستضعفان دستور مستقيم آقا را ديد، كمك هاي بسياري كرد. البته با توجه به اينكه آن معاونت هم شناختي از كار نداشت، شرط كرد كه اگر ديديم ظرف يك سال به نتيجه اي نرسيديم و در جا مي زنيم، بايد ساختمان را تخليه كنيم.
افتتاح رويان
سرانجام خرداد سال 1370 با هر مشكلي كه بود و با همه سختي ها، ساختمان مجهز شد و وزير بهداشت آن زمان، آقاي دكتر ملك زاده مجموعه را افتتاح كرد. همه چيز حياط آن ساختمان را ما خودمان ساخته بوديم. يك چهار ديواري در يك طرف حياط با موزاييك و نبشي ساخته بوديم و به گروه پژوهش اختصاص داديم؛ بنابراين، توانستيم از فضاي ساختمان خيلي بيشتر استفاده كنيم. آخر هم پول داديم و آن ساختمان را خريديم و آن طور نبود كه به ما هديه داده شود.
چيزي كه باعث شد آن موقع و به واسطه آن، رويان با انرژي پيش برود، اين بود كه فهميديم رهبري كشور به خوبي متوجه كاري هستند كه جمعي از دانشجويان مي كنند؛ يعني در كشور و در اين حد بالا به يك عده جوان اطمينان مي كنند و مي گويند كه «شما مي توانيد اين كار را انجام دهيد.»
وقتي در همان سال ها، نخستين موفقيت ها حاصل شد، زماني كه خدمت رهبري رسيدند، ايشان تصريح كرده بودند كه «من مي دانستم كه شما موفق مي شويد و اين موفقيت براي كشور خوب است. خوبي اش اين است كه به دست شما انجام شده و كساني هم اين كار را انجام دادند كه روي آن تأكيد داشتند.»
اين انرژي كه رهبري به مجموعه جوان ما مي دادند، خيلي مهم بود. حتي اين بيت معروف را كه «باش تا صبح دولتت بدمد/ كاين هنوز از نتايج سحر است.» در آن جلسه خوانده و تأكيد كرده بودند كه: «اين هنوز اول كارتان هست؛ بنابراين افق را خيلي وسيع تر ببينيد. شما با اين روحيه اي كه داريد و با اين كار حتماً مي توانيد موفقيت هاي بيشتري كسب كنيد.» اين واقعا موجب دلگرمي ما بود.
دكتر گورابي
استفتاء
در دي ماه سال 1381 توضيحاتي درباره سلول هاي بنيادي، كاربردهايش و شبيه سازي و غيره خدمت ايشان ارايه كرديم. موارد استفاده را توضيح داديم و اجازه گرفتيم تا وارد اين عرصه بشويم. مي دانيد كه سلول هاي بنيادي جنيني يك طرفش جنين انسان هست كه بايد از جنين انسان استفاده بشود. بايد جنين انسان از بين برود تا سلول هاي بنيادي ساخته شود.
بنابراين با توجه به نظرات اخلاقي و مذهبي متفاوت در اين زمينه در دنيا بايد پرسيده مي شد كه آيا ما مجاز هستيم در اين زمينه، جنين هاي بدون استفاده را از بين ببريم و اين سلول ها را به دست بياوريم؟ ايشان گفتند كه «به اين دوستان بگوييد با همت و پشتكار هدف هاي بزرگ اين تحقيقات را دنبال كنند و اين ثروت هنگفت انساني را براي خود و كشور محقق نمايند.» البته يك جمله ديگر هم گفتند كه «بايد مواظب باشند كه ساختن قطعات يدكي انسان به ساختن خود انسان منتهي نشود»؛ يعني به نوعي شبيه سازي انسان را اين جا منع كردند. اين چيزي بود كه زنده ياد دكتر كاظمي مداركي برايش پيدا كرده بود و ايشان هم اين پاسخ را داده بودند كه فقط به اين شكل مي توانيد وارد اين كار تحقيقاتي شويم.
بازديد از رويان
در زمان حيات دكتر كاظمي، هر ازگاهي ملاقاتي صورت مي گرفت تا انرژي و روحيه اي تازه بگيريم. واقعاً دكتر وقتي به ملاقات آقا مي رفت و مي آمد، يك انرژي غيرقابل مهار مي گرفت. البته بايد تصريح كنم كه گزارش مستمري هم در اين مدت خدمت آقا ارائه مي شد، چرا كه دكتركاظمي هميشه مي گفت آقا دوست دارند يك بازديدي از رويان داشته باشند و هميشه دوست داشتيم اين موضوع اتفاق بيفتد كه متأسفانه در زمان حيات مرحوم دكتر كاظمي به وقوع نپيوست.
ما تلاش كرديم كارهاي نيمه كاره را به انجام برسانيم. خوشبختانه اين امر با پايان كار ساختمان فعلي مان همزمان شد. دقيقاً تيرماه 1386 زماني كه داشتيم به اين ساختمان جابه جا مي شديم، آقا لطف كردند و در همان ابتدا تشريف آوردند. در آن زمان ما حين اسباب كشي بوديم. براي جابه جايي، يكسري از كارهايمان را سرعت داده بوديم و سرانجام روز 25 تيرماه بود كه اين بازديد صورت گرفت.
بازديد ايشان بسيار موشكافانه و به مثابه يك محقق كهنه كار بود. البته اين مسئله سابقه داشت. نخستين بار هم كه براي ارايه گزارش درباره همين سلول هاي بنيادي به محضرشان رفتيم، وقتي توضيحات استادان و محققان رويان در مورد سلول هاي بنيادي با نمايش اسلايد انجام گرفت، آقا از همراهانشان كه چند پزشك بودند، پرسيدند كه شما سؤالي نداريد؟ آنها سؤالي نداشتند. بعد خودشان شروع كردند به پرسيدن سؤالاتي واقعاً اساسي و بنيادين.
در آن بازديد هم همين طور بود. در هر بخشي كه حضور پيدا مي كردند، از جنبه هاي گوناگون پرسش هايي مطرح مي كردند. بعضي جاها از ديدگاه علمي كه موضوع چه هست و... راجع به هر موضوع موشكافانه سؤال مي كردند. گاهي احساس مي كرديم كه احياناً ايشان به لحاظ اينكه مرجع هستند و مي خواهند راجع به يك موضوعي اظهارنظر كنند يا فتوايي بدهند، پرسش هايي در زمينه هايي مانند رحم اجاره اي پرسيدند يا درباره رحم جايگزيني كه در كلوني حيوان استفاده شده و نيز درباره تاثيراتش بر حيواني كه به دنيا مي آيد، ارتباطاتي كه وجود دارد، وجود يا نبود ارتباطات روحي عاطفي، ارتباطات ژنتيكي كه اتفاق مي افتد و يكسري سؤال هايي به اين شكل، احساس مي شد ايشان مي خواهند درباره جايگزيني و رابطه فرزندي كه به دنيا مي آيد با اين مادر اظهارنظر كنند.
پژوهشكده رويان
اغلب سؤال هايي كه مطرح كردند، بسيار موشكافانه بود. ما سال پيش، پيش از اينكه براي گزارش «حيوان ترنس ژن» به محضرشان برويم، مطابق معمول و پيش از ملاقات، يك گزارش كارشناسي فرستاديم. معمولاً وقتي گزارش كارشناسي در اين سيستم هاي اداري مي افتد، خيلي روي آن دقت نمي شود و شايد بعضاً خوانده هم نشود، ولي وقتي خدمت ايشان رسيديم، ديديم تمام مطالب را با دقت خوانده بودند، به گونه اي كه مي دانستند ما در آن نوشته ايم كه ايران چندمين كشور است كه در اين زمينه كار مي كند و تاكنون در چه زمينه هايي به نتيجه رسيده است. حتي آقا پرسيدند كه اگر مثلاً پروتئيني كه حاصل اين ژن خاص است و وارد بدن اين حيوان شده، يك پروتئين انعقادي است؟ بايد خونش منعقد بشود؟ يك سؤالاتي كه نشان دهنده دقت نظر ايشان در اين زمينه ها بود. نظم و ترتيب اداري و تشكيلاتي كه ايشان دارد، از مواردي است كه همه بايد از آن درس بگيريم؛ اين كه يك گزارش كارشناسي را بخوانند و بعد در جلسه حضور يابند.
مردم نتايج را زودتر ببينند
در سال 1383 دوستان دوباره خدمت آقا رسيدند و توضيحاتي درباره كارها دادند. رهبر انقلاب تأكيد كردند كه كاري كنيد تا نتايج اين تحقيقات سريعتر در دسترس مردم قرار بگيرد؛ يعني تا زماني كه تحقيقات ما براي مردم ملموس نشده، راضي نيستند. درست است كه بعضي بخش ها به صورت پايه است و پايه علم را قوي كرده و مرزهاي دانش راگسترش مي دهد، ولي يك بخشي از آن را بايد حتماً به نوعي به كاربرد برسانيم. مردم زماني رضايت خواهند داشت كه نتيجه را ببينند و بدانند اين هزينه اي كه شده، در زندگي شان تأثير مثبتي گذاشته است.
سال هاي اخير هم بحثي را در پيام نوروزي شان داشتند كه حتماً مردم به گونه اي شهد شيرين اين دستاوردهاي پژوهشي را بچشند. پيش از آن هم ما اين موارد را از ايشان شنيده بوديم كه بايد اين گونه عمل شود. به همين خاطر ما اين را مدنظر قرار داديم كه علم و كاربرد علم دوشادوش هم جلو برود و به ترتيبي باشد كه خواسته ايشان برآورده شود.
بهترين خاطره
نخستين بار پس از مسئوليتم و به همراه جمع پنج شش نفره اي خدمت ايشان رسيديم. در آن ديدار كمي راجع به مشكلات موجود صحبت كرديم؛ اينكه بعضي كارها تكراري است. فكر مي كرديم برخي از كارهاي تحقيقاتي كه قبلاً در رويان انجام شده، در دانشگاه ها يا در سطح دنيا تكرار مي شود و ما ابزار و امكانات دانشگاه ها را نداشتيم و گلايه هاي اينچنيني مي كرديم. ايشان اما با ديد خوبي كه دارند، گفتند كه «فكر نكنيد كه كار تكراري است. اين ها باز شروع كار است و مملكت ما اين قدر در زمينه هاي گوناگون عقب نگه داشته شده كه اين كارهاي تكراري هم مي تواند به نوعي مفيد و مؤثر واقع شود براي انجام كارها و براي مراحل بعد.» هشدار دادند كه بايد باز دست روي زانوي خودتان بزنيد و از جا بلند شويد. دنبال اين نباشيد كه چرا اين دانشگاه اين كار را نكرد. چرا آن كار را نكرد. كار بايد با همان تلاش زمان دكتر كاظمي و به همان شكل ادامه پيدا كند و جلو برود؛ با همان همت خاصي كه بود. اين جلسه خيلي به ما انرژي داد و ياد و راه دكتر كاظمي را زنده كرد.
منبع: روزنامه كيهان
با تشکر از مرتضی .ام
