«موش و گربه» اثر عبید زاکانی نیست!

به گزارش بولتن به نقل ازاداره کل روابط عمومی و اطلاع‌رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، روز گذشته در همایشی در دانشگاه اپسالا که در آن دانش‌پژوهان زبانشناسی و چند استاد زبان و ادب فارسی، حضور داشتند، کتاب «موش و گربه» عبید زاکانی به زبان سوئدی با ترجمه پروفسور بو‌ اوتاس معرفی شد.

کتابی که در این همایش معرفی شده به سه‌زبان فارسی، سوئدی و انگلیسی است و به گفته کارشناسان، کهن‌ترین نسخه‌ خطی از این نوشته است که در کتابخانه‌های در تونس پیدا شده و اینک برای نخستین بار در سوئد چاپ می‌شود.

عنوان کتاب تازه‌‌ای که دانشگاه اپسالا به فارسی منتشر کرده، این است: «موش و گربه، منسوب به عبید زاکانی».

«پیش‌گفتاری به زبان فارسی نوشته علی محدث»، «متن فارسی چاپی موش و گربه»، «تصویر نسخه خطی تونس»، «ترجمه موش و گربه به زبان‌های انگلیسی و سوئدی اثر پروفسور بو اوتاس» و «یادداشتی از پروفسور کارینا جهانی به زبان انگلیسی»، تز جمله مطالب این کتابند.

علی محدث در پیش‌گفتار فارسی این کتاب تازه چاپ دانشگاه اپسالا، بر این نکته تاکید کرده است که موش و گربه کار عبید زاکانی نیست. وی سه دلیل زیر را بر این باور خود ارایه می‌کند:

«- این چکامه یعنی موش و گربه از دید سبکی با نوشته‌های سده هشتم هجری دوران زندگی عبید زاکانی هم‌خوانی ندارد.
- در هیچ‌یک از نسخه‌های کهن مجموعه آثار عبید زاکانی، موش و گربه یافت نمی‌شود.
- در هم‌سنجی با نوشته‌های گوناگون عبید زاکانی، موش و گربه، در سبک و محتوا، کم‌مایه‌تر است.»

علی محدث از این هم پا فراتر گذاشته و این حدس را مطرح کرده است که موش و گربه به احتمال زیاد در دوران شاه طهماسب اول از خاندان صفویه یعنی در قرن دهم هجری نگاشته شده و سراینده‌اش شاعری از فرقه‌ پسیخانیان (نقطویان) بوده که در این چکامه کشاکش‌های میان صفویه و پسیخانیان را به نمایش گذاشته است.

وی در نوشته‌ خود از تفصیل خودداری کرده است. این نخستین‌بار نیست که تردیدهایی در مورد سراینده‌ موش و گربه پیش گذاشته شده است. برای نمونه لحن گفتار دکتر محجوب در «کلیات عبید» چنین تردیدی را نمایان می‌کند، اما به نظر می‌رسد که این نخستین‌بار باشد که چنین نظری به این صراحت بیان می‌شود.

محدث می‌نویسد که این نسخه را تصادفا در سفری به تونس در آنجا یافته است. نسخه‌ تونس، نسخه‌ای است به قلم نسخ شیوا و بدون نام کاتب.

ترجمه انگلیسی موش و گربه از روی نسخه خطی تونس انجام گرفته است که دارای ١٦٢ بیت است. ترجمه‌ سوئدی که اکنون چاپ شده نیز ٩٠ بیت دارد.