لایحه بودجه 1400 اگر رد نشود تورم شدید چند ساله خواهیم داشت

گروه اقتصادی- فاطمه‌نجفی: این روزها بحث بودجه بسیار داغ شده و عمده بحث‌ها حول آثار تورمی بودجه، میزان کسری بودجه و تحقیق کسری بودجه می‌گردند.

به گزارش بولتن نیوز، یعضی از منتقدین به بالا بودن کسری بودجه اشاره می‌کنند و بعضی از اون‌ها به اینکه درآمد‌های دولت و فروض نفت خوش‌بینانه دیده شده. باید دقت کنیم این دو مبحث کاملا جدا از هم هستند که باید در جای خودشون دیده بشن.

برای همین اول کسری بودجه را تعریف می‌کنیم و بعد مفهوم قابلیت اطمینان بودجه را توضیح می‌دیم

کسری بودجه:
یعنی عددی که مشخص می‌کنه چه‌قدر دخل و خرج یک دولت با هم نمی‌خونه.
دو جور می‌شه به این عدم تطبیق دخل و خرج نگاه کرد درآمد‌های دولت -مثل مالیات- کمتر مخارج عملیاتی‌ش - یعنی چیزهایی که داخل یک سال مصرف می‌شن- باشه. به این می‌گن کسری تراز عملیاتی و یا اینکه بعد از واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای (مثل فروش نفت) و تملک سرمایه (مثل خرید ساختمون یا نرم‌افزار) دخلش از خرجش کمتره. به خالص واکذاری دارایی‌های سرمایه‌ای می‌گن «تراز» سرمایه‌ای.

کسری بودجه به مفهومی که تو اقتصاد به کار می‌ره برابره با جمع تراز سرمایه‌ای و عملیاتی.

اگر جدول ۱ لایحه بودجه ۱۴۰۰ را نگاه کنید می‌بینید
: تراز عملیاتی = منفی ۳۲۰ هزار میلیارد تومن
تراز سرمایه‌ای = ۱۲۱ همت
یعنی دولت حدود ۱۹۸ همت از مصارفش را باید از انواع استقراض تامین کنه که بهش می‌گیم «تراز مالی» یا «خالص واگذاری دارایی‌های مالی»

حتا اگر همه‌ی درآمدها و واگذاری دارایی سرمایه‌ای دولت تحقق پیدا کنند و مخارج زیاد نشن، عدد ۱۹۸ همت برای کسری بودجه با در نظر گرفتن اندازه اقتصاد (تولید ناخالص داخلی) عدد بزرگی هست یعنی عددبین ۳.۵ تا ۴.۵ درصد تولید ناخالص داخلی احتمالی (تحت سناریو های مختلف رشد و تورم ) خواهد بود.

قابلیت اطمینان بودجه‌:
قابلیت اطمینان بودجه‌ابه زبان ساده یعنی بودجه که آخر سال تحقق پیدا می‌کنه با بودجه‌ای که ابتدای سال تصویب شده چه قدر تفاوت داره.
برای اندازه‌گیری قابلیت اطمینان بودجه سه تا شاخص اصلی داریم (۱) میزان مخارج دولت بعد از اجرای بودجه چه قدر با میزان تصویب شده در مجلس فرق داره؟ مثال کل مخارج پیش‌بینی شده در قانون بودجه ۹۷، ۳۵۶ هزارمیلیاردتومان (همت) بوده و نتیجه حسابرسی می‌گه میزان اجرا شده ۳۲۹ همت بوده
شاخص بعدی قابلیت اطمینان بودجه(۲) تفاوت میزان درآمد (منابع) دولت بعد از اجرای بودجه با مقدار مصوب را نشون می‌ده مثال کل منابع (درآمد+واگذاری دارایی سرمایه‌ای) پیش‌بینی شده در قانون بودجه ۹۷، ۳۲۴ هزارمیلیاردتومان (همت) بوده و نتیجه حسابرسی می‌گه میزان اجرا شده۲۹۹همت بوده
شاخص (۳) نشون می‌ده آیا هزینه‌کردن دولت براساس طبقه‌بندی مصوب بوده؟ یعنی مثلا اگر قرار بوده از هر ۱۰۰ واحد بودجه ۴ واحد یارانه داده بشه، ۳۰ واحد خرج پروژه‌های عمرانی بشه ۲۶ واحد خرج امنیت بشه ... آیا همین نسبت در اجرای بودجه رعایت شده؟
چهار امتیاز برای شاخص‌ها وجود داره (A,B, C, D) به این شکل نسبت هزینه (درآمد) بعد از اجرا به مصوب: بین ۹۵٪ تا ۱۰۵ امتیاز A ۹۰ تا ۱۱۰ امتیاز B ۱۱۵ تا ۸۵ امتیاز C و بیشتر از این امتیاز D

با توجه به اینکه این ممکنه به دلایلی مثل حوادث طبیعی، شوک منفی یا مثبت به قمیت کالاهای اساسی و نفت، کرونا! ممکنه که در یک سال میزان مصوب با اجرا شده خیلی تفاوت داشته باشه برای همین از میانگین سه ساله این متغیرها استفاده می‌شه (به شرطی که فقط یک بار چنین اتفاقی بیفته در ۳ سال)

اخرین گزارش تفریغ موجود در ایران متعلق به سال ۱۳۹۷ هست و میانگی سه ساله expenditure outrun برابر ۹۰ درصد و برای revenue outrun برابر ۹۱ درصد هست. یعنی تقریبا امتیاز B. دردناک اینجاست که اگر ارزیابی را منتهی به سال ۹۶ یا ۹۵ (بدون شوک تحریم) انجام بدید امتیاز مخارج Cهست
ارزیابی میزان قابلیت اطمینان بودجه در ۱۱۴ کشور از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۲۰ (که حدود ۹۰ درصدشون در حال توسعه‌اند) نشون می‌ده ۵۳ درصد کشورها در revenue outrun حداقل امتیاز B و ۶۰٪ در expenditure outrun حداقل امتیاز B می گیرند . وضعیت ایران حتا بودن شوک تحریم هم نامطلوب بوده
——————————
یادداشت‌های توسعه -