توسعه صنعت پالایشی و پتروشیمی در گرو توسعه کاتالیست در ایران

گروه اقتصادی: به رغم قدمت صد ساله صنعت نفت و قدمت 50 ساله صنعت پتروشیمی در ایران، هنوز بخش عمده ای از کاتالیست های مصرفی مورد نیاز در کشور از خارج تامین می شود. واردات کالای استراتژیکی همچون کاتالیست برای کشوری که دارنده رتبه اول منابع نفت گاز در دنیاست و مطابق سند چشم انداز پتروشیمی باید رتبه اول منطقه را به لحاظ ارزش تولیدات محصولات پتروشیمی را کسب کند، مورد قبول نیست.

 به گزارش بولتن نیوز،  بررسی ها نشان می دهد ایران با توجه به ظرفیت های نصب شده موجود و طرح های آتی سالیانه، حدود 29 هزار تن کاتالیست به ارزش تقریبی 692 میلیون دلار در صنایع پتروشیمی و پالایشی کشور نیاز دارد.

 این برآورد در حالی صورت گرفته که بررسی ها نشان از آن دارد بخش عمده ای از نیاز کاتالیست صنایع پتروشیمی و پالایشی از خارج تامین می شود.

ایران با هدف دوری از خام فروشی، توسعه صنایع پتروشیمی و پالایشی را در دستور کار قرار داده است اما وابستگی به واردات اقلامی از این دست مانند کاتالیست که کالای استراتژیک این صنعت تلقی می شود خود عاملی بازدارنده در توسعه این صنعت است.

آسیب شناسی صنعت کاتالیست کشور نشان می دهد نبود استراتژی و فقدان نقشه راه در صنعت کاتالیست کشور سبب شده که توسعه این صنعت عمدتا با رویکرد فشار علم و فناوری و توسط نهادهای پژوهشی صورت گیرد.

مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی تاکید کرده است: غفلت از ملاحظات بازار و توجه نداشتن به کشش بازار در این حوزه سبب شده که بسیاری از تولید کنندگان کاتالیست در کشور، توان حفظ وضعیت موجود و سهم بازار را نداشته باشند.

از منظر علمی می توان گفت تصور دنیای صنعتی مدرن بدون کاتالیست ها غیر ممکن است زیرا بیش از 90 درصد مواد شیمیایی حداقل از یک مرحله کاتالیستی در فرآیند تولید عبور می کنند و 20 درصد کل محصولات صنعتی دنیا در زنجیره تولید خود به کاتالیست نیاز دارند.

 این دسته از مواد نقش بسیار کلیدی در فرآیندهای اصلی واحدهای پتروشیمی و پالایشگاه ها دارد به طوری که زنجیره تبدیل محصولات خام و کم ارزش به محصولات با ارزش بدون فرآیندهای تبدیلی کاتالیستی امکان پذیر نخواهد بود.

 نامگذاری سال 1396 با عنوان اقتصادی مقاومتی، تولید و اشتغال توسط مقام معظم رهبری، ضرورت توجه بیش از پیش به مضامین سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی را آشکار کرده است.

كاتالیستهاي فرآيندي در مجتمع هاي پالايشگاهي و پتروشیمي نقشي بسیار كلیدي دارند كه در صورت عدم تأمین كمّي وكیفي آنها، اين مجتمع ها از مدار تولید خارج مي شوند. تجربه سال هاي اخیر نشان مي دهد كه در شرايط تحريم، جايگزيني اين ماده حیاتي به آساني امکانپذير نیست و در نتیجه واردات آن، گلوگاهي آسیب پذير براي اعمال فشار علیه كشور است. در اين رابطه مي توان به خودداري شركتهاي تولیدكننده اروپايي، ژاپني و آمريکايي از فروش كاتالیست واحدهاي بوتن، پلي اتیلن، اتیلن اكسايد به ايران و عدم تأمین كاتالیست مورد نیاز واحدهاي بنزين سازي FCC دو پالایشگاه آبادان و اراک طي سال هاي 1390 تا 1391 توسط شركت آمريکايي صاحب فناوري اشاره كرد كه موجب ايجاد مشکلات فراوان و از همه مهمتر تأخیر در بهره برداري اين دو واحد استراتژيك صنعت پالایش نفت كشور گرديد. علاوه بر اين موارد، مثال هاي متعددي وجود دارد كه نشان مي دهد در شرايط ويژه، خريداري كاتالیست هاي مورد نیاز صنعت پتروشیمي و پالايش از شركت هاي خارجي با مشکلات فراواني مواجه است. در دوره تحريم، اين صنايع كاتالیست هاي مورد نیاز خود را از كشورهايي نظیر چین و روسیه تأمین مي كردند، اما تأخیر در تأمین و همچنین عدم تطابق كاتالیست ها با شرايط فرآيندي، موجب كاهش میزان تولید فرآورده هاي هیدروكربوري و محصولات پتروشیمي گرديد و در نتیجه تأمین نیاز داخلي اين محصولات و همچنین صادرات آنها با مشکلات فراواني مواجه شد. تأكید بر اين نکته ضروري است كه اگرچه ارزش كاتالیست مورد نیاز صنايع پتروشیمي و پالايشي، سهم بسیار ناچیزي از هزينه هاي اين بنگاه ها را شامل مي شود اما نبود دسترسي مستمر به آن با كیفیت مورد نظر در شرايط خاص (همچون تحريم) به عنوان يك گلوگاه فني، از ضروريات توجه به اين صنعت است.

به نظر می رسد تدوین سیاست هایی به منظور حمایت از تولید این کالای استراتزیک در دستور کار قرار دارد.