نقطه های آغاز در اخلاق عملی، اثری از آیت الله محمدرضا مهدوی کنی

گروه فرهنگی: کتاب نقطه های آغاز در اخلاق عملی، اثر ارزشمند آیت الله مهدوی کنی، نسخه مکتوب و گردآوری شده سخنرانی هایی است که ایشان در جمع دانشجویان دانشگاه امام صادق علیه السلام در دهه ۶۰ شمسی ایراد کرده است... چاپ جدید کتاب نقطه های آغاز در اخلاق عملی، بدون دخل و تصرف در محتوای کتاب، با ویرایش و صفحه آرایی مجدد و رفع اغلاط موجود در چاپ های پیشین در اختیار مخاطبان گرامی قرار می گیرد.

به گزارش بولتن نیوز، شک نیست که همه خواهان نیکبختی و سعادت اند و برای رسیدن به این هدف بزرگ راهی جز تزکیه و تصفیه و تهذیب نفس، یعنی کسب مکارم و فضائل و دوری از رذایل اخلاق، وجود ندارد. انبیای عظام و اولیای کرام علیهم السلام بر این طریقت رفته و طالبان حقیقت را به این راه دعوت کرده اند و قرآن کریم بر این مطلب تصریح و تاکید دارد...پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در باره فلسفه بعثت خود فرمود:" من از جانب خدا برانگیخته شدم تا مکارم اخلاق را به کمال برسانم و تمام کنم... حضرت علی علیه السلام نیز بر اهمیت تهذیب نفس تاکید فرموده و رعایت آن را مایه خوشبختی انسان دانسته... نتیجه آنکه مهم ترین مسئله ای که فراوان مورد توجه آئین مقدس اسلام قرار گرفته و در رسیدن به کمالات و فضائل انسانی نقش اساسی دارد مسئله تزکیه نفس و پرورش روح است که به عنوان یک امر حیاتی و ضروری مطرح است.

کلمه اخلاق جمع خلق، و خلق شکل درونی انسان است چنان که خلق شکل ظاهری و صوری اشیاست. غرایز و ملکات و صفات روحی و باطنی که در انسان است اخلاق نامیده می شود و به اعمال و رفتاری که از این خلقیات ناشی می شود نیز اخلاق یا رفتار اخلاقی می گویند... مسائل اخلاقی را می توان از دیدگاه های مختلف مورد بحث و بررسی قرار داد که به تناسب هر دیدگاه عنوان خاصی به خود می گیرد...

۱) اخلاق نظری یا فلسفه اخلاق
۲) اخلاق تطبیقی یا اخلاق مقارن
۳) اخلاق عملی یا روش اخلاقی

در علم اخلاق، عمل از آن جهت که بار ارزشی دارد و کاشف از یک خصیصه خلقی است مورد بررسی قرار می گیرد؛ به عبارت دیگر، آداب و احکام در علم اخلاق از آن حیث که ارزش آفرین است و نه از جهت حقوقی و تکلیفی ارزیابی می شود؛ مثلا، اگر عملی به ندرت از شخصی صادر و به صورت یک حرکت اتفاقی به وی منتسب شود، چنین عملی از محدوده علم اخلاق بیرون است، هرچند از نظر فقهی و تکلیف الزاما به یکی از احکام پنج گانه، یعنی وجوب و حرمت و استحباب و کراهت و اباحه، محکوم خواهد بود؛ ولی اگر عمل به خلق و خوی انسان مستند باشد یا در خلق و خوی وی اثر گذارد، چنین عملی موضوع بحث در علم اخلاق است...

آنچه به عمل جنبه اخلاقی می بخشد، بار ارزشی آن است نه حیثیت عینی و علمی آن؛ لذا، ممکن است فردی دارای فضایل فراوانی باشد بی آنکه بتواند از نظر علمی برای فضیلت و کرامت تعریفی منطقی ارائه دهد؛ و به عکس، امکان دارد کسی اصطلاحات علمی را خوب بداند ولی از فضیلت و نورانیت بی بهره باشد...

بی شک، در وجود همه انسان ها غریزه هایی وجود دارد که تمام حرکت ها و فعالیت های درونی و بیرونی آنان از آن برخاسته و از آن متاثر می شود. مهم ترین این غرایز عبارت اند از: حس کنجکاوی، حس حق جویی، حس عرفان و خداخواهی، حس ماورایی و کمال طلبی و... این غرایز دارای دو بعد مثبت و منفی هستند که در جهت انگیزه ها و تنوع آن به خوبی و بدی نقش اساسی دارد. شناخت این غرایز و گستره اثرگذاری و اثرپذیری آن در جهت هدایت و کنترل ضروری و لازم است... باید دانست که کیفیت عمل و ارزش حقیقی آن در اخلاق اسلامی به انگیزه و اهداف عمل کننده بستگی دارد و شکل ظاهری کار به تنهایی معیار ارزش ها( خوبی ها و بدی ها) به حساب نمی آید...

در طرح مباحث این کتاب، به طور کلی از کتاب خدا و سنت نبوی صلی الله علیه و آله و سلم استمداد جستم و مطالب مطروحه را حتی الامکان به این دو منبع عظیم - که سرشار از نور هدایت و ولایت است - مستند ساختم و آن را به دلایل کتاب و سنت مدلل کردم... در این نوشتار ابتدا به بیان کیفیت کار و چگونگی آغاز آن اشاره کرده و سپس به بیان نقاط آغاز پرداخته ایم و نکات و نقاطی را که سالک الی الله باید خود را ملزم به رعایت آن کند یادآوری کرده و این دو موضوع را فهرست وار تذکر داده ایم...

( نقطه های آغاز در اخلاق عملی/ مولف: آیت الله محمدرضا مهدوی کنی/ ۶۷۸ صفحه/ چاپ سی و نهم سال ۱۴۰۰/ ناشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامی)