ابوالحسن بنی صدر، در کسوت سیاستمداری ناکام

گروه سیاسی- محمدرضا کائینی روزنامه‌نگار و تاریخ‌پژوه، در صفحه اجتماعی خود نوشت: سید ابوالحسن بنی صدر، فرزند آیت الله سید نصرالله موسوی بنی صدر، از علمای با وجهه همدان بود. خانواده ای بودند متموّل و مباشر املاک فضل الله زاهدی در روستای "شورین" این شهر. در دوره ای که هنوز، برخی از مناطق شهری همدان به شبکه سراسری برق وصل نشده بود، مِلک زراعی آنان، به واسطه نزدیکی به فضل الله خان، برق داشت! خوشمزه است که ابوالحسنِ جوان، به رغم ادعای گرایش به مصدق، گهگاه با پدرش به تهران می آمد و مثلا در فقره تجدید رابطه با انگلستان یا کنسرسیوم نفت، به آیت الله کاشانی اصرار می ورزید، که: علیه زاهدی اطلاعیه ندهد! او پس از عزیمت به پاریس برای تحصیل، در زمره به اصطلاح اپوزیسیون خارج نشینِ شاه درآمد.
به گزارش بولتن نیوز، دو: بنی صدر پس از مرگ پدر و حضور در نجف برای دفن پیکر او، توسط سید محمود دعایی، از نزدیک با امام خمینی آشنا شد. اصرار فراوان داشت، تا امام نظر خویش را در باره نوشته هایش، ابراز کند. امام در این فقره گفته بود: "مقالات شما مثل کفایه آخوند است! یک بار باید خواند، تا معنای عبارات مغلق آن را فهمید، یک بار هم برای نقد و شناخت خلل هایش!".
سه: در دوره حضور در نوفل لوشاتو، او با چند تن دیگر از قبیل صادق قطب زاده و ابراهیم یزدی، عملا و تا مدتی، نقش سخنگویی امام را ایفا می کردند! رهبر انقلاب با هُشیاری، دستور داد بر کاغذی و به سه زبان بنویسند: "امام خمینی سخنگویی ندارند!" با این همه رابطه ایشان با این سه، همچنان دوستانه بود.
چهار: مردم ایران پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شناخت چندانی از بنی صدر نداشتند. همراه با امام به ایران آمد و در برخی مساجد، حسینیه ها، دانشگاهها و مناظره ها، به ایراد سخن می پرداخت. این همه اما، آنقدر وجاهت ساز نبود، که موجب انتخاب وی به ریاست جمهوری شود. واقعیت این است که حمایت اطرافیان امام از او و ایضا جماعتی که دل خوشی از فعالیت گسترده حزب جمهوری اسلامی نداشتند، در این کامیابی نقش اساسی داشت. با این همه امام خمینی، خود به بنی صدر رای نداد و نام حسن حبیبی را، در برگه رای خویش نگاشت! سخنان رهبر انقلاب به هنگام تنفیذ حکم ریاست جمهوری او نیز، موید این روایت است و نشان از شناخت دقیق امام، از وی دارد.

پنج: نگاه امام خمینی به بنی صدر، از مدخل هایِ خوانش حیات سیاسی اوست. در نخستین سال ریاست جمهوری او، نوعی مماشات و حتی حمایت از سوی رهبر انقلاب، نسبت به وی نمایان بود، با این منطق که: "دنیا به ما نمی گوید: چرا اینها رئیس جمهور شان را، دو سال تحمل نکردند؟!...". این نگاه چندی بعد اما، با تکرار و تداوم خطایای بنی صدر، تغییر کرد: "صبر کنید تا این فرد خودش را نشان دهد، آن وقت کنار گذاشتن او آسان است!...". منظر امام به شخصیت فردی بنی صدر نیز، جالب بود. ایشان در جلسه ای خصوصی، به مهندس مهدی بازرگان گفته بودند: "این آقای بنی صدر را، قدری نصیحت کنید! ایشان فقط حرف می زند، می دانم که پشت این حرف ها عمل نیست، اما طرف مقابل اهل اقدام است!..." فرزندان آیت الله سید محمود طالقانی نیز، از او شنیده اند: " این بنی صدر، بیشتر بنی حرف است!...". پیشتر شهید آیت الله مرتضی مطهری نیز، در "نهضت های اسلامی در صد ساله اخیر" و بدون بردن نام از بنی صدر، نقدی بر به اصطلاح نظریه پردازی های او، در مقاله ای با نام "در روش"، در آستانه اوج گیری انقلاب اسلامی، آورده بود.
شش: بنی صدر با ادعای نزدیکی به امام خمینی و حتی پس از دیدار با ایشان، اعلام کاندیداتوری کرد، اما در غایت کار، به هم پیمانی با مخالفان و‌ دشمنان مسلحِ بنیانگدار جمهوری اسلامی رسید! این سیر اما، دلایل متعددی داشت. از منظر این قلم، جامعه در هوش جمعی خویش، بیشتر رهبران حزب جمهوری اسلامی را، به عنوان نمادهای خط امام قلمداد می کرد! کردار بنی صدر در مدیریت جنگ تحمیلی نیز، نهایتا پایبندی به یک فکر بی حاصل و پرتلفات، را نشان می داد. همین نیز موجب شد تا رزمندگان ایرانی، در دوران فرماندهی او، پیروزی چندانی را تجربه نکنند! فتوحات اصلی جنگ، پس از عزل بنی صدر آغاز شد. مردم علاوه بر در آویختن با حزب جمهوری اسلامی، تجربه مدیریت ناموفق جنگ را نیز، از او به خاطر سپردند!

هفت: دوران اختفای بنی صدر، پیش از صدور حکم عزل او از سوی رهبر انقلاب، آغاز شد. بر حسب شواهد، وی بخشی از این مدت را، در منزل ناصر تکمیل همایون به سر برد! منافقین هم در دوره اختفای بنی صدر، از او تضمینی بس غیر اخلاقی ستاندند، که نوشتنی نیست! فرار او نیز، حواشی ناگفتنی زیاد دارد. شاید روزی مجال علنی کردن آنها، فرا رسد.

هشت: نخستین رئیس جمهور ایران، در حوزه شخصیت و منش فردی نیز، کاراکتری جالب بود! کتابی منتشر کرده بود، به نام "کیش شخصیت"، که بسیاری اعتقاد داشتند طی آن، کردار و منش خود را، گزارش کرده است! به خلق الله از آسمان هفتم می نگریست و بر این باور بود، که برای نظریه پردازی و فعالیت سیاسی، تسلط به دهها علم مورد نیاز است، که از قضا همه را نیز، خودش دارد! شاید همین اخلاق موجب شد، که اولا: در دوره ریاست جمهوری، اطرافیانش به مرور دچار ریزش شوند و ثانیا: در چهل سال اخیر و در میان اپوزیسیون خارج نشین، جماعتی زیر بیرق او جمع نشوند! آری، او در زمره دشمنان بی خطر جمهوری اسلامی بود، که حتی پس از چهاردهه، مرگش نیز بازتاب رسانه ای چندانی نداشت!
خودشیفته گی بنی صدر در دیدن و تحلیل وقایع، برای او نوعی "وهم" پدید آورده بود! از قضا دیشب، "خیانت به امید" را، که حاوی خاطرات روزهای عزل و فرار اوست، تورق می کردم! بنی صدر در جای جای این به اصطلاح وقایع نگاری خویش، تصریح دارد، که: مردم ایران تا لحظه اختفای او، به طور قاطع و همه جانبه و در هر فرصت ممکن، حمایت قاطع خود را از او ابراز می کرده اند! در همه جا، با خیل مستقبلینِ شیدا مواجه بوده، مخالفت هایش با جناح حاکم، ملت را به وجد می آورده و از سوی دیگر، بازار قدرت نمایی و تجمعات طرف مقابل، هماره خلوت و کم رونق بوده است! گو تصور نمی برده، که: حتی مخاطبی ابتدایی، از او بپرسد: اگر چنین بود، اساسا چرا مخفی شد؟ و پس از چندی، با تغییر چهره و لباس مبدل، فرار کرده است؟ چرا وی با استظهار به این حمایت همه جانبه، نماند و شرایط کشو را، به دلخواهِ خود تغییر نداد؟

نه: بنی صدر در چهار دهه ای که پس از فرار به فرانسه حیات داشت، از محل حقوقی ارتزاق می کرد، که پاریس به روسای جمهور فراری می پردازد! کار عمده او در این مدت،‌ مصاحبه با رسانه ها بود، که مفری محسوب می شد از فراموشی! چند کتاب نیز به رشته تحریر درآورد، که با دانلود آن از روی سایتش،‌ می توان به عیارشان پی بُرد! نهایتا کارنامه او در نیمه دوم حیات، نوعی سکون و بی حاصلی سیاسی را نشان می دهد. شاید این دوره از حیات بنی صدر، درسی باشد برای آنان که گمان می برند، در خارج از کشور فیل هوا خواهند کرد و زمین و زمان را، به هم خواهند دوخت!