حقوق بی نظیر حیوانات در اسلام

به گزارش بولتن نیوز ،تمام مخلوقات، در این دنیا سهمی دارند که پروردگار متعال به آن ها عنایت فرموده است؛ افزون بر حق حیات، همه آن ها روزی‌خواران درگاه الهی هستند و خدای یکتا، از سر رحمتش به آن ها روزی می‌دهد؛ اما انسان، به عنوان اشرف مخلوقات، خودخواهانه، سهم دیگر آفریده‌های خداوند را از آن خود می‌داند و با بی‌انصافی تمام، حقوق دیگر جانداران را محترم نمی‌شمارد. از این رو، بخش معتنابهی از آموزه‌های الهی که از طریق انبیا(ع) به دست ما رسیده، دربرگیرنده دستورالعمل‌هایی برای محترم شمردن حقوق حیوانات است. دین اسلام نیز، به عنوان آخرین و کامل‌ترین دین الهی، مجموعه‌ای جامع از دستورالعمل‌های مربوط به حقوق حیوانات را به پیروان خود ارائه و آن ها را ملزم به رعایت آن کرده است؛ در واقع، 14 قرن پیش و در زمانه‌ای که در قاموس فکری متمدن‌ترین اقوام دنیا، بحثی به نام حقوق حیوانات، جایگاه چندانی نداشت، رسول‌خدا(ص) و امامان(ع) در سیره و گفتار خود که برای همه مؤمنان حجت است، موضوع حمایت از حقوق حیوانات را مورد توجه قرار دادند و توجه همگان را به این موضوع مهم جلب فرمودند. در ادامه، به برخی از این دستورالعمل‌ها اشاره خواهیم کرد؛ دستورالعمل‌هایی که در بخش چهارم کتاب «مفاتیح الحیات»، اثر ارزشمند حضرت آیت‌ا... جوادی آملی، به تفصیل بررسی شده است.

رعایت عدالت در استفاده از توان حیوانات در امور روزمره، یکی از سفارش‌های همیشگی معصومین(ع) بوده است. امیرمؤمنان(ع) به مأموران جمع آوری مالیات که معمولاً از شتر برای حمل بار استفاده می‌کردند، دستور می‌داد که در سوار شدن بر حیوان، عدالت را رعایت کنند و آن‌قدر بر پشت او ننشینند که خسته و درمانده شود. امام باقر(ع) اصحاب خود را از پیمودن راه و انجام کاری که بیرون از توان حیوان است، نهی فرمود. در سیره اهل بیت(ع)، حتی دشنام دادن و توهین به حیوان نیز، مورد مذمت قرار گرفته است. امیرمؤمنان(ع) فرموده‌است: «به صورت چهارپایان [تازیانه] نزنید و آن ها را نفرین نکنید، زیرا خداوند نفرین‌کننده آن ها را نفرین می‌کند.» امام رضا(ع) حتی از دشنام دادن به پرندگان غیراهلی، مانند چکاوک، نهی می‌فرمود. در آموزه‌های اسلامی، زجر دادن حیوانات به شدت مکروه است و برخی فقها، کراهت آن را نزدیک به حرمت می‌دانند. طبق این آموزه‌ها، حتی هنگامی که قرار است حیوانی را برای استفاده از گوشت آن ذبح کنند، این عمل باید به سرعت و با کمترین زجر برای حیوان، انجام گیرد. رسول‌خدا(ص)، نسبت به عموم حیوانات، به ویژه آن ها که فرزند داشتند، با مهر و عطوفت برخورد می‌کرد. آن حضرت هنگام عزیمت سپاه اسلام برای فتح مکه، در بین راه به سگی برخورد که توله‌های خود را شیر می‌داد و با مشاهده سپاه، مضطرب شده بود و زوزه می‌کشید. رسول‌اکرم(ع)، یکی از اصحاب به نام جُعَیل بن سُراقه را در کنار آن حیوان و فرزندانش قرار داد، تا کسی دانسته یا ندانسته، مزاحم آن ها نشود و به سگ و توله‌هایش، آسیبی وارد نکند. پیامبرخدا(ع) درباره مهربانی به حیوانات و رعایت حقوق آن ها، تا آن‌جا مقیّد بود که یک بار وقتی هنگام وضو گرفتن، با گربه‌ای تشنه روبه‌رو شد، ظرف آب وضو را به سمت حیوان برد و پس از سیراب کردن گربه، وضو گرفت و به نماز ایستاد. آن حضرت به اصحاب خود سفارش می‌کرد که شب‌ها، جز به ضرورت از خانه بیرون نروند تا مبادا حیوانات و حشرات ریزی را که به چشم نمی‌آیند، لگدکوب کنند.

 

در آموزه‌های اسلامی، آزار رساندن به جانداران، از مکروه‌ترین اعمال دانسته شده است؛ به ویژه ویران کردن لانه حیوانات و همچنین، آلوده کردن فضای زندگی آن ها. رسول‌خدا(ص)، در روایتی، از آلوده کردن آب‌ها نهی فرمود، زیرا به محیط زیست آبزیان آسیب می‌زند و سلامت آن ها را تهدید می‌کند. در سیره معصومین(ع)، کتک زدن حیوان و آزار حیوانات، گناهی است که عقوبت الهی را در پی دارد. در اسلام، مؤمنان از ذبح حیوانات در شب، جز در مواقع بسیار ضروری، منع شده‌اند، چراکه خداوند، شب را مایه آرامش تمام موجودات قرار داد. شکار بی‌جهت و از سر تفریح نیز، از سوی رسول‌خدا(ص) تقبیح شده است. یک بار آن حضرت از کنار گروهی می‌گذشت که مرغ زنده‌ای را به جایی بلند بسته و مسابقه تیراندازی ترتیب داده بودند و هر کس سعی می‌کرد مرغ بی‌نوا را هدف قرار دهد؛ پیامبرخدا(ص) رو به آن جماعت کرد و فرمود: «اینان کیان‌اند؟ لعنت خدا بر آنان باد!» آن حضرت برای حیوانات باردار نیز، حقوقی قائل بود و از ترساندن و کتک زدن آن ها نهی می‌فرمود، مبادا باعث سقط جنین‌شان شود. در سیره نبوی، سوزاندن حیوانات و شکنجه‌کردن آن ها با آتش، به شدت تقبیح شده است. آن حضرت از زندانی کردن حیوانات نهی می‌کرد و یک‌بار به صاحب شتری که آن را با بارش، محکم به جایی مهار کرده بود، فرمود که خود را برای محاکمه در قیامت، آماده کند. رسول‌خدا(ص) اصحاب خود را به دقت در رسیدگی به امور حیوانات سفارش می‌کرد و به آن ها می‌فرمود که شب‌ها به سراغ آن ها نروند و خوابشان را مختل نکنند و همواره، مکان مناسبی را برای استراحت حیوانات، برگزینند.

منبع:خراسان