نگهداری کتب خوشنویسان قمی در هند

به گزارش بولتن نیوز، حسن آهنگران شامگاه سه‌شنبه در سیصد و چهل و ششمین جلسه از قم‌پژوهی با موضوع پیشینه خوشنویسی در قم عنوان کرد: خوشنویسی هنری گرانقدر و گران بهاست که گاهی مورد بی‌مهری و در دست فراموشی قرار می‌گیرد.

مدرس سطوح عالی انجمن خوشنویسان ایران افزود: خوشنویسی در قم از دوران صفویه به بعد شکوفایی ویژه ای را با حضور اساتید برجسته و نامی تجربه می کند.

وی تصریح کرد: با اینکه قم هنرمندان برجسته‌ای در خط و خوشنویسی دارد اما فقدان فضای منسجمی در حمایت از خوشنویسی بسیاری از هنرمندان را پراکنده و بی نام و نشان کرده است.

آهنگران اظهار کرد: با همه بی مهری ها و سکوتی که در عرصه خوشنویسی می بینیم عشق به هنر و خوشنویسی مرا در این وادی نگه داشته است تا جایی که تا پایان عمر نیز دست از این هنر برنمی دارم.

وی بیان کرد: یکی از مهم‌ترین افتخارات زندگی من کتابت قرآن کریم است که احساس می‌کنم برکت زیادی به زندگی‌ام بخشیده است.

این استاد خوشنویسی یادآور شد: گاهی تنها یک نوشته و یک نیم خط از خوشنویسی می تواند فرد را متحول کند و زندگی و سرنوشت او را تغییر دهد تا مسیر کمال و تعالی و عرفان را بپیماید.

وی تاکید کرد: خوشنویسی هنری نیست که بتوان در کنار طاقچه روزمرگی‌های زندگی آن را از یاد برد، خوشنویسی هنری گرانبهاست که زندگی می بخشد و جایگاه معنوی بسیاری دارد.

آهنگران خاطرنشان کرد: هنرمندانی را در قم می‌شناسیم که اگر چه در خوشنویسی سرآمد هستند اما چون فاقد امکانات بوده و با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می‌کنند، توان برگزاری نمایشگاهی را ندارند و به این منوال ناشناخته نیز باقی خواهند ماند.

وی گفت: در بسیاری از کشورهای اسلامی و در سطوح دانشگاهی و مراکز علمی خواستار مربی خوشنویسی جهت آموزش به علاقه مندان خط هستند اما ظرفیت ها به دلیل عدم حمایت های لازم نادیده گرفته می شود.

مدرس سطوح عالی انجمن خوشنویسان ایران افزود: هنرمندی که خوشنویسی می کند در واقع به تمرین صبر، متانت، اخلاق و عرفان می پردازد و با ریاضت ها و دشواری های زیادی اثری پر بها از خود بر جای می گذارد.

وی عنوان کرد: در قم هنرمندان خوشنویسی زندگی کرده اند که کتابت و خوشنویسی آن ها در اماکن مذهبی همچون حرم حضرت معصومه(س) و برخی از مساجد و فضاهای مذهبی بر جای مانده است و این آثار خط بر روی کتیبه ها چشم زائران و علاقه مندان و هنردوستان را می‌نوازد.

آهنگران با تقدیر از تلاش اساتید در بنیاد قم پژوهی در احیای تاریخ قم گفت: قم در بسیاری از عرصه های هنری و معنوی پیشگام است و قم پژوهی حرکت های خوبی در بازگویی تاریخچه ها دارد.

وی افزود: باید برای زنده ماندن برخی از هنرها و جلوگیری از نام بسیاری از هنرمندان قمی تلاشی مضاعف داشت و به احیای تاریخچه ها در دل تاریخ پرداخت.

وی تصریح کرد: ۲۰ هزار کتاب شعر باقی مانده از شاعران در کتابخانه‌های هند نگهداری می‌شود که تعدادی از آن آثار کتابت شده توسط خوشنویسان قمی است.

این استاد خوشنویسی بیان کرد: گاهی خط با نگارگری در هم آمیخته است؛ بزرگانی در قم داریم که در کتابت و خط و نگارگری تبحر خاصی دارند، اگر می توانستیم نمایشگاه دائمی برای آثار خوشنویسی در قم راه اندازی کنیم بخش زیادی از مشکلات و دغدغه های هنرمندان خوشنویسی در قم از میان می رفت.

وی تاکید کرد: باید به فرهنگ، تمدن و پیشنیه خود بها بدهیم و از آثار بر جای مانده و آثاری که در حال تولید است صیانت کنیم.

آهنگران خاطرنشان کرد: بسیاری از هنرمندان در دوره صفوی در مکتب های مختلف آموزش خط می دیدند تا این هنر را بر جای بگذارند هز چند نوآوری در خوشنویسی به آن زیبایی و جلا می بخشد اما نباید نوآوری به گونه ای باشد که معیار و اصول خوشنویسی را به فراموشی بسپارد.

حسن آهنگران خوشنویس برجسته کشور، در سال ١٣٢١ در شهر مقدس قم متولد شد و از محضر اساتیدی همچون سید حسن و سید حسین میرخانی در رشته نستعلیق، محمد حسین عطارچیان در رشته شکسته نستعلیق و حامد الامدی در رشته ثلث و نسخ بهره برده است.

وی دارای رتبه استادی و درجه ۱ هنری خوشنویسی نستعلیق و شاگرد پدر خوشنویسی ایران استاد سید حسین میرخانی است.

در ادامه این جلسه، همچنین محمد قاضی از اعضای بنیاد قم پژوهی بیان کرد: زیباترین هنرها از این خاک و مرز و بوم بیرون آمده است و هنر خط در میان آن‌ها به هنری دشوار معروف است.

این عضو قم پژوهی افزود: پدربزرگ من خط خوبی داشت، پسر وی بحرینی عشقی یکی از خطاطان به نام بودند که بر روی سنگ می نوشت؛ سنگ سیاه وسط حرم که برای قطب راوندی است از نوشته های اوست، همچنین کتیبه های اطراف درب ورودی مسجد اعظم نیز اثر او بود.

وی توضیح داد: بنده نیز سال ۶۲ با استاد آهنگران آشنا شدم و نزد وی دوره دیدم، قبل از تاسیس انجمن خوشنویسان، خانه جوانان در قم فعال بود و هنرمندان بزرگی در قم انواع هنرها را در این خانه فراگرفتند و بهترین هنرمندان در تاتر و موسیقی و خوشنویسی قم در این مجموعه تربیت شدند.

قاضی بیان کرد: استاد آهنگران بعدها انجمن خوشنویسان را راه‌اندازی کرد، به نظر من باید فرزندان را از کودکی با خط آشنا کرد.

وی در مورد تاریخچه هنر خوشنویسی عنوان کرد: این هنر سابقه تاریخی در ایران دارد، در دوره اشکانی خطوط میخی بود و قبل از آن خط تصویر شکل گرفته بود.

این استاد قم پژوهی خاطرنشان کرد: خوشنویسی هنری منظم و دقیق است این هنر بعد از اسلام در ایران به اوج رسید و خوشنویسی در قم از دوران صفویه به بعد شکوفایی ویژه ای را با حضور اساتید برجسته و نامی تجربه می‌کند.

وی گفت: در دوره اسلامی، خط کوفی از حضرت علی(ع) یادگار است که آن نیز میراث سلیمان نبی بوده است، یکی از خطوط معروف که به عروس خط معروف است و آثار زیادی به آن نوشته می شود نستعلیق است که از نسخ و تعلیق آمده است.

قاضی اظهار کرد: در زمان تیموریان، خط ریز مورد توجه بود یکی از نوادگان تیمور تصمیم می‌گیرد شاهنامه فردوسی را با خط نستعلیق زیبا بنویسد، بهترین خطاط و نقاشان و تهذیب‌کاران را دعوت می کند که نتیجه آن کتاب شاهنامه بایسنقری می شود.

وی ادامه داد: این کتاب به دست یک کل کلکسیونر در خارج از ایران می‌افتد و وی برای فرار از مالیات آن را ورق ورق می‌کند و هزاران دلار می‌فروشد؛ البته ورق‌های باقی مانده در زمان ریاست جمهوری آیت الله هاشمی رفسنجانی پیگیری و با دو تابلوی نقاشی تعویض شد و هم اکنون این اثر در یکی از موزه های بزرگ در ایران نگهداری می شود.

این استاد قم پژوهی عنوان کرد: در زمان محمدرضا شاه نیز در دربار، از افرادی که در کتابت وارد بودند در نامه‌نگاری استفاده می شد به ویژه به خط نستعلیق اهمیت می دادند.

وی بیان کرد: خوشنویسان از روی قرآن های بر جای مانده از دوران صفوی و قاجاریه نوشته‌اند، برخی جاها از خط خود نیز استفاده کرده اند، تنوع خط در ترکیب وجود دارد، فردی که کتابت خط دارد می تواند نوآوری کند.

قاضی گفت: یکی از بهترین خط‌ها در دوره قاجاریه مربوط به کتابت قرآن، توسط دختر فتح علی‌شاه بوده که واقعا خط زیبایی است و نشان می‌دهد فرزند از کودکی خط می آموخته است.

وی تصریح کرد: میرعماد بهترین استادان خط نستعلیق در قم بوده است و نمونه‌هایی خطی در موزه آستان قم وجود دارد.

این استاد قم پژوهی یادآور شد: طولانی‌ترین خط نستعلیق در حرم حضرت معصومه(ص) است که در صحن نو از سمت خیابان ارم آغاز می‌شود تا ورودی صحن عتیق ادامه دارد و در سال ۱۳۰۱ کتابت شده است.

وی بیان کرد: کتابت این اثر توسط میرزا آقا کمال تبریزی است که ۲۵۶ متر طول دارد، همچنین در داخل ضریح نیز آثاری از اساتید برجسته وجود دارد.

قاضی بیان کرد: در دوره قاجار در بناهای مختلف قم از جمله صحن امام زاده‌ها و حرم حضرت معصومه(س) خوشنویسان به نگارش کتیبه‌ها پرداختند.

وی تصریح کرد: در هنر خوشنویسی برای کتابت آیات و روایات از خط ثلث و نسخ استفاده می‌شود و خط نستعلیق و شکسته نستعلیق برای نگارش اشعار و متون ادبی به کار گرفته می شود.