«تهاجم فرهنگی» ؛ تحلیل و بررسی، ابزارهای نفوذ و راهکارهای مقابله با آن

به گزارش بولتن نیوز، ستاد انقلاب فرهنگی طبق فرمان امام (ره) ملزم بود كه در برخورد با مسائل دانشگاهی فعاليت‌های خود را بر چندمحور متمركز كند:

- تربيت استاد و گزينش افراد شايسته براي تدريس در دانشگاه‌ها

- گزينش دانشجو

-اسلامی كردن جوِّدانشگاه‌ها و تغيير برنامه‌های آموزشی دانشگاه‌ها، به صورتی كه محصول كارآن ها درخدمت مردم قرارگيرد

شایان ذکر است، رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آيت الله خامنه‌ای(مدظله‌العالی) در تاريخ14/9/75 با صدور پيامی ضمن تعيين تركيب جديد اعضای شورای عالی، بر اهميت جايگاه و وظايف خطير آن نيز تأكيدنمودند. در بخشی از این پیام ضمن اشاره به هجوم فرهنگی همه‌جانبۀ دشمنان به ارزش‌های اسلامی و فرهنگ اصيل ملّی و باورهای مردم، آمده است:

«همۀ اين حقايق مهم و هشداردهنده، مسئولان فرهنگی كشور را به تدبيری برتر و اهتمامی بيشتر و تلاشی گسترده‌تر فرامی‌خواند و به ويژه شورای عالی انقلاب فرهنگی را كه در جهادملّی با بی‌سوادی و عقب‌ماندگی علمی و تبعيت فرهنگی، درحكم ستادمركزی و اصلی است، به تحرك و نوآوری و همت‌گماری برمی‌انگيزد.»

این درحالی است که مقام معظم رهبری در دیداری که به تازگی با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی داشتند نیز همچون گذشته با تاکید موکد بر مسئلۀ «تهاجم فرهنگی»، آن را درصدر نکات مطروحه و برنامۀ کاری شورای انقلاب فرهنگی قرارداده و با نقطه گذاشتن بر آن، بار دیگر اهمیت کار و فعالیت درجهت مقابلۀ همه جانبه با این تهاجم نرم را به عنوان عنصری کلیدی در 5 محور مجزا برشمردند.

«تهاجم فرهنگی» چیست؟

بنابه آن چه محمودروح الامین، جامعه شناس و فرهنگ شناس معاصر، معتقد است، «تهاجم فرهنگی» به معنی انتقال معانی میان نظام‌های فرهنگی بدون رضایت دوطرفه است. به عبارت دیگر، اگر یک نظام فرهنگی، ارزش‌های خود را با استفاده از قدرت بر نظام دیگری تحمیل کند، «تهاجم فرهنگی» صورت می‌گیرد. برخلاف«مبادلۀفرهنگی» که درآن نظام‌ها توسعه یافته و تغییرات را برمی‌تابند؛ در«تهاجم فرهنگی»، ارزش‌های اصلی هر نظام موردتردید قرار می‌گیرد و به مرور زمان نظام‌های ارزشی و فرهنگی از بین می‌روند. فرهنگ‌های مهاجم معمولاً برای تضعیف و آسیب‌پذیر کردن فرهنگ دیگر، از روش‌های جوسازی بهره می‌برند. در ایران غرب‌زدگی را عموماً نمونه‌ای از آسیب‌پذیری دربرابر تهاجم فرهنگی تلقی کرده‌اند.

با این همه همان طور که رهبر فرزانه انقلاب در سخنرانی اخیرشان در جمع اعضای شورای انقلاب فرهنگی نیز به درستی به آن اشاره نمودند، «تهاجم فرهنگی» به عنوان یکی از راهکار و دسیسه های دشمنان اسلام و ایران اسلامی، نخستین بار توسط شخص مقام معظم رهبری کشف و آشکار گردید و ایشان با تاکید بر روی آن در سخنرانی های گوناگون، بر اهمیت بسزای آن تاکید گذاشته و جامعه را برای مقابله با این شیوۀ غیرمستقیم خصومیت جهان غرب با کشورمان، آماده نمود.

ایشان درهمین آخرین سخنرانی نیز با اشاره به سخنان چهره های فرهنگی و سیاسی کشورهای مختلف از جمله کشورهای اروپایی دربارۀ تهاجم فرهنگی آمریکا علیه سایر فرهنگ ها افزودند: واقعیتی که سال ها قبل، آن را گوشزد می کردم هم اکنون، عینیات انکار ناپذیری یافته است.

«تهاجم فرهنگی»؛ ابزارها و شیوه های نفوذ

همان طور که حضرت آیت الله خامنه ای نیز در همین سخنرانی اخیرشان، با اشاره به فعالیت"حداقل صدها رسانه صوتی، تصویری، مکتوب و اینترنتی در جهان با هدف مشخص تأثیرگذاری بر ذهن و رفتار ملت ایران"، برخی ازبازی های رایانه ای و اسباب بازی های وارداتی را از جمله مصداق هایی خواندند که در ترویج رفتار و سبک زندگی غربی در ذهن کودکان، نوجوانان و جوانان ایرانی تأثیرگذاری می کند، در یک نگاه کلّی می توان این ابزار را مهم ترین و پُرکاربردترین ابزار نظام سلطه برای اعمال سیاست های تهاجمی و فرهنگی اش، بازشمرد.

با این همه اگر بخواهیم به لیستی مفصل تر از ابزارهای و شیوه های نفوذ دشمنان دست یابیم باید به موارد جزئی تر، منظم تر و مدوّن تری نیز اشاره کنیم.

1- آموزش، زبان، ترجمه و اصطلاحات

2- کتب و نشریات

3- تبلیغات گسترده از طریق تکنولوژی

4- ترویج کالاهای لوکس مصرفی و الگوهای تجمل‏گرایی

5- شعارهای تبلیغاتی فرهنگ بیگانه منقش بر روی البسه

6- پوستر و عکس

7- نفوذ مستشرقین

8- استقراض خارجی و اعطای امتیازات به بیگانگان بدون در نظر گرفتن منافع ملی کشور

همان طور که درعناوین بالا مشاهده می کنیم، برخی از موارد یادشده(همچون موارد 7 و 8) در دنیای امروز و باتوجه به گسترش روزافزون تکنولوژی و زندگی مجازی، دیگر محلی از اعراب نداشته و با آن که شاید روزگاری به عنوان خطری جدی برای فرهنگ و جامعۀ ما محسوب می شد، امروز تنها به عنوان اطلاعات دانشنامه ای، تاریخی و کتاب خانه ای مورد رجوع قرار می گیرد.

با این همه خارج شدن مواردی از این دست، نه تنها موجب خوشنودی نیست، بلکه نشان دهندۀ آن است که روش های نفوذ فرهنگی از سوی دشمن بسیار پیشرفته شده و از آن مهم تر با بالارفتن سرعت انتقال و انتشار اطلاعات در دنیای امروز، سرعت نفوذ فرهنگی بیگانگان نیز به همان میزان بالا رفته و بر ماست تا به به روز کردن سیستم مقابله ای خود، با همان سرعت به تولید فرهنگ اصیل با هویت ایرانی-اسلامی پرداخته تا بتوانیم عملکرد و نفوذ تهاجم فرهنگی غرب را خنثی کرده و پاسخ گوییم.

«تهاجم فرهنگی»؛ وظیفۀ خطیر سازمان های فرهنگی داخلی همچون «صداوسیما» و «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی»

بی شک درچنین شرایطی مهم ترین وظیفه را، با توجه به توزیع و تقیسم بودجۀ سالانۀ کشور، نهادهای دولتی فرهنگی کشورمان، همچون وزارت «صداوسیما» و «وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی» در درجۀ نخست و در ادامه سازمان هایی همچون «سازمان تبلیغات اسلامی»، «سازمان فرهنگی و هنری» شهرداری های کشور، دانشگاه ها و حوزه های علمیه، «وزارت آموزش و پرورش» و «وزرات علوم» و ... بر عده خواهند داشت.

چنان چه حضرت آیت الله خامنه ای نیز در بخشی از سخنان اخیرش به درستی به این نکته و اهمیت سازمان «صداوسیما» و «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلمی» در برخورد مقتدر با نفوذ و تهاجم فرهنگی بیگانگان تایکد کردند.

ایشان درهمین زمینه به وزارت ارشاد توصیه موکد کردند: تولید کتاب، ترجمه کتاب های مفید، تولید فیلم های سینمایی جذاب با تکیه بر ظرفیت های بالای ساخت فیلم، تولید بازی های رایانه ای مفید، ترویج بازی های پر تحرک و تولید اسباب بازی های معنادار و جذاب را در دستور کار قرار دهد.

«تهاجم فرهنگی» و راه های مقابله با آن

برای مقابله و مبارزه با«تهاجم فرهنگی»راه‏های بسیار زیادی در زمینه‏های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی وسیاسی ذکر شده که هرکدام دارای اهمیت خاص خود است. اما عناوین زیر اهم توصیه‏ها و راه‏حل‏هایی است که در این مقوله قراردارند:

الف) شناخت دقیق و همه جانبۀ تهاجم فرهنگی

یکی از موارد مهم و اساسی در مبارزه با تهاجم فرهنگی، شناخت ابعاد و ریشه‏های آن است؛ زیرا زمانی می‏توانیم در برابر این پدیده برنامه‏ریزی کنیم که از دشمن مهاجم و برنامه‏های او اطلاع کافی داشته باشیم و متناسب با آن، سلاح تدافعی خود را به‏کار گیریم. این مبحث یکی ازمحورهایی است که دربیانات مقام معظم رهبری ازگذشته تا به امروز برآن تأکید شده است.

ب) شناخت دقیق و کامل فرهنگ اسلامی و ملّی

گام دوم در مبارزه با تهاجم فرهنگی شناخت فرهنگ غنی اسلامی و عناصر فرهنگی آن است؛ علاوه بر این باید عناصر مقبول فرهنگ ملی و آداب و رسوم اجتماعی، ذخایر فرهنگی با ارزش تلقی شده و زنده نگه داشته شوند. در این خصوص آگاهی بخشیدن به نوجوانان و جوانان از طریق مأنوس کردن آنان با مفاخر و مواریث فرهنگی از اهمیت خاصی دارد.

ج) اصلاحات علمی و اقتصادی

برنامه ‏ریزی در جهت پیشرفت همه‏ جانبۀ کشور و تبدیل آن به یکی از کشورهای بزرگ علمی و صنعتی و مستقل از جهت تأمین کالاهای اساسی مورد نیاز و فراهم آوردن زمینه‏ های رفع نیازهای اقتصادی جامعه، به ویژه نیازهای جسمی و روحی نسل جوان از قبیل تحصیلات کافی، شغل مناسب، امکانات تشکیل خانواده، امکانات گذراندن مناسب اوقات فراغت مانند امکانات ورزشی و ... بیش‏ترین نقش را در تثبیت فرهنگ ملی و مصونیت در برابر فرهنگ مهاجم دارد.

د) تدوین سیاست فرهنگی و تربیتی جامع از طریق

به هرتفسیر فارغ ازنکات یادشده دربالا، مقام معظم رهبری نیز با کلام شیوای شان، برخی از راهکارهای ممکن برای مقاله با دسیسه های تهاجم فرهنگی و جهان سلطه را تببین نمودند.

به عنوان نمونه، رهبر انقلاب، رصد و شناخت دقیق پدیده های نوظهور تهاجم فرهنگی را قبل از ورود به ایران ضروری دانستند و خاطر نشان کردند: دیر فهمیدن و دیر جنبیدن مشکل آفرین است بنابراین باید به موقع و حکیمانه برخورد کرد.

ایشان در تبیین برخورد حکیمانه خاطر نشان کردند: گاه باید از نفوذ پدیده ها، کاملاً جلوگیری کرد اما برخی پدیده ها را می توان پذیرفت یا اصلاح کرد.

رهبر انقلاب کار و ابتکار را اساس برخورد حکیمانه با مقولۀ«تهاجم فرهنگی» دانسته و تأکید کردند: باید با تلاش مبتکرانه به مقابله با این مقوله پرداخت که در این زمینه مسئولیت صداوسیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بسیار سنگین است.

حضرت آیت الله خامنه ای به عنوان آخرین نکته در بحث تهاجم فرهنگی، انفعال و موضع دفاعیِ صرف در مقابل فرهنگ مهاجم را، بدترین و خسارت بار ترین نوع برخورد خواندند و خاطرنشان کردند: مواضع تهاجمی نیز در برخی موارد لازم است اما به هر حال در هر شرایط باید حکیمانه و با فکر عمل کرد.

موخره:

از آن‏ جا که «تهاجم فرهنگی» فرایندی فرهنگی است، باید با ابزارهای فرهنگی با آن مقابله کرد و از مبارزه با ابزارخشن پرهیز نمود؛ یعنی تولیدات فرهنگی متناسب با فرهنگ ملّی و دینی را باید گسترش داد و از نیروهای متعهد و دلبسته به کشور در ساخت این تولیدات کمک گرفت؛ و سپس با بهترین روش ‏ها این تولیدات را به جوانان عرضه کرد. علاوه بر این، به جای آن‏ که بخواهیم در برابر تهاجمات غرب به صورت تدافعی عمل کنیم، از قبل ریشه ‏های فرهنگی خود را قوی سازیم و حالتی تهاجمی به خود بگیریم. چون علّت اصلی ورود مظاهر فرهنگ غربی به کشور ما، عدم توسعه در زمینه‏ های فنّی، اقتصادی و سیاسی عنوان می‏ شود، بکوشیم با نیروهای متخصص و استفادۀ مناسب از پیشرفت‏ های فرهنگ مادی غرب، مقدمات پیشرفت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور را درتمام زمینه‏ ها فراهم آوریم.

قشر جوان که معمولاً آسیب‏ پذیرترین اقشار در برابر تهاجم فرهنگی هستند، باید مورد توجه بیش‏تری قرار گیرند و تأمین نیازهای جسمی و روحی آنان در اولویت‏ های اول برنامه‏ های کلان کشور باشد. مسئولان کشور نیز به منظور ترویج عملی فرهنگ دینی و ملّی درتمام زمینه‏ ها، نمونه‏ ای از این فرهنگ را در زندگی خود پیاده کنند و در عمل نشان دهند که پای‏بند به ارزش‏ های والای اسلامی هستند.