مهمان‌نوازی ایرانیان، نمکدان‌شکنی لهستانی‌ها

وزیر خارجه ایران با انتشار عکسی از پناهجویان لهستانی در اصفهان در سال ۱۹۴۳ میلادی و همچنین آرامگاه شهروندان لهستانی دفن شده در ایران گفت: «در حالی که ایران لهستانی‌ها را در جنگ جهانی دوم نجات داد، این کشور اکنون میزبان یک نمایش مضحک ضدایرانی می‌شود.»

این توییت ظریف درباره لهستانی‌های شاید برای ایرانی‌هایی که با تاریخ آشنایی دارند قصه ناآشنایی نیست اما شاید برای لهستانی‌ها که بعد از جنگ جهانی دوم و دوقطبی شدن جهان، کشورشان جزو بلوک شرق شد و حکومت کمونیستی آن به رهبری اتحاد جماهیر شوروی، موضوع مهاجران لهستان را موضوعی کاملا پنهانی برشمرد موضوع جدیدی باشد.

اما ماجرای توییت ظریف چیست؟

همزمان با گسترش جنگ دوم جهانی در سال ۱۳۱۸ خورشیدی (برابر با ۱۹۳۹ میلادی) آلمان نازی متوجه همسایه خود لهستان شد و به این کشور حمله کرد و شوروی نیز از طرف دیگر به لهستان هجوم برد. لهستان دوپاره شد و بسیاری از اسرای لهستانی توسط شوروی به اردوگاه اجباری در سیبری فرستاده شدند.

^{سه زن لهستانی با سطل‌هایی در دست در یکی از کمپ های آوارگان لهستانی در تهران}

در برخی اسناد آمده که شوروی بسیاری از جوانان لهستانی را به طور دسته‌‌جمعی اعدام کرد و  اسرای زیادی به شوروی منتقل و در اردوگاه‌ها اسکان داده شدند. اما لهستان خوش‌شانس بود که بعد از دو سال، آلمان به شوروی حمله کرد. دشمن دیروز لهستان به  ناچار با دولت در تبعید لهستان از در دوستی درآمد تا فرماندهی واحدی در مقابل آلمان در جبهه لهستان ایجاد کند. شوروی و دولت در تبعید لهستان با نقض بی‌طرفی ایران تصمیم گرفتند نظامیان مجهز لهستانی و زندانیان لهستانی را که در اردوگاه سیبری به سر می‌بردند، از خاک ایران به فلسطین و آفریقا بفرستند. نظامیان نیز برای جنگ در جبهه‌های متفقین به آفریقای جنوبی و هند رفتند.

در سال ۱۳۲۱ شمسی، شوروی که خود درگیر جنگ با آلمان بود موافقت کرد که ۱۱۶هزار نفر از لهستانی ها به ایران منتقل شوند.

^{زنان لهستانی در حال کار در کارگاه دوخت لباس برای سربازان ارتش متفقین در تهران}

لهستانی‌ها زمانی وارد ایران شدند که ایران به علت اشغال کشور با قحطی و کمبود غذایی مواجه بود اما ایرانیان رسم مهمان‌نوازی را به‌خوبی بجا آوردند. تا جاییکه  وزیر مختار لهستان ـ کارل بادر ـ  در نامه‌ای به استاندار خراسان از این رفتار ایرانیان به نیکی یاد می‌کند: «نیات خیرخواهانه جنابعالی نسبت به هم‌میهنان من، مهاجران لهستانی، تأثیر عمیقی بر من بخشیده است. طبق گزارش‌هایی که به من رسیده، جنابعالی از روی کمال مرحمت یک دستگاه عمارت بزرگ را در اختیار اطفال یتیم لهستانی گذارده‌اید که در آنجا آنها نگهداری شوند. من از صمیم قلب از مراحم خیرخواهانه و نوع پرستانه جنابعالی متشکرم و اطمینان می‌دهم که لهستانی‌ها برای همیشه کمال امتنان را از جنابعالی خواهند داشت».

رضا نیکپور که مادر‌ش یکی از لهستانی‌هایی است که در ایران ازدواج کرده می‌گوید: «مادرم نقل می‌کند زمانی که کودکی هفت، هشت ساله بود، در سیبری از شدت گرسنگی ناچار به خوردن علف شدند».

اما این تنها روایت در تاریخ نیست. خسرو سینایی فیلم‌ساز کشور مان که فیلم مستند «مرثیه گمشده» را با موضوع مهاجران لهستانی ساخته، برای ساخت این مستند با حدود ۲۰۰نفر از لهستانی‌ها گفت‌وگو کرده است. او می‌گوید: «مهاجران لهستانی با کشتی به بندرانزلی منتقل شدند. لباس‌های مهاجران لهستانی پر از شپش بود. ایرانی‌ها لباس‌های این افراد را سوزاندند و به آنها لباس دادند. آنها را از بندرانزلی به تهران منتقل کردند. ۵ اردوگاه برای مهاجران در منطقه دولاب و یوسف‌آباد فعلی و قلعه‌مرغی و... تهران وجود داشت. لهستانی‌‌ها در این اردوگاه‌ها زندگی می‌کردند. زنان و مردانی که آمادگی داشتند در جنگ شرکت کنند به جبهه‌‌های جنگ فرستاده می‌شدند. کودکان یتیم را به جلفای اصفهان بردند. بناهای مختلف در اصفهان بود که این کودکان در آنجا نگهداری می‌شدند. تا ۱۹۴۵  این کودکان را از جانب بمبئی به زلاندنو فرستادند. از ۱۱۶ هزار لهستانی که به ایران مهاجرت کردند حدود ۲۰۰نفر در ایران مانده و ازدواج کرده بودند».

این روایت مهمان نوازی ایرانیان در اوج قحطی و تنگدستی از لهستانی‌های مهمان است.