دعا راه رسیدن به خداست

گروه دین و اندیشه - حجه الاسلام والمسلمين عليرضا توحيدلو در یادداشتی نوشت:‌دُعا ؛ ارتباط انسان با خداوند سبحان و درخواست اجابت خواسته‌ها با توسل به معصومین صلوات الله علیهما اجمعین است.

فواید دعا

قَال رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ

پروردگارتان فرمود: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم.آیه ۶٠ سوره غافر

به گزارش بولتن نیوز، دُعا : ارتباط انسان با خداوند سبحان و درخواست اجابت خواسته‌ها با توسل به معصومین صلوات الله علیهما اجمعین است.

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم فرمودند؛
لا یُرَدُّ دُعاءٌ أَوَّلُهُ بِسْمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ
١- دعایى که با بسم اللّه الرحمن الرحیم شروع شود، رد نمى‌شود.الدعوات، ص ۵٢

امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمودند؛
رُبَما سَأَلتَ الشَّىْ ءَ فَلا تُؤتاهُ وَاُوتیتَ خَیرا مِنهُ عاجِلاً أَو آجِلاً أَو صَرَفَ عَنکَ لِما هُوَ خَیرٌ لَکَ، فَلَرُبَّ أمرٍ قَد طَلَبتَهُ فیهِ هَلاکُ دینِکَ لَو اوتیتَهُ، فَلتَکُن مَسأَلَتُکَ فیما یَبقى لَکَ جَمالُهُ وَ یُنفى عَنکَ وَبالُهُ
٢- گاه چیزى از خدا مى‌خواهى اما به تو داده نمى‌شود و دیر یا زود بهتر از آن به تو داده مى‌شود، یا به خاطر آنچه خیر و مصلحت تو در آن است از برآورده شدن خواسته ات دریغ مى‌شود، زیرا بسا خواسته‌اى که اگر برآورده شود به نابودى و تباهى دین تو مى‌انجامد، پس، چیزى بخواه که زیبایى و نیکیش برایت مى‌ماند و پیامد سوئى ندارد.
نهج البلاغه، نامه ٣١

امام حسن مجتبی علیه السلام فرمودند؛
أنَا الضّامِنُ لِمَن لَم یَهجُس فى قَلبِهِ إِلاَّ الرِّضا أَن یَدعُوَ اللّه فَیُستَجابَ لَهُ
٣- کسى که در دلش هوایى جز خشنودى خدا خطور نکند، من ضمانت مى‌کنم که خداوند دعایش را مستجاب کند.
اصول كافى، ج ٢، ص ۶٢، ح ١١.

امام حسین علیه السلام فرموده اند؛
أَعجَزالنّاسٍ مَن عَجَزَ عَنِ الدُّعاء
٤- عاجزترین مردم کسی است که نتواند دعا کند.
بحارالانوارج۹۳ ص۲۹۴

سیدالسجادین، زین‌العابدین علیه السلام فرمودند:
مَن لَم یَرجُ النّاسَ فى شَىْ ءٍ وَرَدَّ أَمرَهُ إلَى اللّه عَزَّوَجَلَّ فى جَمیعِ اُمورِهِ استَجابَ اللّه عَزَّوَجَلَّ لَهُ فى کُلِّ شَىْءٍ
٥- هر کس در هیچ کارى به مردم امید نبندد و همه کارهاى خود را به خداى عزوجل واگذارد، خداوند هر خواسته‌اى که او داشته باشد اجابت کند.
اصول كافى، جلد۲، صفحه۱۴۸، ح۳.

امام جعفرصادق علیه السلام فرمودند؛
عَلَیکُم بِالدُّعاءِ ، فَإِنَّکُم لاتَقَرَّبونَ إِلَى اللّه بِمِثلِهِ ، وَلا تَترُکوا صَغیرَةً لِصِغَرِها أَن تَدعُوا بِها ، إِنَّ صاحِبَ الصِّغارِ هُوَ صاحِبُ الکِبارِ؛ إِنَّ العَبدَ لَیَدعو فَیَقولُ اللّه عَزَّوَجَلَّ لِلمَلَکَینِ: قَدِ استَجَبتُ لَهُ وَلکِنِ احبَسوهُ بِحاجَتِهِ ، فَإِنّى اُحِبُّ أَن أَسمَعَ صَوتَهُ
٦- شما را سفارش مى‌کنم به دعا کردن، زیرا با هیچ چیز به مانند دعا به خدا نزدیک نمى‌شوید و دعا کردن براى هیچ امر کوچکى را، به خاطر کوچک بودنش رها نکنید، زیرا حاجتهاى کوچک نیز به دست همان کسى است که حاجت هاى بزرگ به دست اوست. هر آینه بنده دعا مى‌کند و خداوند عزوجل به دو فرشته مى‌فرماید: من دعاى او را مستجاب کردم اما حاجتش را نگهدارید، زیرا دوست دارم صداى او را بشنوم.
اصول کافى، ج۲، ص۴۶۷، ح۶

دعای خاصه امام حسین جهت استجابت حوائج

گویند؛ از حضرت زین‌العابدین علیه‌السلام روایت شده که می‌فرمایند: پدرم در آن روز که به شهادت رسید (روز عاشورا) مرا به سینه خویش چسبانید و در حالی که از زخم‌هایشان خون، فوران می‌کرد و فرمود: ای فرزند! از من دعایی را که فاطمه علیها‌السلام آن را به من آموخت فراگیر و او از رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) وآن حضرت نیز از جبرییل تعلیم یافته بود تا در حوائج، مهمّات، اندوه و حوادث تلخی که بر او وارد می‌شود و پیش‌آمدهای عظیمی که رخ می‌دهد بخواند.
فرمود بخوان:

بِحَقِّ یس وَ الْقُرآنِ الْکَرِیمِ وَ بِحَقِّ طه وَ
الْقُرآنِ الْعَظِیمِ یا مَنْ یَقْدِرُ عَلَی حَوائِجِ
السّائِلِینَ یا مَنْ یَعْلَمُ ما فِی الضَّمِیرَ یا
مُنَفِّسَ عَنِ الُمَکُرُوبِینَ یا مُفَرِّجَ عَنِ
الْمَغْمُوْمِینَ یا راحِمَ الشَّیْخِ الْکَبیرِ یا رازِقَ
الطِّفْلِ الصَّغِیرِ، یا مَنْ لا یَحْتاجُ اِلَی
التَّفْسِیرِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ
افْعَلْ بِی کَذا وَ کَذا
به جای: «و افعل بی کذا و کذا» باید حاجات خود را ذکر نمود.(١)

ذکری ناب از فاطمه زهرا(س) جهت برآورده شدن حوائج

مؤلف کتاب «بهجة قلب المصطفی» از استاد خویش، آیت الله مرحوم آخوند همدانی، آورده است که به هنگام توسل به ریحانه پیامبر، باید با اخلاص کامل رو به بارگاه خدا آورد و (٥٣٠) بار این دعا را خواند:
«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی فاطِمَة وَ اَبیها وَ بَعْلِها وَ بَنیها بِعَدَدِ ما اَحَاطَ بِهِ عِلْمُکَ »

بار خدایا! بر فاطمه و پدر گرانقدرش، بر فاطمه و همتای بزرگوارش، بر فاطمه و پسران ارجمندش به شمار آنچه که دانش بی کرانت آن را فرا گرفته است درود فرست.

و نیز از همان مرد دانش و دعا آورده است که میگفت: به هنگام توسل به ریحانه پیامبر این دعا به همان شمار، با شور و اخلاص و ایمان و عرفان خوانده شود.

« اِلٰهی بِحَقِ فاطمةَ وَ أَبیِها وَ بَعلِها وَ بَنیها وَ السِّرِّ المُستَودَعِ فیها »(٢)

نقل است؛ در محضر آیة الله سید محمد هادى میلانى بودیم.یک مرد و زن آلمانى همراه دختر خود وارد شدند، پس از تعارفات معمول گفتند: ما آمده ایم به اسلام مشرف شویم.
آیت الله میلانى فرمودند: علت چه چیز است؟
آن مرد عرض کرد: پهلوى دخترم که در محضر شما نشسته در حادثه اى شکست و استخوانهایش خورد شد، چنان که پزشکان از معالجه او عاجز شدند و گفتند: باید عمل شود، ولى عمل، خطرناک است. دخترم راضى نشد و گفت: اگر در بستر بمیرم بهتر از آن است که در زیر عمل از دنیا روم. به هر حال او را به خانه آوردیم. ما یک خدمتکار ایرانى داریم که او را "بى بى" صدا مى زنیم، دخترم به او گفت: من تمام اندوخته مالى خود را راضى هستم بدهم که صحت به من برگردد، اما فکر میکنم باید ناکام و با دل پر غصه بمیرم. بى بى گفت: من یک طبیب را سراغ دارم که میتواند تو را شفا دهد. گفت: حاضرم تمام پول و موجودیم را به او بدهم . بى بى گفت : تمام آنها براى خودت باشد، بدان من علویه ام و جده من زهرااطهار(سلام الله علیها) است که پهلوى او را به ظلم شکستند، تو با دل شکسته و اشک جارى بگو: یا فاطمه زهرا، مرا شفا ده. دخترم با دل شکسته شروع کرد به صدا زدن و از آن بانوى معظمه یارى خواستن. بى بى، هم در گوشه خانه به گریه مى گفت:« یا فاطمه زهرا، این بیمار آلمانى را با خود آورده ام و شفاى او را از شما مى خواهم . مادر جان ! کمک کن و آبروى مرا نگه دار.»
آن مرد اضافه کرد: من هم از دیدن این واقعه در گوشه حیاط منقلب شدم و گفتم:
اى فاطمه پهلو شکسته!
دیدم دخترم قدرى ساکت شد، ناگاه مرا صدا زد و گفت: پدر! بیا که دردم ساکت شده. جلو رفتم و دیدم او کاملا شفا یافته. گفت: الان در بحر بودم ، بانوى مجلله اى نزدم آمد و دست به پهلویم کشید. گفتم : شما کیستید؟ فرمود: من همانم که او را مى خوانى. دخترم برخاست و راحت شد و دانستم که اسلام وفاطمه زهرا(س) برحق اند.
حالا به ایران آمده ایم و به خدمت شما رسیده ایم تا مسلمان شویم.مرحوم میلانى (ره ) و حاضرین از این معجزه مسرور شدند و شهادتین و سایر امور اسلامى را به او آموختند و آنان به اسلام گرویدند.(٣)

برآورده شدن حاجت‌ها یکی از مهمترین برکات دعا و شاید مهم‌ترین دغدغه انسان در زندگی، رسیدن به خواسته‌ها و برآورده شدن حاجت‌هاست.

پیامبر گرامی اسلام فرموده است: هر کس نیازمند شود و نیاز خود نزد مردم ببرد، نیاز او برطرف نمی‌گردد ولی هر کس نیاز خود را بر خداوند عرضه نماید دیر یا زود به اقتضای مصلحت نیازش را برطرف می‌سازد.

چنانکه امام علی(ع) فرموده است: اَلدُّعاءُ مِفتاحُ الرَّحمَةِ ومِصباحُ الظُّلمَةِ؛ دعا، کلید رحمت و چراغِ تاریکی است. خداوند با اجازه دادن به بنده برای دعا کردن، کلیدهای خزانه‌اش را به او داده تا هر زمان که بخواهد با دعا کردن درهای رحمت را گشوده و به آن دست یابد.
حضرت عیسی عَلی نَبیِنا و آلهِ و عَلیهِ السلام نیز در اندرزهایش به یارانش فرمود: حق درِ هر خیری و رحمت خدا، درِ هر حقی است و کلیدهای آن، در دعا و زاری و عمل است و چگونه دری بی کلید باز شود؟

در زندگی انسان گاه حوادثی، رخ می‌دهد که به علت ناملایم بودن با طبع انسان و ناخوشایندی آن، بلا نام می‌گیرد. برخی از اعمال انسانی، توانایی دفع بلا را داشته به گونه‌ای که می‌تواند مانع از نزول و یا تعدیل آن گردد. در فرهنگ روایی ما، دعا به عنوان یکی از آن اعمال معرفی شده است. پیامبر اکرم(ص) فرموده است: اِدفَعُوا أَمواجَ البلاءِ بالدُّعاءِ؛ موج‌های بلا را با دعا برگردانید و همچنین مولای متقیان امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام فرموده است: بِالدُّعاءِ یُستَدفَعُ البَلاءِ؛ با دعا است که بلا دفع می‌شود.

پیامبر اکرم(ص) در کلامی، کم شدن دعا را موجب افزایش بلا دانسته‌اند و می‌فرماید: إذا قَلَّ الدَّعاءُ نَزَلَ البَلاءُ؛ هرگاه دعا کردن کاستی گیرد، بلا فرود می‌آید.

کسی نزد امیرمؤمنان على(علیه السلام) از عدم استجابت دعایش شكایت كرد و گفت؛ با اینكه خداوند فرموده دعا كنید من اجابت مى كنم ، چرا ما دعا مى كنیم و به اجابت نمى رسد ؟! مولای متقیان امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در پاسخ فرمودند: قلب و فكر شما در هشت چیز خیانت كرده لذا دعایتان مستجاب نمى شود:

١- شما خدا را شناخته اید اما حق او را ادا نكرده اید، به همین دلیل شناخت شما سودى به حالتان نداشته.

٢- شما به فرستاده او ایمان آورده اید سپس با سنتش به مخالفت برخاسته اید ثمره ایمان شما كجا است ؟

٣- كتاب او را خوانده اید ولى به آن عمل نكرده اید، گفتید شنیدیم و اطاعت كردیم سپس به مخالفت برخاستید.

۴- شما مى گوئید از مجازات و كیفر خدا مى ترسید، اما همواره كارهائى مى كنید كه شما را به آن نزدیك مى سازد...

۵- مى گوئید به پاداش الهى علاقه دارید اما همواره كارى انجام مى دهید كه شما را از آن دور مى سازد...

۶- نعمت خدا را مى خورید و حق شكر او را ادا نمى كنید.

٧- به شما دستور داده دشمن شیطان باشید (و شما طرح دوستى با او مى ریزید) ادعاى دشمنى با شیطان دارید اما عملاً با او مخالفت نمى كنید.

٨- شما عیوب مردم را نصب العین خود ساخته و عیوب خود را پشت سر افكنده اید... با این حال چگونه انتظار دارید دعایتان به اجابت برسد؟ در حالى كه خودتان درهاى آنرا بسته اید؟ تقوا پیشه كنید، اعمال خویش را اصلاح نمائید امر به معروف و نهى از منكر كنید تا دعاى شما به اجابت برسد.(۴)
امام علی (ع) : دعا كننده بدون عمل و تلاش مانند تیرانداز بدون زه است.نهج البلاغه حكمت ٣٣٧

محمد بن على ترمذى، از عالمان ربانى و دانشمندان عارف مسلك بود. در عرفان و طریقت ، به علم بسیار اهمیت مى ‏داد ؛ چنان كه او را "حكیم الاولیاء" مى ‏خواندند.

در جوانى با دو تن از دوستانش ، عزم كردند كه به طلب علم روند. چاره ‏اى جز این ندیدند كه از شهر خود ، هجرت كنند و به جایى روند كه بازار علم و درس ، در آن جا گرم ‏تر است.

محمد ، به خانه آمد و عزم خود را به مادر خبر داد.مادرش غمگین شد و گفت : اى جان مادر ! من ضعیفم و بى ‏كس و تو حامى من هستى ؛ اگر بروى ، من چگونه روزگار خود را بگذرانم. مرا به كه مى سپارى ؟ آیا روا مى ‏دارى كه مادرت تنها و عاجز بماند و تو دانشمند شوى ؟

از این سخن مادر ، دردى به دل او فرود آمد. ترك سفر كرد و آن دو رفیق ، به طلب علم از شهر بیرون رفتند.
مدتى گذشت و محمد همچنان حسرت مى ‏خورد و آه مى ‏كشید.
روزى در گورستان شهر نشسته بود و زار مى گریست و مى ‏گفت : من این جا بى ‏كار و جاهل ماندم و دوستان من به طلب علم رفتند. وقتى باز آیند ، آنان عالم‏اند و من هنوز جاهل.
ناگاه پیرى نورانى بیامد و گفت : اى پسر! چرا گریانى ؟
محمد ، حال خود را باز گفت.
پیر گفت : خواهى كه تو را هر روز درسى گویم تا به زودى از ایشان در گذرى و عالم ‏تر از دوستانت شوى ؟
گفت : آرى ، مى‏ خواهم.
پس هر روز ، درسى مى ‏گفت تا سه سال گذشت. بعد از آن معلوم شد كه آن پیر نورانى ، حضرت خضر علیه‌السلام بود و این نعمت و توفیق ، به بركت رضا و دعاى مادر یافته است.(۵)

نوید به نیایشگر مایوس

شخصی بود كه نیمه های شب بر می خاست و در تاریكی و تنهایی ، به دعا و نیایش می پرداخت و با سوز و گداز خاصی « الله الله » میگفت ، مدتها او به چنان توفیقی دست یافته بود تا این كه شیطان از حال و قال آن مرد خدا ، بسیار غمگین شد ، در كمین او قرار گرفت تا او را فریبد .سرانجام در قلب او القاء كرد كه : « ای بینوا ! چرا اینقدر الله الله می كنی ؟ دعای تو به استجابت نمی رسد ، به این دلیل كه مدتها خدا را صدا می زنی ، ولی خدا حتی یك بار به تو لبیك نگفته است !» همین القاء شیطانی قلب او را شكست و مایوسانه می گفت به راستی چه فایده ؟ هر چه دعا می كنم ، نتیجه بخش نیست...
شبی با همین حال و دل شكسته و روح افسرده ، خوابید ، در عالم خواب حضرت خضر پیامبر علیه‌السلام به او گفت : چرا این گونه مایوس و افسرده ای ؟ چرا راز و نیاز و نیایش با خدای خود را ترك نموده ای و چون پشیمان و نا امید ، از مناجات خدا كنار كشیده ای ؟ او در پاسخ گفت:
« زیرا از در خانه ی خدا رانده شده ام و چنین یافته ام كه این در ، به روی من بسته است ، از این رو نا امید شده ام.» حضرت خضر نبی علیه السلام به او فرمود : « ای نیایشگر بینوا !
خداوند به من الهام كرد كه به تو بگویم تو خیال می كنی جواب خدا را باید از در و دیوار بشنوی ؟ همین كه : الله الله می گویی ، دلیل آن است كه جذبه ی الهی تو را به سوی خودش می كشاند و از جانب معشوق ، كششی به سراغ تو آمده است و همین جذبه ، لبیك خدا به تو است ، چرا درست نمی اندیشی؟
گفت:
نی ، كــه آن الله تو ، لبیــك ماست
آن نیاز و سوز و دردت ، پیك هاست
ترس و عشق تو، كمند لطف ماست
زیـــر هـــر یـــارب تـو لــبیــك هـاست

با استقامت باش ، دلت را استوار ساز ! گوش قلب خود را به صدای این و آن نفروش و بدان كه همان سوز و گداز پر درد تو كه از دل جانكاهت بر می خیزد ، دلیل پذیرش تو در درگاه خدا است ، خدا به فرعون آن همه وسایل آسایش و رفاه داد تا صدای نفس او را نشنود :

در همه عمرش ندید دردسر
تا ننالد سوی حق آن بدگوهر
درد آمـــد بهتــر از ملك جهــان
تــا بخوانی تو خدا را در نهـــان

منابع؛
١- دعوات، قطب الدین راوندی، ص۵۴.
٢- بهجة قلب المصطفی،آخوند همدانی ١٨.
٣- فضائل الزهراء، ص ١٠٩.
۴- سفينةالبحار ج ۱ ص ۴۴۸ و ۴۴۹.
۵- گزيده تذكرة الاولياء، محمد استعلامى.
۶- دیوان مثنوی، به خط میرخانی، دفتر سوم، ص ۲۰۷