اهميت دعا براي فرزندان

درمقاله حاضر نويسنده نگاهي اجمالي به آيات قرآن درباره «دعا براي فرزند» دارد.
در ميان نهادهاي موجود در يك اجتماع بي شك نهاد خانواده از نقش و اصالت بي بديلي برخوردار مي باشد. چرا كه در اين نهاد است كه پايه هاي يك اجتماع سالم و انساني ريخته شده و زمينه هاي بروز استعدادهاي آدمي فراهم مي گردد. در اين اجتماع كوچك كه تعداد افراد آن معمولا از تعداد انگشتان يك دست فراتر نمي رود تمام هم و غم اوليا معطوف به سعادت و تعالي فرزندان است و در اين راه از هرگونه تلاش مادي و معنوي فروگذار نمي باشند. آنان براي ترقي فرزندان خود كه در واقع ثمره عمر ايشان محسوب مي شوند از هيچ گونه تلاشي دست برنداشته و تمامي تجارب و معلومات خود را در اين راه به ياري مي گيرند كه از اين جمله مي توان به موضوع «دعا» اشاره كرد. آنان به تجربه دريافته اند كه آدمي بدون بهره بردن از امدادهاي الهي هرگز قادر نخواهدبود درمسير زندگي به موفقيت قابل توجهي دست پيدا كند از همين رو در سرلوحه كارها و فعاليت هاي خود در جهت سعادت فرزندان استفاده از دعا را قرار مي دهند.
بايد دانست كه استفاده از «دعا» در جهت تعليم و تربيت فرزندان و رسيدن آنان به سعادت دنيوي و اخروي تا آنجا در خور اهميت است كه حتي اولياء الهي و رهبران معنوي انسانها نيز خود را از آن بي نياز ندانسته و در هر فرصتي دست نياز به درگاه خالق بي نياز برده و از آن ذات يگانه و قادر بي چون، در اين راستا طلب امداد نموده اند.

امام سجاد(ع) كه در علم و ايمان متصل به درياي بي پايان الهي است دراين جهت نمونه اي كامل و صادق مي باشد. آن حضرت(ع) در كتاب گرانسنگ (صحيفه سجاديه) يكي از دعاهاي خود را مختص فرزندان قرار داده و با كمال تضرع و خشوع از خداوند متعال درجهت رسيدن فرزندانش به كمال و سعادت طلب ياري مي فرمايد. ايشان در فرازي از اين دعا كه دعاي بيست و پنجم از اين كتاب شريف است مي فرمايند:
«و اعني علي تربيتهم و تاديبهم و برهم: خداوندا مرا در تربيت و نيكي نمودن به فرزندانم ياري فرما.»
اين دعاي ارزشمند كه از زبان يكي از اولياي خداوند صادر گرديده در واقع اتمام حجتي است براي ما كه بدانيم بدون ياري گرفتن از پروردگار و خالق خويش در اين جهت توفيقي حاصل نخواهيم كرد و از همين رو بايد از سلاح دعا در راستاي تربيت فرزندان غفلت نكرد و هرگز مغرور به چند ورقي كه خوانده يا نوشته ايم نباشيم و يقين داشته باشيم كه تنها و تنها با ياري خداوند است كه مي توانيم فرزندان خود را از گرداب حوادث نجات دهيم و به ساحل امن و آرامش برسانيم.
و اما قرآن كريم به عنوان نسخه اي بي نظير درد مادي و معنوي بشري در آيات متعددي از دعاهايي ياد مي كند كه انبياء و اولياي الهي در آنها از خداوند متعال سعادت دنيوي و اخروي فرزندان خود را طلب نموده اند.

در آيه هفتاد و چهارم از سوره مباركه فرقان از زبان كساني كه از سوي خداوند به عنوان «عبادالرحمان» معرفي شده اند، مي خوانيم:
«ربنا هب لنا من ازواجنا و ذرياتنا قره اعين و اجعلنا للمتقين اماما: پروردگارا همسران و فرزندان ما را براي ما مايه روشني چشم قرار ده و ما را براي پرهيزكاران پيشوا و پيشرو گردان».
در اين آيه شريفه اولياي خاص خداوند از پيشگاه او درخواست مي كند كه همسران و فرزندان آنان را در اين عالم مايه سرافرازي ايشان قرار دهند كه از اين طريق چشم ايشان همواره به افتخارات مادي و معنوي آنها روشن بوده و از ناحيه آنان گزندي متوجه آنها نشود. همچنين در ادامه مي خوانيم كه ايشان به اين مطلب با تمام بزرگي و عظمت اكتفا نكرده و مقامي بس ارجمند و گرامي را براي آنان از خداوند مسئلت مي نمايد كه همانا مقام امامت و پيشوايي متقين و پرهيزكاران است. مقامي كه به تصريح آيه يكصدوسي ام از سوره مباركه بقره هرگز به ستمكاران نخواهد رسيد و چنانچه انساني به اين مرتبه از كمال دست يابد از خاصان درگاه الهي شده و سعادت دنيوي و اخروي خود را به اعلي درجه تأمين نموده است.

يكي از انبياي عظيم الشان خداوند حضرت ابراهيم(ع) است كه در راه انجام رسالت الهي خود از هيچ گونه كوششي دريغ نورزيد. و داستان مجاهدات او در راه اعتلاي كلمه توحيد به مكرر در قرآن كريم ذكر گرديده است. و يكي از سوره قرآن كريم نيز به نام اين نبي مكرم نامگذاري شده است در آيه چهلم از اين سوره از زبان آن حضرت(ع) مي خوانيم كه به هنگام دعا براي فرزندان خود به درگاه خداوند چنين عرضه مي دارد:
«رب اجعلني مقيم الصلوه و من ذريتي ربنا و تقبل دعاء: پروردگارا مرا و فرزندان مرا از برپا دارندگان نماز قرار ده و خداوندا اين دعا را از من بپذير.»
در ميان تمامي عبادات بي شك «نماز» در سازندگي اخلاقي و معنوي انسان نقش بسزايي داشته و هيچ كدام از عبادات ديگر در اين جهت به پايه نماز نمي رسند چرا كه هرگاه آدمي در طول شبانه روز پنج مرتبه در پيشگاه خداوند حاضر شده و با آن ذات يگانه به راز و نياز بپردازد چراغ ياد او همواره درجان و دلش روشن خواهد بود و همين ياد پيوسته پروردگار او را به سوي سعادت و دست كشيدن از معاصي رهنمون مي گردد و به همين دليل در اين آيه شريفه حضرت ابراهيم(ع) پيش از هرگونه تقاضاي ديگر از خداوند متعال براي فرزندان خود، مي خواهد كه او و فرزندانش را از نمازگزاران و برپا دارندگان نماز قرار دهد. زيرا آن حضرت(ع) مي داند مادامي كه فرزندانش از طريق نماز با ذات خداوند در ارتباطي دائمي قرار دارند از مكايد شيطاني بركنار بوده و در نتيجه در صراط مستقيم عبوديت و سعادت گام برمي دارند.

همان طور كه قبلا گفته شد ابراهيم(ع) از جمله انبياي الهي است كه داستان زندگي او به دفعات در قرآن كريم ذكر شده و از جمله در سوره مباركه بقره به فرازهايي از زندگي آن حضرت اشاره گرديده است. در آيه يكصد و بيست و هشتم از اين سوره مباركه مي خوانيم كه آن حضرت آن گاه كه به همراه فرزند برومندش اسماعيل(ع) دست بكار ساختن خانه كعبه بودند دست به دعا برداشته و از خداوند چنين درخواست مي نمايند:
«ربنا واجعلنا مسلمين لك و من ذريتنا امه مسلمه لك و...: پروردگارا ما و فرزندان ما را از تسليم شدگان در برابر خود قرار ده»
اسلام و تسليم در برابر خداوند مقام و مرتبه ايست كه آرزوي تمامي انسان هاي عارف به حق بوده و همه آنان كه در مسير رضاي خداوند گام برمي دارد تمام هم و غمشان رسيدن به اين مقام و رتبه باارزش است. زيرا با رسيدن به مقام تسليم انسان، مورد محبت تام و تمام خداوند قرار گرفته و از غم دوجهان آسوده مي شود. اين مرتبه از عبوديت و بندگي خداوند از چنان ارزشي برخوردار است كه در آيه يكصد و سي و دوم از سوره مباركه بقره از زبان ابراهيم(ع) و نواده گراميش حضرت يعقوب(ع) خطاب به فرزندانشان مي خوانيم كه به آنان وصيت مي كنند كه:
(مبادا جز در حالت تسليم و مسلماني مرگ را ملاقات كرده و از دنيا برويد)
و همين وصيت گوياي اهميت و ارزش اين مرتبه از عبادت و بندگي است چرا كه هر انساني مهمترين سخن و سفارش خود به نزديكانش را همواره در آخرين لحظات ديدار آنان و به هنگام مرگ بر زبان جاري مي كند در آيه مورد بحث نيز دو تن از پيامبران عظيم الشان الهي از خداوند براي فرزندان خود مقام تسليم را طلب مي كنند. و با توجه به اين مطلب كه دعاي آن دو بزرگوار برخاسته از قلبي سليم و دلي آگاه و بصيرتي خلل ناپذير مي باشد به اهميت مقام تسليم بيشتر واقف مي شويم زيرا چنانچه مقامي برتر از مقام تسليم در پيشگاه خداوند مي شناختند بدون شك از درخواست آن امتناع نمي نمودند.

خداوند متعال در آيات متعددي از قرآن كريم به اين مطلب تصريح فرموده و انسانها را يادآور شده كه دشمني سرسخت و عنود به نام شيطان در مسير آنان كمين كرده و هر آن مترصد آن است كه به لطايف الحيل آنان را از صراط مستقيم بلغزاند.
و به شقاوت دنيا و آخرت مبتلا گرداند. و به همين خاطر يكي از اموري كه در سرلوحه دعاهاي اولياي الهي بوده است درخواست از خداوند در جهت در امان ماندن از مكايد اين دشمن ديرينه انسان بوده و در آيه سي و هشتم از سوره مباركه آل عمران نيز از زبان مادر گرامي حضرت مريم(س) مي خوانيم كه به هنگام ولادت او از خداوند درخواست مي نمايد كه او و فرزندانش را از گزند شيطان و وسوسه هاي او در امان بدارد:
«فلما وضعتها قالت رب... اني اعيذها بك و ذريتها من الشيطان الرجيم: پس هنگامي كه او را بر زمين نهاد گفت پروردگارا... همانا من او و فرزندانش را از شيطان رانده شده به تو مي سپارم.»

در سوره مباركه احقاف آيه پانزده خداوند متعال مي فرمايد:
«و وصينا الانسان بوالديه احسانا... حتي اذا بلغ اشده و بلغ اربعين سنه قال رب.... اصلح لي في ذريتي اني تبت اليك و اني من المسلمين: و انسان را نسبت به پدر و مادرش سفارش كرديم... تا آنگاه كه به رشد كامل خود برسد و به چهل سال برسد مي گويد: پروردگارا... فرزندانم را برايم شايسته گردان در حقيقت من به درگاه تو توبه آوردم و من از فرمان پذيرانم»
در اين آيه شريفه خداوند از زبان حال انسان ها به هنگام رسيدن به سن رشد عقلاني و كمال كه سن چهل سالگي است سخن به ميان آورده و به مخاطبان قرآن كريم يادآور گرديده كه بايد يكي از مهمترين دعاهايشان دعا درباره اصلاح فرزندان و شايستگي آنان باشد چرا كه صالح بودن فرزندان علاوه بر آنكه سعادت دنيوي و اخروي خود آنان را در پي خواهد داشت، مايه آرامش فكري و روحي والدين بوده و اينان نيز در سايه شايستگي فرزندان مي توانند با خيالي آسوده مدارج تعالي مادي و معنوي خود را طي كرده و به عبادت پروردگار و خدمت به جامعه بپردازند.
شايستگي فرزندان از چنان درجه والايي برخوردار است كه در كلامي گران سنگ از پيامبراكرم(ص) مي خوانيم:
«الولد الصالح ريحانه من رياحين الجنه: فرزند شايسته گلي از گلهاي بهشت است»

و با اين حال چه سرمايه اي ارزشمندتر از فرزند صالح و شايسته، و به همين دليل به امر پروردگار و سفارش پيامبر اكرم(ص) و اولياي الهي، والدين بصير و دلسوز بايد در راس دعاهاي خود دعا براي اصلاح و صالح بودن فرزندان را قرار دهند.

 

محتشم مؤمني-روزنامه کیهان