گزارش به سفارش واشنگتن

کیهان:

برخي گزارش هاي منتشر شده در روزهاي اخير نشان مي دهد كه احتمالا يوكيا آمانو مدير كل آژانس بين المللي انرژي اتمي قصد دارد در گزارش خود به اجلاس شوراي حكام در ماه نوامبر -كه روز جمعه منتشر خواهد شد- مجموعه آنچه را كه در ادبيات برنامه هسته اي ايران «اسناد مطالعات ادعايي» خوانده شده منتشر كند.
در هفته هاي گذشته مجموعه وسيعي از رايزني ها از جانب طرف هاي مختلف با انگيزه ها و منافع متفاوت، انجام شده تا از وقوع اين افتضاح تاريخي در دبيرخانه آژانس جلوگيري شود. روسيه و چين با نگارش نامه اي به مدير كل گفته اند كه اولا معنا ندارد ادعاهايي عليه ايران منتشر شود بي آنكه پيش تر اين ادعاها با ايران در ميان گذاشته شده و فرصت دفاع در مقابل آنها فراهم شده باشد. ثانيا روسيه و چين به خوبي مي دانند كه در صورت انتشار اين گزارش همه آنچه كه ابتكارهاي ديپلماتيك جديد در پرونده هسته اي ايران خوانده مي شود از جمله طرح گام به گام روسيه نابود خواهد شد؛ بنابراين مسكو و پكن خواستار آن هستند كه دبيرخانه به موازين بي طرفي و مستندبودن گزارش هاي خود توجه داشته باشد.
در كنار روسيه و چين، كشورهاي عضو گروه غير متعهدها در وين هم از اينكه مي بينند آمانو از خود هيچ اختياري ندارد و -چنان كه خواهيم گفت- آژانس را به دفتر وزارت خارجه آمريكا در وين تبديل كرده است به شدت نگران هستند. اين كشورها از خود سوال مي كنند اگر واقعا تصميم ها در واشنگتن گرفته مي شود نه در وين، چه استبعادي دارد كه فردا همين بلا بر سر تك تك آنها نيايد؟ عدم تعهد بيش از 5 سال است كه به خوبي فهميده ايران خاكريزي است كه اگر آمريكا از آن عبور كند، ديگر هيچ چيز جلودار آن نيست و ايران نه فقط به خاطر خود بلكه به نمايندگي از بخش بزرگي از جامعه جهاني در مقابل زياده خواهي هاي آمريكا ايستاده است. حتي كشورهايي مانند تركيه و برزيل وقتي براي امضاي بيانيه تهران به ايران آمدند بيش از هر چيز بر اين موضوع تاكيد داشتند كه اگر آمريكا بتواند امروز حق غني سازي را از ايران سلب كند، حتما فردا روز با آنها نيز رفتاري بهتر از ايران نخواهد داشت.
دسته سوم كشورهاي مخالف آمانو، بخشي از اروپايي ها هستند كه به وضوح مي بينند جهان در حال كشيده شدن به يك منازعه كاملا غير ضروري درباره مسئله ايران است. كشورهاي اروپايي اكنون حدود يك ماه است كه منتظرند تا آمريكا بخشي از اسنادي را كه گفته بود در اختيار دارد و با قوت نقش ايران در طراحي براي ترور عادل الجبير در واشنگتن را اثبات مي كند! در اختيار آنها بگذارد ولي تا امروز حتي يك برگ سند دريافت نكرده اند. احساسي كه در تحليل هاي منتشر شده از جانب اين كشورها مي توان يافت اين است كه آنها دريافته اند در اينجا هم مانند مورد لپ تاپ حامل اسناد مطالعات ادعايي در واقع هيچ چيز بيش از خيالات سازمان هاي اطلاعاتي آمريكا وجود ندارد و بنابراين توقع دريافت سند از جانب آمريكا بيهوده است.
جالب است كه اين دفعه و براي نخستين بار حتي بخش هايي از دبيرخانه آژانس هم با اين اقدام مدير كل مخالف است. آمانو پيش از اين هم يك بار ديگر دبيرخانه را در معرض بي آبرويي قرار داده و اكنون بويژه بخش پادمان مايل نيست كه مجددا با طناب آمريكا در چاه برود. مورد قبل ماجراي سوريه بود كه در آن آمانو بر خلاف همه برآوردها و ارزيابي ها و در حالي كه از سال 2008 تا همين يك ماه پيش، هيچ دسترسي به تاسيسات هسته اي سوريه نداشت به يكباره اعلام كرد كه تاسيسات ديرالزور (الكبار) در اين كشور يك راكتور هسته اي بوده است. آن روز كه اين ارزيابي ارائه شد واضح بود كه هيچ دليلي پشت سر آن نيست الا اينكه آمريكا حس كرده فضا در داخل سوريه ناآرام است و بايد براي ناآرام تر كردن آن، همه ابزارهاي فشار خود عليه دمشق از جمله ابزار هسته اي را فعال كند. روزنامه وال استريت ژورنال در تفسير اين رفتار آمانو از قول منابع آمريكايي نوشت كه آژانس هيچ مدرك جديدي عليه سوريه در اختيار نداشته و صرفا به درخواست آمريكا ارزيابي خود را تغيير داده است. بخش پادمان آژانس اكنون براي دفاع از ارزيابي اي كه مدير كل در مورد وجود جنبه نظامي در برنامه هسته اي سوريه ارائه كرده دچار مشكل جدي است و عملا هيچ شواهدي كه تاييد كننده آن باشد در اختيار ندارد. بنابريان ظاهرا اكثريت كارشناسان مستقر در اين بخش معتقد هستند كه نبايد اين اشتباه در مورد ايران تكرار شود و بر مبناي اسنادي كه ايران قبلا بارها جعلي بودن آنها را اثبات كرده و ضمنا اصل آنها هرگز نه به ايران و نه حتي به آژانس ارائه نشده، اتهامي چنين غير قابل دفاع مطرح گردد.
با وجود همه اين مخالفت ها ظاهرا آمانو تصميم خود را گرفته است و به آبروي آژانس چوب حراج خواهد زد. اكنون كه اين يادداشت نوشته مي شود يوكيا آمانو در آمريكاست. ظاهر قضيه اين است كه او براي سخنراني در يك نشست تخصصي مربوط به سازمان ملل به نيويورك رفته ولي در واقع چك كردن آخرين وضعيت و متن نهايي گزارش عليه ايران هدف اصلي سفر اوست. آمانو رفته است تا به اوباما خبر بدهد كه امرش را اجابت كرده و بي توجه به اينكه چه بلايي سر آژانس خواهد آمد هر چه در كاخ سفيد دستور بفرمايند درون گزارش هاي آژانس نوشته خواهد شد.
جالب است كه ديپلمات ها در تهران گفته اند ايران در تاريخ 30 اكتبر (8 آبان) نامه اي به آژانس نوشته و براي پاسخ دهي به هر گونه ابهام و سوال ابراز آمادگي كرده است ولي آمانو بر خلاف همه توافق هاي قبلي مانع اعزام تيم بازرسان آژانس -كه قرار بود هفته گذشته به ايران بيايند- شده و تاكيد كرده كه اصرار دارد گزارش را منتشر كند.
اين همه خيره سري از جانب ديپلماتي كه متولي ارائه ارزيابي هاي صحيح و واقع نمايانه از برنامه هسته اي كشورهاست، چه دليلي مي تواند داشته باشد؟ ايراني ها به اينكه آمريكا با سازمان ها و مقررات بين المللي به مثابه ملك طلق خود برخورد كنند عادت كرده اند. بدون ترديد هيچ كشوري به اندازه ايران در جريان عمق بي عدالتي و نفاقي كه در بطن مكانيسم هاي تصميم سازي بين المللي نهفته، قرار ندارد. با اين حال همچنان اين سوال مطرح است كه آمانو واقعا چگونه پديده اي است و به دنبال چيست؟
در وهله اول ظاهرا آقاي آمانو قول گرفته است كه يك دور ديگر مدير كل آژانس خواهد ماند. به ياد بياوريم كه او دفعه قبل هم فقط با يك راي اضافه بر رقيب خود پيروز شد و براي گرفتن همان يك راي -آنگونه كه اسناد افشا شده از سوي ويكي ليكس به صراحت نشان مي دهد- به آمريكايي ها قول داد همه تصميمات و اقدامات خود را با آنها چك كند.
مهم تر از اين اما آن است كه آمانو خود را نه به شواهد و اطلاعات، ضوابط حرفه اي، حقوق اعضا يا اعتبار آژانس؛ بلكه فقط به منافع آمريكا متعهد مي داند. اكنون بدون ترديد به دلايلي كه در يادداشتي جداگانه درباره آنها بحث خواهيم كرد نفع آمريكا در اين است كه بتواند فضاي جهاني عليه ايران را هرچه راديكال تر كند. اوباما مي داند كه قادر به هيچ نوعي از برخورد سخت با ايران نيست و پروژه هاي نرم و نيمه سخت عليه ايران هم همگي به بن بست رسيده است. تركيب اين موضوع با اسلاميزه شدن روز افزون منطقه و الزام آمريكا به خروج از عراق و افغانستان به دلايل اقتصادي و اجتماعي، دورنماي تاريخي ترين شكست قابل تصور را پيش روي واشنگتن قرار داده است. آمريكايي ها دريافته اند كه آينده منطقه در دستان ايران و دوستانش خواهد بود و مي خواهند خود را به اين آينده تحميل كنند. واضح است كه آمريكا مي خواهد از طريق تجميع فشار بر ايران كانالي براي ارتباط باز كند چرا كه مي داند با مغز در حال زمين خوردن درون منطقه خاورميانه است. در واقع مي توان گفت كه در اينجا با نوعي التماس براي مذاكره البته به سبك آمريكايي آن مواجهيم.
مهدي محمدي