نامه شهيد مطهري درباره شريعتي

حجت الاسلام و المسلمين حسن معلمي به مناسبت سالگرد شهادت استاد شهيد مرتضي مطهري در گفت‎وگو با فارس گفت: شهيد مطهري از انديشمنداني بود كه به معناي واقعي كلمه به‎روز بود، يعني علومي را كه در حوزه فرا گرفت، در زمان خود به بهترين شكل استفاده كرد و آن علوم را براي زمان‌هاي بعد از خود نيز كاربردي كرد.
استاد حوزه علميه قم گفت: هنوز هم بعد از 32 سال كه از شهادت ايشان مي‌گذرد، آراي شهيد مطهري بين انديشمندان معاصر و شاگردان علامه طباطبايي در صدر قرار دارد و اين مطلب نشان مي دهد كه ايشان چقدر توانمند بوده كه توانسته از فلسفه، فقه، اصول و تفسير به نحو احسن استفاده كند و وارد مقوله هايي شود كه احدي به آن وارد نشده بود.


عضو هيئت علمي دانشگاه باقر العلوم عليه السلام با بيان اينكه استاد مطهري در خيلي از مسائل، قدم اول را برداشته گفت: استاد مطهري در خيلي از جاها قدم اول را برداشته و خيلي عالي اين كار را انجام داده و در جاهايي كه مرحوم علامه طباطبايي - در معرفت شناسي، فلسفه اخلاق، مسائل سياسي و اجتماعي و . . . - قدمهاي جديدي برداشته، ايشان خيلي عالي ادامه داده است.
وي ادامه داد: وقتي سراغ شبهاتي مي رويم كه در زمان ايشان در دانشگاهها مطرح بود و با توجه به اين نكته كه فلسفه غرب و انديشه هاي غربي بيشتر از طريق دانشگاه، وارد فرهنگ ما مي شد، بيشتر متوجه كار بزرگ استاد مطهري مي شويم.
حجت الاسلام معلمي گفت: ايشان وارد دانشگاه شد و در آن محيط، شبهات و آراي مختلف را گرفت و سعي كرد با آن ذخاير ديني، فلسفي، تفسيري و عرفاني خود، با كمال انصاف و آزادانديشي و بدون هيچ‎گونه تعصب بي‎جا آنها را پاسخ دهد.
پژوهشگر حوزه و دانشگاه در ادامه افزود: از جمله كارهاي مهم استاد مطهري در دانشگاه اين بود كه به‎اندازه‎اي كه به آراي فلسفه‎ها و فيلسوفان غرب - توسط كتب موجود يا اساتيد دانشگاه - دست يافت، به همان مقدار آنها را به احسن وجه، بررسي و نقد كرد و رسالت دفاع از دين را در زمان خود به خوبي انجام داد.


استاد حوزه علميه قم با بيان اينكه استاد علامه مطهري از جهات مختلف، الگوي اساتيد، محققان، طلاب و دانشجويان محسوب مي شود گفت: اساتيد، حوزويان و دانشگاهيان ويژگي هاي استاد مطهري را الگوي خود قرار دهند.
حجت الاسلام معلمي، با توضيح برخي از آن جهات و ويژگي‌ها گفت: يكي از آن جهات، اعتدال و انصاف بود. يعني شهيد مطهري، اهل افراط و تفريط نبود مثلاً اگر كسي كتابي نوشته بود و حتي مطالب نادرست فراوان هم داشت اگر يك حرف حساب نيز در آن كتاب بود، استاد مطهري از آن يك نكته مثبت به سادگي عبور نمي‌كرد و اظهار مي‌كرد كه فلان كتاب با همه مطالب نادرستش، فلان مطلب خوب را هم دارد، يعني خوب را خوب و بد را بد مي دانست و كاري نداشت كه كتاب را چه‎كسي نوشته، حرف حساب را قبول مي كرد و حرف نادرست را نمي پذيرفت.
وي افزود: استاد مطهري اين‎طور نبود كه بگويد اين سخن چون حرف - مثلاً - كانت يا لنين و . . . است پس كاملاً غلط و باطل است، بلكه به هر فيلسوف و متفكري كه مي‌رسيد مي‌گفت اين نكات مثبت در كلامش است، اين دقت ها در فرمايشاتش است و اين اشكالات را هم دارد.
عضو هيئت علمي دانشگاه باقر العلوم عليه السلام ادامه داد: ويژگي ديگر، آزادانديشي استاد مطهري است. يعني تا جايي كه فكر و انديشه قابل نقد بود، ايشان نقد مي‌كرد و آزادانديشي داشت و اين‎طور نبود كه خود را محصور به تفكري خاص بكند، مثلاً بگويد انديشمندان مسلمان هرچه گفتند ما بايد از آنها حفاظت كنيم، بلكه گاهي مطالب شيخ ابن‎سينا، ملاصدرا و حتي علامه طباطبايي را نقد مي‌كرد. به تعبير ديگر، ذهن خود را به‎روي مطالب نمي‌بست.


حجت الاسلام معلمي گفت: از ديگر ويژگي هاي استاد مطهري اين بود كه مطالب ديگران حتي حرفهاي ماركسيست ها و ماترياليستها را بهتر از خود آنها تقرير مي‌كرد و سپس نقد و رد مي كرد. آن زمان چپي‎ها وقتي مي خواستند با آراي خود به صورت كامل آشنا شوند و يا وقتي مي خواستند به پيروان خود افكار و انديشه هايشان را توضيح دهند، مي گفتند از انديشه هاي شهيد صدر و استاد مطهري استفاده كنيد. چون استاد، بهتر از خود آنها، حرفشان را توضيح داده بود و خيلي خوب مي دانست حرف ديگران چيست و اين نكته بسيار مهمي است، يعني محقق بايد ابتدا مطلب ديگري را خوب بفهمد و تقرير درست، صحيح و مناسب از آن داشته باشد و سپس اگر آن مطلب مشكل داشت نقد و رد كند.
استاد حوزه علميه ادامه داد: از ويژگي هاي استاد، عمق در نقد و بررسي بود كه به عمق كار ايشان برمي‎گشت، همچنين قلم بسيار عالي و بيان بسيار زيبا و رواني داشت كه بين شاگردان علامه طباطبايي بي‎نظير است.
وي افزود: ويژگي و خصيصه ديگر ايشان كه بايد الگوي اساتيد و محققان باشد، احترام به افراد و شاگردان خود بود تا جايي كه مي گويند آقاي منوچهر بزرگمهر كه از شاگردان ايشان بود و تفكرات پوزيتيويستي داشت چند روزي به درس نيامد، استاد جوياي احوال شد كه گفتند به انگلستان رفته، شهيد مطهري پس از مدتي كه شنيد آقاي بزرگمهر به ايران برگشته، رفت ديدن شاگردش. ببينيد ايشان به كسي كه به درسش مي آمد و جزو پرسشگرهاي درس بود احترام متقابل مي گذاشت. اگر اين شيوه را اساتيد دانشگاه‌ها در دانشگاه اجرا كنند، چقدر براي جذب افراد و خوش‎بين كردن آنها به اسلام و روحانيت تاثير دارد.


حجت الاسلام معلمي ادامه داد: ويژگي و جهت ديگر استاد مطهري عمق علمي او بود. واقعاً بسيار عميق بود، بيشتر اساتيدي كه در آثار شهيد مطهري كار مي كنند اعتراف مي كنند كه ايشان وارد هر مسئله‎اي كه شده تا آخر رفته و آن مسئله را از همه بهتر تقرير كرده است. همه شاگردان علامه، به دقت و ديد همه‎جانبه ايشان در مباحث مختلف تاكيد دارند، البته غرض از بيان اين مطالب اين نيست كه بگوييم مطالب ايشان قابل نقد نيست، بلكه مراد اين است كه استاد مطهري در هر بحثي كه وارد شده اند قدم بزرگ و اساسي را برداشته اند و راه را براي ديگران هموار كرده اند.
نويسنده و محقق حوزه علميه قم افزود: جالب اينكه هر محققي كه بخواهد وارد بحث جديدي شود بايد ابتدا به سراغ شهيد مطهري برود و ببيند چه نكاتي در اين زمينه دارد تا بداند بعد از آن چه بايد انجام دهد. من خودم چنين روحيه اي دارم، در هر كار علمي، ابتدا سراغ كتب علامه و استاد شهيد مطهري مي روم تا ببينم اين دو بزرگوار چه فرموده اند.
وي افزود: جهت ديگر، معنويت و قدرت روحي ايشان است. استاد مطهري اهل معنويت بود، كساني كه با استاد هم‎حجره و هم‎دوره بودند عبادت، نماز شب، خلوص، تقيد و تدينش را كنار قدرت علمي‎اش مطرح مي كنند.


دكتر معلمي با اشاره به علاقه شديد شهيد مطهري به امام خميني و پيروي صد در صد از ايشان گفت: شهيد مطهري محبت و عشق شديدي نسبت به اساتيد خود از جمله به علامه و امام داشت، و علاقه و اطاعتش از امام بيشتر بود. در جريان نقد انديشه‌هاي دكتر شريعتي، بعضي از اساتيد، بدون در نظر گرفتن شرايط و مصالح، شروع به نقد افكار وي كردند و كاري نداشتند كه آيا اين كار در حال حاضر به نفع اسلام و دانشگاه هست يا نه، اما شهيد مطهري اين كار را نكرد بلكه نامه‌اي به اين مضمون كه مطالب دكتر شريعتي مشكل دارد، به امام نوشت و كسب تكليف كرد، امام پاسخ نامه را نداد، لذا ايشان متوجه شد كه تكليف فعلي سكوت است ولي برخي ديگر از اساتيد سكوت نكردند و باعث شدند كه امام از آنها گله‌مند شود، چرا كه امام اين كار را به‎مصلحت وقت نمي‌دانست. زيرا دكتر شريعتي در دانشگاهها خيلي نفوذ داشت و نقد او در آن زمان، باعث جدايي حوزه از دانشگاه مي شد و به اتحاد حوزه و دانشگاه ضربه مي‎زد و بيشترين منفعت را رژيم ستم‎شاهي مي برد لذا امام در سخنراني خود اظهار كردند كه من از دو گروه گله دارم يكي از دانشگاهياني كه روحانيت را قبول ندارند و يكي روحانيوني كه دانشگاهيان را از خود طرد مي‌كنند. در اين جريان مي بينيم كه استاد مطهري چقدر تابع امام بود و از اول، سكوت اختيار كرده بود. وي گفت: متاسفانه دشمن، استاد مطهري را خوب شناخت، شايد بهتر از ما ايشان را شناخت و فهميد بايد چه‎كسي را هدف قرار دهد.
حجت الاسلام و المسلمين حسن معلمي در پايان اظهار داشت: من به همه اساتيد، حوزويان، دانشگاهيان، دبيران آموزش و پرورش توصيه مي كنم آثار استاد مطهري - حتي كتاب داستان راستان- را مطالعه كنند، چرا كه كتابهاي استاد، پر است از نكات ارزشمند و هركس مي تواند به‎فراخور كار خود از آنها بهره‌مند شود. كتابهاي شهيد مطهري، بي‎استثنا خوب، مفيد، لازم و ضروري است و هركس بيشتر با آثار استاد آشنا باشد مباني ديني عميق اسلامي را بيشتر درك مي‌كند.

فارس