کت و دامن خانم اشتون یا نماز خواندن آقای جلیلی؛ مسأله اصلی در مذاکرات هسته‌ای چیست؟

ماهنامه مدیریت ارتباطات در بیست‌و‌هفتمین شماره‌اش، پرونده‌ای با عنوان سفرنامه‌های خبرنگاران منتشر و طی آن در یادداشتی به قلم محسن مهدیان،  نمونه‌ای عملیاتی شده از مشاهده و تحلیل یک روزنامه‌نگار ایرانی در مذاکرات ایران و گروه 1+5 در مسکو را که برای مکتوب کردن مشاهدات و تجربیات شخصی در طول یک پروژه خبری نوشته شده، منتشر کرده است. این یادداشت از چند منظر قابل تأمل است: نوع نگاه خبرنگار به موضوع تولید خبر برای اطلاع‌رسانی و در کنار آن نوع تنظیم و ارائه محتوا به گونه‌ای که برای مخاطب غیر روزنامه‌نگار هم خواندنی باشد. بخش‌هایی از این یادداشت که متن کامل آن در بیست‌وهفتمین شماره ماهنامه مدیریت ارتباطات منتشر شده است را می‌خوانید:



 * مذاکرات 1+5 بیش از آنکه متکی به پیشنهادات، استدلال و گفت‌وگوهای طرفین باشد، کاملاً وابسته به بازی رسانه‌ای است. به همین دلیل هر طرف که مهره‌چینی دقیق‌تری در این بازی رسانه‌ای داشته باشد، حتماً موفق‌تر است.
* تا زمانی‌که دلار با مذاکرات هسته‌ای از 1800 تومان به دو هزار تومان صعود کند، نمی‌توان به پیشنهادات منطقی، حقوقی و فنی تیم مذاکره‌کننده ایرانی دل بست، چرا که طرف غربی خود را مواجه با افکار عمومی می‌داند، نه مقامات سیاسی.
* هم تیم مذاکره‌کننده و هم مدیریت رسانه‌ای کشور باید تمام هم و غم خود را بر مدیریت افکار عمومی قرار دهند.


* تجربه نشست‌های قبلی مذاکرات نشان می‌دهد که تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران بیش از ملاحظات رسانه‌ای به نحوه مدیریت جلسه و ارائه پیشنهادات حقوقی و فنی تأکید کرده است. این البته طبیعی است. انتظار این است که در کنار فعالیت دیپلماتیک تیم هسته‌ای، گروهی نیز روند تولید، انتشار و توزیع اطلاعات مذاکرات را مدیریت کنند.


*برخی اخبار حاشیه‌ای و تأکید بیش از اندازه به موضوعات غیر هسته‌ای مثل اخلاق، رفتار، سکنات، مدل لباس پوشیدن، راه رفتن، غذاخوردن و نماز خواندن مذاکره‌کنندگان باعث می‌شود پیام اصلی مذاکرات به حاشیه رفته و در لابه‌لای این اطلاعات گم شود. در نهایت فقط تهییج و تنش مذاکرات است که در کف بازار تعیین‌کننده قیمت ارز و سکه می‌شود.


*تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای حتماً باید سخنگو داشته باشد تا با اسم و رسم در میان خبرنگاران حاضر شده و به سؤال آنها پاسخ دهد. این کاری است که آقای مایکل مان در تیم مذاکره‌کننده غربی به خوبی انجام می‌دهد. نقش آقای مایکل مان به عنوان سخنگوی خانم کاترین اشتون در مدیریت خبری خبرنگاران بسیار حائز اهمیت است. مایکل مان هر چند ساعت یکبار به صورت رسمی در میان خبرنگاران حاضر می‌شود و اخبار داخلی نشست را بدون کم و کاست ارائه می‌کند.


*تیم هسته‌ای ایران هیچ سخنگویی ندارد و تنها در مواردی چند خبر صد لا پوشیده شده از مصلحت و سیاست، به‌صورت منبع آگاه و بدون اسم و سمت منتشر می‌شود. طبیعی است که مخاطبان فرق «منبع آگاه» را با «مایکل مان» می‌فهمند و به هر دوی آنها به یک اندازه ضریب نمی‌دهند. انتخاب یک سخنگو و ارائه اطلاعات درست و مفید و نه کلی و مبهم در هدایت افکار عمومی بسیار مؤثر است. این موضوع را در کنار حضور برخی افراد دیگر مثل آلن ایر ببینید که با زبان فارسی با برخی خبرنگاران ایرانی گپ‌وگفت می‌کند.
* اعضای گروه 1+5 اصلاً برای گفت‌وگو نیامده‌اند، برای شنیدن هم نیامده‌اند، برای استدلال کردن هم نیامده‌اند؛ این دریافت غلطی است که از این اجلاس به افکار عمومی منتقل شده است. آنها آمده‌اند تا نظر رؤسای خود را ابلاغ کنند. آقای سعید جلیلی به عنوان نماینده رهبر معظم انقلاب و در مقام دبیر شورایعالی امنیت ملی با پشتوانه 70 میلیونی مردم ایران در مقابل چند معاون وزیر مسلوب‌الاراده که مهم‌ترین وظیفه‌شان خبر بردن و خبر آوردن است، قرار گرفته است. تصور افکار عمومی این است که واقعاً گفت‌وگوی عالمانه‌ای برگزار می‌شود. این تلقی حتماً باید اصلاح شود. به هیچ وجه مذاکرات به اندازه‌ای که الان در کشور ما باور می‌شود، اهمیت ندارد و باید به هدایت رسانه‌ای در داخل نسبت به یک موضوع پیش پا افتاده خبری تبدیل شود.
*در این ایام آنچه بیش از خبر اهمیت دارد، تحلیل و گزارش تحلیلی- خبری است. یکی از کارهای مؤثری که تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران می‌تواند انجام دهد، همراه کردن تعدادی کارشناس داخلی یا در دسترس گذاشتن کارشناسان کشور میزبان است تا از این طریق فرصتی مهیا شود تا تحلیل‌های کارشناسی نشست به مردم و کاربران داخلی و خارجی رسانه‌ها منتقل شود. باید دقت شود که در ایام مذاکرات هر نوع خبر یا گزارشی به خوبی دیده می‌شود و برای آن تقاضا وجود دارد. ارائه تحلیل‌های کارشناسی از نشست در این ایام بسیار مؤثر است. طبیعی است که این تحلیل‌ها چند روز بعد از نشست نمی‌تواند به اندازه گذشته جای خود را باز کند.
نویسنده این یادداشت در ادامه به بیان آنچه در میان خبرنگاران می‌گذرد پرداخته و به بیان مسائلی می‌پردازد که باید مورد توجه رسانه‌ها قرار گیرد.
متن کامل این یادداشت در بیست‌وهفتمین شماره ماهنامه مدیریت ارتباطات منتشر شده است.