کد خبر: ۱۰۶۵۸۱
تاریخ انتشار:

گفتمانی برای ''سبک زندگی'' اسلامی

گسترش کانال های رادیویی، تلویزیونی، خبرگزاری ها، وب سایت‌ها و روزنامه‌ها باعث شده است که علایق، باورها، ارزش ها و کلاً نحوه زندگی و جهان بینی ما تحت تاثیر قرار گیرد.
سرویس سیاسی رویداد، این نوشتار به بررسی مفهوم سبک زندگی، انواع سبک های زندگی و تلاش کشورهای غربی برای همسان سازی فرهنگی و تغییر شیوه زندگی در جمهوری اسلامی می پردازد و در پایان راه کارهایی را برای بسط فرهنگ صحیح زندگی متناسب با ارزش های اسلامی ارائه می دهد.
سبک زندگی
یکی از عینی ترین شاخص هایی که در حوزه جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی برای بیان تفاوت های اجتماعی به کار برده می شود، مفهوم سبک زندگی می باشد. سبک زندگی مواردی نظیر، طرز تلقی‎ها، ارزش‎ها و شیوه‎های رفتار هستند که به منظور برقراری تمایز بین افراد و سایرین به کار می آیند.
سبک زندگی بر ماهیت و محتوای خاص تعاملات و کنش‌های اشخاص در هر جامعه دلالت دارد و مبین اغراض، نیات، معانی و تفاسیر فرد در جریان عمل روزمره و زندگی روزانه است. به عبارتی بهتر، سبک های زندگی به عنوان رابط بین ویژگی های فردی اعم از ارزش ها، نگرش ها، منابع و سلیقه ها از یک طرف و الگوهای کنش از طرف دیگر درک می شوند(رضوی زاده،1386).
سبک زندگی؛ روش الگومند مصرف، درک و ارزشگذاری محصولات مادی است که استقرار معیارهای هویتی را در چارچوب زمان و مکان ممکن می سازد. سبک زندگی اساساً به معنای نمادین محصولات توجه دارد؛ یعنی آن چه که در ورای هویت آشکار این محصولات نهفته است(فاضلی،1382). فرد با قبول سبک زندگی خاص، خود را در معرض بازنمایی و قضاوت افراد دیگر جامعه قرار می دهد و در واقع ماهیت و درونیات خود را بروز می دهد.
سبک زندگی چگونه بودن افراد را شکل می دهد و آن را می توان به مجموعه ای از رفتارها تعبیر کرد که فرد آنها را به کار می گیرد تا نه فقط نیازهای جاری او برآورده شود بلکه روایت خاصی را که وی برای هویت شخصی خود برگزیده است در برابر دیگران مجسم سازد.
انواع سبک های زندگی
همان طور که گفته شد، سبک زندگی را می توان نگرش های هنجاری مرتبط با مصرف تعریف نمود. به عبارتی، فرهنگ مصرف جامعه نشات گرفته از ارزش ها، سلیقه ها و باورهای افراد است. فعالیت های فرهنگی در هر سطح و از هر نوعی که باشند در قالب محصول عینی یا فیزیکی مثل کتاب، فیلم، روزنامه که کالای فرهنگی نامیده می شود یا در قالب محصول ذهنی یا غیر ملموس(غیرمادی) مثل آموزش نویسندگی که خدمات فرهنگی نامیده می شود، متجلی می گردند. کالاهای فرهنگی مولد یا حامل اندیشه هستند و زبان یا بیانی نمادین دارند(خادمیان،1387).
معمولاً محققان و نویسندگان برای بررسی سبک های مختلف زندگی به شاخص سازی در زمینه مصرف مادی، فرهنگی و نحوه گذران اوقات فراغت مبادرت می ورزند. در شاخص فرهنگی به سلیقه رسانه ای (تماشای برنامه های تلویزیونی داخلی یا ماهواره ای) و سلیقه موسیقایی( علاقه به موسیقی داخلی و خوانندگان ایرانی یا علاقه به موسیقی و خوانندگان خارجی)، در سلیقه مصرف مادی( به انتخاب غذاهای ایرانی، انتخاب پوشاک بر اساس معمولی و مردم پسند بودن، عدم علاقه به نگهداری حیوانات خانگی و انتخاب تابلوهای طبیعی و مذهبی و در مقابل علاقه به غذای خارجی، انتخاب پوشاک بر اساس مد، خارجی بودن، علاقه به نگهداری حیوانات خارجی و انتخاب تابلوهای غیر مذهبی)، در ارتباط با چگونگی گذران اوقات فراغت (نیز می  توان رفتن به مساجد و اماکن مذهبی یا رفتن به سفرهای تفریحی خارجی) اشاره نمود(چاووشیان، 1381، فاضلی،1382). طبق این تقسیم بندی می توان به دو نوع سبک زندگی اسلامی(یا مذهبی یا بومی) و غربی اشاره نمود. بنابراین بر اساس این تقسیم بندی، سبک زندگی ارتباط وثیقی با مفهوم هویت می یابد و باعث می شود دو هویت جداگانه بر اساس غالب بودن هر کدام از مولفه های هویت ساز شکل بگیرد. هویتی که بر خواسته از ارزش ها و باورهای مذهبی و دینی می باشد و یا هویتی که در سبک زندگی غربی متجلی می شود و منتج از قبول الگوها و ارزش های غربی درباره نحوه پوشش، خوراک، کار و فراغت می باشد.
جنگ نرم و تلاش برای همسان سازی فرهنگی
بدون شک یکی از عواملی که بر ایجاد و تغییر سبک زندگی افراد تاثیر فراوانی دارد، رسانه ها می باشد. گسترش کانال های رادیویی، تلویزیونی، خبرگزاری ها، وب سایت‌ها و روزنامه‌ها باعث شده است که علایق، باورها، ارزش ها و کلاً نحوه زندگی و جهان بینی ما تحت تاثیر قرار گیرد. بر همین اساس، کشورهای غربی، با بهره گیری از رسانه ها و وسایل ارتباطی جدید، به شدت در تلاش هستند تا مردمان دیگر کشورها را به سمت سبک زندگی مدرن رهنمون سازند و از این طریق بین نسل جوان و نسل قدیم یک جامعه شکاف ایجاد نمایند. در واقع یکی از آسیب های جدی برای فرهنگ کشورهای جهان اسلام، تهدید وسایل ارتباطی نوین است که به گونه ای غیر قابل کنترل به دنبال دست یابی به فرهنگ یکسانی در کل جهان اند که بیشتر متاثر از فرهنگ غربی است و در تقابل و تضاد کامل با ارزش های فرهنگی این کشورها می باشد. تحمیل ارزش ها و باورهای غربی باعث دوری جوانان از هویت اسلامی و ایرانی خود می شود و آنان را از نظر ذهنی کاملاً وابسته به غرب خواهد ساخت.
فعالیت شبکه های ماهواره ای و وب سایت های اینترنتی را می توان در قالب تهاجم و جنگ نرم دشمن ارزیابی نمود. جنگ نرم؛ مؤثرترین، کارآمدترین و کم هزینه ترین و درعین حال خطرناک ترین و پیچیده ترین نوع جنگ علیه امنیت ملی یک کشور است، چون با کمترین هزینه بدنبال از بین بردن هویت ملی، روش زندگی و انسجام سیاسی‏ـ‏ اجتماعی می باشند. وقوع انقلاب های رنگی در چندین کشور بلوک شرق در قالب چنین الگویی اتفاق افتاد. در این دگرگونی های سیاسی، کشورهای غربی با استفاده از رسانه ها و تغییر در سبک زندگی، ارزش ها و الگوهای رفتاری از رژیم های حاکم مشروعیت ‏زدایی نمودند و از طریق حمایت از نیروهای اجتماعی، که به عضوگیری از شکاف های اجتماعی پرداخته بودند و ایجاد بی ثباتی، قدرت سیاسی جابه جا شد.
به همین دلایل است که در سال های اخبر رویکرد غالب کشورهای غربی نه ایجاد شبکه های سیاسی فارسی زبان، بلکه راه اندازی شبکه های سرگرم کننده بوده است. این شبکه ها در قالب پخش سریال ها و برنامه های تفریحی، در واقع همان اهداف شبکه های سیاسی را پیگیری می نمایند. این شبکه ها در پی ترویج سبک زندگی غربی و ارزش های لیبرالی برای استحاله آرمان ها و باورهای اسلامی می باشند. شبکه های فارسی زبان برون مرزی با ارائه سریال هایی با سطح کیفی پایین و با مضمون خیانت و روابط نامشروع، عادی جلوه دادن روابط خارج از نهاد ازدواج، ترویج خانواده های سست و از هم پاشیده و شیطان پرستی سعی در عادی سازی مسایل غیراخلاقی و تضعیف ارزش ها را دارند.
نتیجه گیری و توصیه های سیاستی
با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 57، کشورهای سلطه طلب غربی تمام تلاش خود را نمودند تا مانع رشد و بالندگی نظام جمهوری اسلامی گردند. به همین دلایل بود که از ابتدای انقلاب، سیاست تحریم را در دستور کار خود قرار دادند، در دهه 60 جنگ تحمیلی در جریان بود و با گسترش وسایل ارتباطی، میدان جنگ تغییر یافت و کل کشور در معرض انتقال ارزش ها و دگرگون سازی اذهان از طریق فضای وب و ماهواره ها قرار گرفته است. ماهواره و اینترنت به دلیل قابلیت خود در باز تولید آموزه های سکولاریستی و بازنمایی های نسبی، می توانند زمینه ساز رواج سبک زندگی غربی را در کشور فراهم نمایند و حتی باعث شوند که رسانه ها و نهادهای فرهنگی دیگر( از مسجد، بازار تا رادیو و تلویزیون) با مشکل در بازتولید فرهنگ اسلامی مواجه گردند.
در دنیای امروز کشورهای غربی تلاش فراوانی دارند تا با تغییر سبک زندگی کشورهای اسلامی(بخصوص در جمهوری اسلامی به دلیل ایجاد شیوه جدیدی از حکومت مداری که مدل لیبرال دموکراسی را به چالش کشیده است) زمینه بسط نفوذ و استیلای خود را فراهم نمایند. دشمن تلاش خود را در حوزه جنگ نرم و پروژه اقناع سازی افکار عمومی و سوق دادن نسل جوان به تقلید از ارزش های غربی قرار داده است تا این گونه زمینه استحاله ارزش های اسلامی و یکسان سازی فرهنگی در سطح جهانی را فراهم آورد. تاکید رهبر معظم انقلاب اسلامی بر اهمیت سبک زندگی به عنوان بخش اساسی و حقیقی پیشرفت و تمدن سازی نوین اسلامی، باید مشوق مهمی برای تلاش مسئولان دولتی، دانشگاهیان و نخبگان برای ایجاد و گسترش سبک زندگی متناسب با فرهنگ اسلامی گردد.
مسئولان اجرایی و تقنینی نظام جمهوری اسلامی باید برنامه های مدون و دقیقی برای تشویق جامعه( به ویژه نسل جوان) به داشتن سبک زندگی متناسب با ارزش های اسلامی، تقویت باورها و ارزش های مذهبی و جهت دهی به سلیقه و ذائقه مردم به استفاده از فیلم، موسیقی و هنر فاخر و سالم و ... داشته باشند. دولت باید تلاش نماید تا ارزش های اسلامی به نحو احسن و قابل قبولی به نسل جوان منتقل شود و فرایند انتقال ارزش ها از کانال های مناسب و به شیوه نرم افزاری صحیح صورت پذیرد. در این راه تاکید بر اهمیت آموزش و پرورش همگانی و تربیت و جامعه پذیر نمودن کودکان و نوجوانان، تاکید بر رسانه ها و فضای وب در انتقال ارزش ها، تلاش برای تقویت نهاد خانواده، به کارگیری شیوه‌های نوین تبلیغی و پرهیز از سطحی‌نگری به مبانی فرهنگی و دینی، ارتباط ارگانیک، مستمر و برنامه‌ریزی شده نهاد خانواده، مساجد، حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها و وحدت آنها در سیاست گذاری و برنامه‌ریزی، ارزیابی سیاست نهادهای فرهنگی کشور در دوره های زمانی مختلف برای شناسایی نقاط ضعف و قوت و بررسی بازخوردهای جامعه و ... اهمیت فراوانی دارد. در نهایت این که بدون شک جمهوری اسلامی با توجه به قدرت بالای نرم افزاری و با تاکید بر ایدئولوژی و هویت اسلامی و میراث فرهنگی مشترک می تواند زمینه افزایش امنیت اجتماعی و ایجاد سبک زندگی واقعی متناسب با ارزش های اسلامی را فراهم نماید. ایجاد چنین الگویی از سبک و فرهنگ صحیح زندگی منجر به رسیدن به آرامش، امنیت، تعالی و پیشرفت حقیقی نه تنها مردم ایران بلکه کل مردم جهان گردد.
منابع
چاوشیان، حسن(1382)." سبک زندگی و هویت اجتماعی، مصرف و انتخاب های ذوقی به عنوان شالوده تمایز و تشابه اجتماعی در دوره اخیر مدرنیته" ، پایان نامه دکترای جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
خادمیان، طلیعه(1387). " سبک زندگی و مصرف فرهنگی؛ مطالعه ای در حوزه جامعه شناسی فرهنگی و دیباچه ای بر سبک زندگی فرهنگی ایرانیان"، چاپ اول، تهران: نشر جهان کتاب.
رضوی زاده، نورالدین(1386). " بررسی تاثیر مصرف رسانه ها بر سبک زندگی ساکنان تهران"، چاپ اول، تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت ارشاد اسلامی.
فاضلی، محمد(1382). " مصرف و سبک زندگی"، چاپ اول، قم: انتشارات صبح صادق.

شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.

bultannews@gmail.com

نظر شما

آخرین اخبار

پربازدید ها

پربحث ترین عناوین