مطبوعات ،رسانه هاي مجازي و حوزه سياست در ايران امروز
علیرضا سعیدآبادي
بولتن نیوز : 180 سال از انتشار كاغذ اخبار و ورود مطبوعات به كشورمان مي گذرد.تعداد جرايد و رشد كمي و كيفي آن،ميزان دستمزد ها و امنيت شغلي خبرنگاران،نسبت رسانه ها و روزنامه نگاران دولتي و غيردولتي،ژورناليسم حرفه اي و كاربرد فناوري هاي نوين ارتباطي،وضعيت رقابتي رسانه هاي مكتوب و مجازي،وجود اتحاديه و حمايت هاي صنفي،آزادي مطبوعات و پشتوانه هاي قانوني از مهمترين شاخص هاي ارزيابي بشمار مي روند كه نتايج حاصل از بررسي آن نشانگر موقعيت پايين،روبه رشد يا بالاي روزنامه نگاري در هر جامعه اي است.طبق آمارهاي موجود رشد كمي نشريات در ايران در مقاطعي قابل توجه بوده اما تحليل كيفيت و محتواي آن تابع عوامل متعددي است كه نويسنده آنها را در دسته بندي خاصي قرار داده و قصد دارد به ارزيابي آن در محدوده اين نوشتار بپردازد.
مطبوعات و پايبندي به اصول و پيگيري نقش هاي حرفه اي،مطبوعات و تحولات فرامدرن رسانه اي،مطبوعات و قبض و بسط هاي سياسي سه عامل عمده هستند كه فضاي روزنامه نگاري را در ايران معاصر با آنها مي توان سنجيد و مورد بررسي قرار داد.با توجه به اين تقسيم بندي مي پذيريم كه مطبوعات بر سه پايه استوارند:اول اين كه نبايد از اصول و نقش هاي حرفه اي و مورد انتظار دور شوند.دوم اين كه بايد با پيشرفت هاي روز دنيا حركت كنند و از آن عقب نمانند.سوم اين كه از حوزه سياست و آثار آن تا حد امكان مستقل بوده و منفعل نباشند.سوال اين است كه مطبوعات در كشور ما تا چه اندازه توانسته اند نقش هاي حرفه اي خود را با توجه به الزامات دنياي جديد و با استقلال نسبي از كانون هاي قدرت پيگيري كنند؟پاسخ به اين سوال مي تواند به روشن گري افكار عمومي كمك كند و سطح انتظارات مردم را اگر پايين است افزايش داده و چنانچه بالاتر از معمول است آن را تعديل كند.
مطبوعات و پايبندي به اصول و پيگيري نقش هاي حرفه اي،مطبوعات و تحولات فرامدرن رسانه اي،مطبوعات و قبض و بسط هاي سياسي سه عامل عمده هستند كه فضاي روزنامه نگاري را در ايران معاصر با آنها مي توان سنجيد و مورد بررسي قرار داد.با توجه به اين تقسيم بندي مي پذيريم كه مطبوعات بر سه پايه استوارند:اول اين كه نبايد از اصول و نقش هاي حرفه اي و مورد انتظار دور شوند.دوم اين كه بايد با پيشرفت هاي روز دنيا حركت كنند و از آن عقب نمانند.سوم اين كه از حوزه سياست و آثار آن تا حد امكان مستقل بوده و منفعل نباشند.سوال اين است كه مطبوعات در كشور ما تا چه اندازه توانسته اند نقش هاي حرفه اي خود را با توجه به الزامات دنياي جديد و با استقلال نسبي از كانون هاي قدرت پيگيري كنند؟پاسخ به اين سوال مي تواند به روشن گري افكار عمومي كمك كند و سطح انتظارات مردم را اگر پايين است افزايش داده و چنانچه بالاتر از معمول است آن را تعديل كند.
• مطبوعات و پايبندي به اصول و پيگيري نقش هاي حرفه اي:اين نهاد اجتماعي و مدني همانند ساير نهادها و البته تاثيرگذارتر از همه داراي اصول و قواعد نوشته شده و نانوشته اي است و براي تحقق اهداف خاصي در جامعه تلاش مي كند.عدول و يا بي توجهي به آنها منجر به كاهش ضريب اعتماد عمومي و افزايش فاصله بين حكومت كنندگان و حكومت شوندگان خواهد شد.مردم براي شناخت اوضاع و احوال جامعه و تجزيه و تحليل مسائل روز و دريافت جديدترين و بي طرفانه ترين اخبار و رويدادها به رسانه ها رجوع مي كنند.صحت و سقم بسياري از شنيده هاي خود را بصورت مستقيم و يا غيرمستقيم در نشريات مي يابند و از اين طريق ارزيابي درستي از مسائل پيراموني بدست مي آورند.رسانه ها افكار عمومي را مي سازند و به مسوولان بازتاب مي دهند و باعث مي شوند كه آنها با توجه به آن در تصميم گيري هاي خود منافع عامه را بيشتر در نظر بگيرند و پاسخگو باشند.
رسانه ها،واسطه ارتباطي بين مردم و دولت اند.اين نقش اگر بدرستي ايفا نشود و همراه با كوچك نمايي و يا برزگ نمايي باشد و به هر دليل رسانه ها عقب تر از وقايع و رويدادها حركت كنند تحليل ارايه شده از سوي آنها باعث انحراف جامعه مي گردد.انجام درست اين رسالت مهم خود تابع عوامل مختلفي است.وجود قوانين و مقررات به روز،دوري از محافظه كاري و سياست حفظ وضع موجود،ثبات شغلي و دستمزدهاي مناسب،توانمندسازي و آموزش هاي حرفه اي،وجود اتحاديه و حمايت هاي صنفي،روي آوري بيشتر به نوآوري و سنت حسنه توليد گزارش به جاي سرهم بندي داده هاي موجود،حمايت هاي لازم از خبرنگاري مستقل،ترويج اخلاق رسانه اي به عنوان تاثيرگذارترين نهاد اجتماعي و قدرداني از فعاليت هاي مطبوعات به نحو موثر بخشي از اينها بشمار مي روند.
• مطبوعات و تحولات فرامدرن رسانه اي:با ورود اينترنت جريان آزاد اطلاعات و ارتباطات به نحو چشمگيري دچار تحول گرديد.مفاهيم رايج در عرصه خبر و رسانه با تغييرات شديدي مواجه شدند.محدوده ها و عوامل موثر ارتباطي از قبيل زمان،مكان،فرهنگ،سياست،جنسيت از وضعيتي به وضعيت ديگر درآمدند.در دنياي جديد زمان بين توليد كننده و دريافت كننده خبر معنا و مفهوم خود را از دست داده است و كاربران برخط اخبار را مي بينند و مي شنوند.عنصر مكان و جغرافيا بسيار كوچك و دردسترس شده است و تعبير اتاق شيشه اي درباره اين كره خاكي با همه كشورها و اقليم ها و قوميت ها و ملت ها و فرهنگ ها و حكومت هاي مختلف نشان از همين دارد.فرهنگ ها به هم نزديك شده اند و البته اين نزديكي باعث مي شود فرهنگ هاي قوي تر جذب فرهنگ هاي ضعيف تر گردند.ايران اسلامي با فرهنگ چند هزار ساله از اين مزيت برخوردار است كه بتواند درصورت برنامه ريزي هاي كلان و جامع فرهنگي ديگر ملت ها و اقوام را تحت تاثير تمدن غني خود قرار دهد نه اين كه بخشي از مردم ما جذب فرهنگ هاي وارداتي گردند.
ضريب نفوذ و تاثير گذاري و قدرت مانور رسانه هاي مجازي در حوزه سياست بيش از رسانه هاي مكتوب است.مطبوعات از ظرفيت هاي موجود نتوانسته اند به اندازه وبلاگ ها،سايت ها،شبكه هاي خبري و خبرگزاري ها استفاده كنند.در اين ميان،شايد بدليل آزادي عمل بالاتر سهم بهره برداري رسانه هاي مجازي در بخش غيردولتي بسيار بيشتر از دولتي ها بوده است.شبكه هاي راديويي و تلويزيوني و ماهواره اي خارجي و حتي داخلي دراينجا مدنظر نيستند.اين در حالي است كه رشد سريع شبكه هاي ماهواره اي شرايط نوظهوري را پديد آورده و مخاطبان بسياري را به خود جذب كرده اند كه در تحليلي جامع تر از فضاي رسانه اي كشور با تمامي متغيرها و تحولات صورت گرفته قابل بررسي خواهد بود.اما درباره جنسيت در فضاي مجازي فقط كافي است به اين موضوع اشاره كرد كه حدود و ثغور آن با تعريف هاي رايج بسيار تفاوت دارد و با توجه به بنيان هاي فكري هر جامعه به آسيب شناسي خاصي نيازمند است.
• مطبوعات و قبض و بسط هاي سياسي:اين كه شرايط جامعه باعث مي شود مطبوعات نقش خود را در حوزه سياست بهتر بازي كنند يا اين مطبوعات هستند كه شرايط مناسب را در جامعه بوجود مي آورند يك پاسخ از پيش تعيين شده ندارد.عامل زمان و مكان بسيار موثر است.از رهيافت دمكراسي و گزاره هايي مانند مطبوعات ركن چهارم دمكراسي است،افكار عمومي هدايت گر نظام سياسي اند،افكار عمومي و رسانه هاي ارتباط جمعي همانند دو روي چهره ژانوس اند و آزادي يعني آزادي مخالف صرف نظر كرده و فقط اين موضوع را به قانون اساسي ارجاع مي دهيم.روح حاكم بر قانون نشان مي دهد كه جامعه تاچه اندازه ظرفيت تغيير را دارد.اگر قانون اساسي يك كشور مترقي و پيشرو باشد مطبوعات و مسوولان بايد از آن پيروي كنند.رسانه هاي مجازي آزادي عمل بيشتري در حوزه سياست دارند و از مخاطبان رسانه هاي مكتوب روزبه روز كاسته شده و بر شمار علاقمندان و بازديدكنندگان وبلاگ ها،سايت ها،شبكه هاي خبري و خبرگزاري ها افزوده مي شود و اين چالشي است كه رسانه هاي مكتوب بايد براي آن چاره اي بيانديشند.
وضع موجود مطبوعات و رسانه هاي مجازي در ايران با آنچه كه گفته شد تا اندازه اي مشابهت دارد.در نبود احزاب فراگير،دائمي،كارآمد و حرفه اي بار پيشتازي در عرصه كنش و واكنش ها و تحولات سياسي جامعه بر دوش مطبوعات گذارده شده است.اما اين رسالت با آفت ها و آسيب هايي مواجه است كه فهرست وار ارايه مي شودموضوعاتي مانند مطبوعات و مسئله شخصيت زدگي،مطبوعات و محافظه كاري،مطبوعات و عقب ماندن از وقايع و رويدادهاي جامعه،مطبوعات و پيشتازي رسانه هاي مجازي،مطبوعات و ارايه تعريف محدود از دوستان و دشمنان در كشور،مطبوعات و رابطه بي سامان با دولت،مطبوعات و بحران توقف در زمان و مهم تر از همه مطبوعات و عدم حمايت از الگوهاي جديد و بلندپروازي ها و روياهاي ملي.باشد تا اين نوشتار زمينه اي گردد كه نويسنده بتواند با ظرفيت ها و اهداف راهبردي كه دارد و هسته مركزي آن كمك به بازتعريف دوستان و دشمنان در عرصه هاي داخلي و تقويت همگرايي نخبگان در مواجهه با فرصت ها و تهديدهاي نوظهور ناشي از تحولات منطقه اي و جهاني است به سهم خود الگوي جديدي با همكاري رسانه ها ارايه داده و اقدامات ارزنده تري در گستره ملي انجام دهد.
شايان ذكر است كه نويسنده به عنوان كانديداي مردم تهران و چهره رسانه اي آشنا در سال هاي اخير و مدير مسئول سه نشريه در سال هاي گذشته در گفت و گوهاي خود با تعدادي از شهروندان در روزهاي تبليغات انتخابات نهمين دوره مجلس شوراي اسلامي،هدف خود را با پشتوانه سال ها تجربه حرفه اي در حوزه هاي رسانه و ارايه ده ها اثر و ايده و انتشار آنها در روزنامه ها و سايت هاي مرجع كشور در سال هاي اخير و صنعت و مسائل موجود در روابط كارفرمايي-كارگري،روابط بين الملل با گرايش استراتژي جمهوري اسلامي ايران،آموزش و پرورش و رويكرد آموزش هاي نوين در نظام آموزشي كشور و فرهنگ و ارشاد اسلامي با فعاليت چندساله در بخش هاي روابط عمومي و آموزشي اين وزارتخانه در سطوح كارشناسي و مديريتي و ستادي و پس از رسيدن به اين جامعيت فكري در حال حاضر،كانديداتوري در انتخابات مجلس نهم و درصورت اقبال مردم رياست جمهوري يازدهم بيان كرده است.
رسانه ها،واسطه ارتباطي بين مردم و دولت اند.اين نقش اگر بدرستي ايفا نشود و همراه با كوچك نمايي و يا برزگ نمايي باشد و به هر دليل رسانه ها عقب تر از وقايع و رويدادها حركت كنند تحليل ارايه شده از سوي آنها باعث انحراف جامعه مي گردد.انجام درست اين رسالت مهم خود تابع عوامل مختلفي است.وجود قوانين و مقررات به روز،دوري از محافظه كاري و سياست حفظ وضع موجود،ثبات شغلي و دستمزدهاي مناسب،توانمندسازي و آموزش هاي حرفه اي،وجود اتحاديه و حمايت هاي صنفي،روي آوري بيشتر به نوآوري و سنت حسنه توليد گزارش به جاي سرهم بندي داده هاي موجود،حمايت هاي لازم از خبرنگاري مستقل،ترويج اخلاق رسانه اي به عنوان تاثيرگذارترين نهاد اجتماعي و قدرداني از فعاليت هاي مطبوعات به نحو موثر بخشي از اينها بشمار مي روند.
• مطبوعات و تحولات فرامدرن رسانه اي:با ورود اينترنت جريان آزاد اطلاعات و ارتباطات به نحو چشمگيري دچار تحول گرديد.مفاهيم رايج در عرصه خبر و رسانه با تغييرات شديدي مواجه شدند.محدوده ها و عوامل موثر ارتباطي از قبيل زمان،مكان،فرهنگ،سياست،جنسيت از وضعيتي به وضعيت ديگر درآمدند.در دنياي جديد زمان بين توليد كننده و دريافت كننده خبر معنا و مفهوم خود را از دست داده است و كاربران برخط اخبار را مي بينند و مي شنوند.عنصر مكان و جغرافيا بسيار كوچك و دردسترس شده است و تعبير اتاق شيشه اي درباره اين كره خاكي با همه كشورها و اقليم ها و قوميت ها و ملت ها و فرهنگ ها و حكومت هاي مختلف نشان از همين دارد.فرهنگ ها به هم نزديك شده اند و البته اين نزديكي باعث مي شود فرهنگ هاي قوي تر جذب فرهنگ هاي ضعيف تر گردند.ايران اسلامي با فرهنگ چند هزار ساله از اين مزيت برخوردار است كه بتواند درصورت برنامه ريزي هاي كلان و جامع فرهنگي ديگر ملت ها و اقوام را تحت تاثير تمدن غني خود قرار دهد نه اين كه بخشي از مردم ما جذب فرهنگ هاي وارداتي گردند.
ضريب نفوذ و تاثير گذاري و قدرت مانور رسانه هاي مجازي در حوزه سياست بيش از رسانه هاي مكتوب است.مطبوعات از ظرفيت هاي موجود نتوانسته اند به اندازه وبلاگ ها،سايت ها،شبكه هاي خبري و خبرگزاري ها استفاده كنند.در اين ميان،شايد بدليل آزادي عمل بالاتر سهم بهره برداري رسانه هاي مجازي در بخش غيردولتي بسيار بيشتر از دولتي ها بوده است.شبكه هاي راديويي و تلويزيوني و ماهواره اي خارجي و حتي داخلي دراينجا مدنظر نيستند.اين در حالي است كه رشد سريع شبكه هاي ماهواره اي شرايط نوظهوري را پديد آورده و مخاطبان بسياري را به خود جذب كرده اند كه در تحليلي جامع تر از فضاي رسانه اي كشور با تمامي متغيرها و تحولات صورت گرفته قابل بررسي خواهد بود.اما درباره جنسيت در فضاي مجازي فقط كافي است به اين موضوع اشاره كرد كه حدود و ثغور آن با تعريف هاي رايج بسيار تفاوت دارد و با توجه به بنيان هاي فكري هر جامعه به آسيب شناسي خاصي نيازمند است.
• مطبوعات و قبض و بسط هاي سياسي:اين كه شرايط جامعه باعث مي شود مطبوعات نقش خود را در حوزه سياست بهتر بازي كنند يا اين مطبوعات هستند كه شرايط مناسب را در جامعه بوجود مي آورند يك پاسخ از پيش تعيين شده ندارد.عامل زمان و مكان بسيار موثر است.از رهيافت دمكراسي و گزاره هايي مانند مطبوعات ركن چهارم دمكراسي است،افكار عمومي هدايت گر نظام سياسي اند،افكار عمومي و رسانه هاي ارتباط جمعي همانند دو روي چهره ژانوس اند و آزادي يعني آزادي مخالف صرف نظر كرده و فقط اين موضوع را به قانون اساسي ارجاع مي دهيم.روح حاكم بر قانون نشان مي دهد كه جامعه تاچه اندازه ظرفيت تغيير را دارد.اگر قانون اساسي يك كشور مترقي و پيشرو باشد مطبوعات و مسوولان بايد از آن پيروي كنند.رسانه هاي مجازي آزادي عمل بيشتري در حوزه سياست دارند و از مخاطبان رسانه هاي مكتوب روزبه روز كاسته شده و بر شمار علاقمندان و بازديدكنندگان وبلاگ ها،سايت ها،شبكه هاي خبري و خبرگزاري ها افزوده مي شود و اين چالشي است كه رسانه هاي مكتوب بايد براي آن چاره اي بيانديشند.
وضع موجود مطبوعات و رسانه هاي مجازي در ايران با آنچه كه گفته شد تا اندازه اي مشابهت دارد.در نبود احزاب فراگير،دائمي،كارآمد و حرفه اي بار پيشتازي در عرصه كنش و واكنش ها و تحولات سياسي جامعه بر دوش مطبوعات گذارده شده است.اما اين رسالت با آفت ها و آسيب هايي مواجه است كه فهرست وار ارايه مي شودموضوعاتي مانند مطبوعات و مسئله شخصيت زدگي،مطبوعات و محافظه كاري،مطبوعات و عقب ماندن از وقايع و رويدادهاي جامعه،مطبوعات و پيشتازي رسانه هاي مجازي،مطبوعات و ارايه تعريف محدود از دوستان و دشمنان در كشور،مطبوعات و رابطه بي سامان با دولت،مطبوعات و بحران توقف در زمان و مهم تر از همه مطبوعات و عدم حمايت از الگوهاي جديد و بلندپروازي ها و روياهاي ملي.باشد تا اين نوشتار زمينه اي گردد كه نويسنده بتواند با ظرفيت ها و اهداف راهبردي كه دارد و هسته مركزي آن كمك به بازتعريف دوستان و دشمنان در عرصه هاي داخلي و تقويت همگرايي نخبگان در مواجهه با فرصت ها و تهديدهاي نوظهور ناشي از تحولات منطقه اي و جهاني است به سهم خود الگوي جديدي با همكاري رسانه ها ارايه داده و اقدامات ارزنده تري در گستره ملي انجام دهد.
شايان ذكر است كه نويسنده به عنوان كانديداي مردم تهران و چهره رسانه اي آشنا در سال هاي اخير و مدير مسئول سه نشريه در سال هاي گذشته در گفت و گوهاي خود با تعدادي از شهروندان در روزهاي تبليغات انتخابات نهمين دوره مجلس شوراي اسلامي،هدف خود را با پشتوانه سال ها تجربه حرفه اي در حوزه هاي رسانه و ارايه ده ها اثر و ايده و انتشار آنها در روزنامه ها و سايت هاي مرجع كشور در سال هاي اخير و صنعت و مسائل موجود در روابط كارفرمايي-كارگري،روابط بين الملل با گرايش استراتژي جمهوري اسلامي ايران،آموزش و پرورش و رويكرد آموزش هاي نوين در نظام آموزشي كشور و فرهنگ و ارشاد اسلامي با فعاليت چندساله در بخش هاي روابط عمومي و آموزشي اين وزارتخانه در سطوح كارشناسي و مديريتي و ستادي و پس از رسيدن به اين جامعيت فكري در حال حاضر،كانديداتوري در انتخابات مجلس نهم و درصورت اقبال مردم رياست جمهوري يازدهم بيان كرده است.
*کارشناس ارشد روابط بین الملل و کارشناس حوزه فرهنگ
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
