نگرانی ساواک از فعالیت روحانیون در مراسم شب‌های قدر/ حمله عمال رژیم پهلوی به مساجد در ماه مبارک رمضان

به گزارش بولتن نیوز، بنا به گفته‌ خانم معصومه جاویدی استقبال از سخنرانی‌های دکتر مفتح به حدی بود که شب‌های جمعه در خیابان و کوچه‌های اطراف مسجد، فرش پهن می‌کردند و مردم و حتی زنان به طور گسترده از سخنان وی استقبال می‌نمودند.

به گفته‌ی ایشان شب‌های 19، 21 و 23 ماه رمضان، تاسوعا و عاشورای سال 1353 بیشترین جمعیت در مسجد جهت سخنرانی دکتر مفتح و دیگر روحانیان حضور داشتند. اقدامات و فعالیت‌های دکتر محمد مفتح از چشم ساواک دور نماند و با توجه به سوابق او در مراکز امنیتی و انتظامی، با دقت کنترل و گزارش می‌شد.

مساجد یکی از مهمترین پایگاه‌های نیروهای مذهبی و انقلابی بشمار می‌آمدند که روحانیون و وعاظ در مناسبت‌های دینی از فرصت استفاده کرده و علیه رژیم به مبارزه می‌پرداختند. در همین راستا در ماه مبارک رمضان فعالیت‌های مساجد بیش از پیش رنگ سیاسی به خود می‌گرفت.

در ماه مبارک 1353 دکتر مفتح علی‌رغم ممنوع‌المنبر بودن در مسجد جاوید سخنرانی می‌کرد، همچنین از سخنرانان و چون شهید بهشتی، استاد مرتضی مطهری، فخرالدین حجازی، آیت‌الله علی خامنه‌ای و ... به عمل می‌آورد. مباحث مطرح‌شده در جلسات شامل مبارزه، فلسطین، نهضت امام‌خمینی و فتاوی ایشان، قیام امام حسین(ع) و حضرت زینب(س) بود. در این جلسات مردم عادی همراه دانشجویان شرکت می‌کردند.

بنا به گفته‌ خانم معصومه جاویدی استقبال از سخنرانی‌های دکتر مفتح به حدی بود که شب‌های جمعه در خیابان و کوچه‌های اطراف مسجد، فرش پهن می‌کردند و مردم و حتی زنان به طور گسترده از سخنان وی استقبال می‌نمودند. به گفته‌ی ایشان شب‌های 19، 21 و 23 ماه رمضان، تاسوعا و عاشورای سال 1353 بیشترین جمعیت در مسجد جهت سخنرانی دکتر مفتح و دیگر روحانیان حضور داشتند. اقدامات و فعالیت‌های دکتر محمد مفتح از چشم ساواک دور نماند و با توجه به سوابق او در مراکز امنیتی و انتظامی، با دقت کنترل و گزارش می‌شد. چنان‌که پرویز ثابتی، مدیرکل اداره‌ سوم ساواک طی دستوری به ریاست ساواک تهران در مورد فعالیت‌های دکتر محمد مفتح چنین اظهار نمود:

«گزارشات واصله حاکی از آن است که برخلاف تعهداتی که واعظ مذکور، دایر بر قطع اقدامات خویش سپرده است و به علت آنکه این شخص به جهت ممنوع‌المنبر بودن نمی‌تواند شخصاً در بالای منبر موجبات گمراهی عناصر متعصب مذهبی را فراهم سازد، از چندی قبل در جلسات مسجد جاوید (که یادشده در آن اقامه‌‌ نماز جماعت می‌نماید) تحریکات و برنامه‌های سوئی را به طور غیرمستقیم دنبال می‌نماید و یکی از این اقدامات سوء، دعوت وعاظ و طلاب ناراحت جهت سخنرانی در مسجد مورد بحث است. به علاوه، قرائن امر گویای آن است که به احتمال قوی روحانی مذکور از طریق دیگر نیز نیات سو‌ء خود را به مرحله‌ عمل می‌گذارد».

پس از مدتی دکتر مفتح از سوی ساواک دستگیر شد و حاج عباس جاوید، بانی مسجد به کلانتری احضار شده و تعهد داد که از تشکیل کلاس تفسیر قرآن و هرگونه فعالیت غیرعادی در مسجد جلوگیری به‌عمل آید. به دنبال تعهد عباس جاوید، دکتر محمد مفتح نیز آزاد شد و امامت جماعت مسجد را دوباره برعهده گرفت، اما ممنوع‌المنبر شد.

سخنرانی آیت‌الله علی خامنه‌ای در شب‌های قدر

هم‌زمان با بالاگرفتن فعالیت‌های سیاسی مسجد جاوید، دکتر مفتح از آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای دعوت نمود تا در شب‌های 18 و 19 رمضان سال 1353 در مسجد جاوید سخنرانی نماید. البته قبل از این تاریخ نیز چندین‌بار از آیت‌الله خامنه‌ای جهت ایراد سخنرانی دعوت شده بود، اما این برنامه‌ها به دلایلی عملی نشده بود. در گزارش ساواک در این مورد چنین آمده است: «... روز 11/3/1353 آگهی تحت عنوان اینکه از تاریخ 31/3/53 سید علی خامنه‌ای به مدت ده شب بعد از اقامه‌ نماز مغرب و عشا در مسجد جاوید واقع در خیابان کورش کبیر (جاده‌ قدیم شمیران) منبر خواهد رفت، به دیوار مسجد نصب شده بود».

تعطیلی مسجد الجواد در ماه مبارک رمضان

با توجه به فعالیت­‌هایی که در مسجد الجواد، طی سال­‌های 1348ـ 1351 انجام گرفت و جلسات پرشوری که در ماه مبارک رمضان سال 1351 برگزار شد، ساواک بر آن شد به مقابله با این فعالیت­‌ها و دستگیری چهره‌­های انقلابی بپردازد. دستگیری یا تذکر و اخذ تعهد کتبی دیگر کارساز نبود، به ویژه آنکه حکومت پهلوی پس از برگزاری جشن­‌های 2500 ساله‌ شاهنشاهی، خود را در اوج قدرت می‌دید. به همین جهت طرحی تهیه شد تا مراکز فعال انقلابی تعطیل و تحت کنترل اداره‌ اوقاف قرار گیرند.

حمله به مسجد لرزاده در شب یازدهم ماه مبارک رمضان

به دنبال تشکیل چند اجتماع بزرگ و پرهیجان از مردم در مسجد لرزاده به مناسبت سالگرد حوادث خونین قم و تبریز، تصمیم گرفته شد مجلسی در مسجد مزبور در طول دهه‌ اول و دوم ماه رمضان برگزار گردد. از شیخ محمد چاوشی واعظ دعوت شده بود که در این شب‌ها به منبر برود و سخنرانی نماید. و این واعظ انقلابی نیز براساس رهنمود امام‌خمینی در اعلامیه‌ها، برای آشناکردن مردم با مظالم پنجاه ساله حکومت پهلوی، در ده شب اول فجایع دودمان پهلوی و جنایات رضاشاه و محمدرضا را به طور علنی مطرح و شاه را به محاکمه کشید.

احساسات جوانان پرشور و انقلابی در این مراسم به هیچ‌وجه قابل کنترل نبود. همه شعار می‌دادند و مسجد و خیابان‌های اطراف پر از جمعیت شده بود. در تمام ده شب اول، مسجد و خیابان‌های اطراف در محاصره‌ پلیس بود، اما جمعیت در شگفتی فرورفته بود که چرا نیروهای پلیس، ساواک و نیروی مخصوص ارتش هیچ‌یک عکس‌العملی نشان نمی‌دهند؛ غافل از اینکه آن‌ها منتظر فرصتی مناسب هستند تا مردم را غافلگیر کرده و ضربات خود را وارد نمایند. سرانجام فرصت مناسب فراهم شد. مردمی ‌که در آن ده شب واکنشی از سوی دستگاه ندیده بودند، در شب یازدهم رمضان 24 مرداد 1357 آرام و منظم در مجلس شرکت کردند.

حجت‌‌الاسلام عمیدزنجانی مجلس مذکور را این‌گونه تشریح می‌کند: «شب یازدهم بود که مسجد پر بود و جمعیت خیلی زیادی در اطراف مسجد گرد آمده بودند که خبر رسید آقای چاوشی را موقع آمدن به مسجد سر راه دستگیر کرده‌اند. مردم هیجان‌زده بودند. نمی‌دانستند چه کار باید بکنند و ما هم سعی می‌کردیم که از متفرق‌شدن مردم جلوگیری بکنیم تا ببینیم که چه تصمیم نهایی‌‌ای باید گرفت. جریان امر نشان می‌داد که زمینه‌ یک تظاهرات است که مردم از مسجد بیرون بزنند و یک راهپیمایی شبانه راه بیفتد؛ البته سابقه هم داشت و در مواردی ما راهپیمایی شبانه داشتیم، اما راهپیمایی نه به معنای گسترده‌ آن، بلکه راهپیمایی‌ای که صرفاً به‌عنوان ایجاد مزاحمت برای حکومت نظامی، یعنی دهن‌کجی به حکومت نظامی... در آن شب جمعیت آماده‌ یک راهپیمایی‌ای بودند که احتمالاً این راهپیمایی، یا منجر به درگیری با افراد نظامی ‌و یا احیاناً منجر به گردهمایی جمعیت بیشتری می‌شد که بالاخره در ضربه‌زدن به حکومت نظامی ‌می‌توانست مفید باشد. در همین شرایط خبر آوردند که مسجد در محاصره است و افرادی را ما فرستادیم، تأیید کردند که نیروهای زیادی از قبیل نیروی انتظامی‌ و ارتش را آماده کرده‌اند... ما بعد از پیروزی انقلاب اسناد و مدارکی به دست آوردیم که در آن شبی که مسجد لرزاده محاصره شد، یعنی شب یازدهم ماه رمضان، سه کلانتری مشارکت داشتند: کلانتری بیست که در میدان شهدا مستقر بود، کلانتری چهارده که در میدان خراسان مستقر بود و کلانتری سیزده که قسمت جنوب‌ غربی خیابان خراسان، که بیشتر شامل بازار می‌شد. این سه کلانتری به اضافه‌ چند کامیون سرباز حکومت نظامی ‌و به صورت فرماندهی مشترک حکومت نظامی، ساواک و نیروی انتظامی ‌مسجد را محاصره کرده بودند».

منبع: تاریخ شفاهی مساجد تاثیرگذار در انقلاب اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی