چه كساني از تضعيف سوريه سود مي‌برند

جنبش‌هاي نوين خاورميانه همگي به اين خصوصيت مشترك مزين بوده‌اند كه «خودجوش و خودانگيخته» هستند؛ از جنبش ناتمام تونس و انقلاب فوريه مصر تا نهضت آزاديخواهي يمن و بحرين همگي برپايه تصميم و اراده توده مردم به راه افتاده‌اند. در همه اين جنبش‌ها، احزاب و يا گروه‌هاي سياسي مشاركت داشته‌اند اما به دليل همان ويژگي خودانگيخته بودن حركت مردم، هيچ گروه يا جرياني نتوانسته دستاوردهاي جنبش را به نام خويش مصادره كند.
جامعه‌شناسان زماني يك جنبش را در جرگه «حركت‌هاي خودانگيخته» قرار مي‌دهند كه همه زمينه‌ها و علل ذهني و عيني قيام عليه يك سيستم سياسي ناعادلانه و ناكارآمد، مهيا باشد. درست به همين دليل اين انديشمندان مرزبندي عميق ميان مفهوم «شورش» و «جنبش» قائل هستند و معتقدند كه نهضت‌هاي اجتماعي قابل كپي‌برداري و كليشه‌سازي نيستند.
درك اين تمايز ميان حركت‌هاي خودجوش با حركت‌هاي حزبي و سازمان يافته در تحليل جنبش‌هاي كنوني خاورميانه اهميت بسزا دارد. از فرداي سقوط رژيم مبارك در مصر در حالي كه شماري از جوامع عربي به قيام‌هايي خودانگيخته براي تغيير نظام‌هاي مستبد خويش روي آوردند، حركت‌هايي مبهم و سؤال‌انگيز در برخي از كشورهاي منطقه بويژه سوريه با حمايت صريح غرب به راه افتاد كه عمدتاً‌ نوعي كليشه‌برداري از جنبش‌هاي عربي محسوب مي‌شوند. اين در حالي است كه به اذعان اغلب ناظران خاورميانه، سوريه بافت سياسي و اجتماعي كاملاً‌ متفاوت از همه كشورهاي عربي دارد؛ کشوری که حزب حاکم به دليل سابقه جهادي آن مأمن همه جنبش‌هاي انقلابي خاورميانه بوده است. سوريه با وجود بي بهره بودن از منابع نفت و گاز در سايه مديريت توانمند اقتصادي و سياسي توانسته نيازهاي معيشتي 23 ميليون جمعيت را تأمين كند. جامعه فرهنگی پویا در کنار چهره‌های مطرح فرهنگی و سیاسی، این کشور را در زمره کشورهای متمایز جهان عرب قرار داده است. در عرصه ديپلماسي و بين‌المللي نيز این کشور یکی از مهم‌ترین بازيگران در تعیین موازنه سیاسی محسوب می‌شود.
بر اين مبنا كارنامه زمامداران دمشق با هيچ يك از دولت‌هاي منطقه قابل قياس نيست اگر عنصر «كارآمدي» ‌را منبع اصلي مشروعيت حكومت‌ها در جهان عرب به حساب آوريم، دمشق بالاترين نمره را از اين آزمون كسب مي‌كند. به همين دليل موقعيت سوريه براي دولت‌هاي عربي مجاور آن رشك برانگيز بوده است. سوريه دو ماه اول انقلاب‌هاي عربي را با آرامش و اطمينان پشت سر نهاد با آن كه در اين فاصله اغلب جوامع عربي از فعالان سياسي در عربستان تا گروه‌هاي سياسي در كويت و اردن حركت خويش عليه ناكارآمدي حكومت شان را شروع كرده بودند اما دمشق به عنوان جزيره ثبات در درياي متلاطم خاورميانه نام گرفته با اين حال از اواخر اسفندماه بود كه به يكباره و در اقدامي مبهم عده‌اي به صورت مسلحانه شورشي را در برخي از شهرهاي اين كشور آغاز كردند.
از شروع ناآرامي‌ها سه گروه از دولت‌ها چتر حمايت خويش را به روي معارضان سوري گشوده و در پروژه ناامن‌سازي فضاي اين كشور مشاركت جستند:
 -1همه شواهد نشان از اين دارد كه كشورهاي مجاور سوريه منبع اصلي در تغذيه شورشيان دمشق هستند اردن و عربستان به دليل ارتباطات امنيتي و مالي نقش اول را در اين باره ايفا مي‌كنند. لبنان دروازه امنيت سوريه است و همه ابزارها براي اعمال نفوذ در سوريه از سوي جناح مخالف مقاومت در بيروت مهيا است. كافي است كه يك دولت يا بازيگر خارجي اين اهرم‌ها را به كار گيرد. سعودي‌ها و اردني‌ها چنان كه از عملكرد رسانه‌هاي آنها پيدا است بيشترين تلاش را براي تحريك و تغذيه معارضان دمشق از طريق كريدور لبنان انجام مي‌دهند.
  -2به مدت يك دهه، تضعيف و انزواي سوريه ترجيع‌بند استراتژي خاورميانه‌‌اي امريكا بود؛ اما تا پيش از اين سياست اغلب از طريق اعمال تحريم‌هاي اقتصادي و نظامي دنبال مي‌شد. البته طرح تقويت مخالفان سوريه در اروپا تا حدي دنبال مي شد اما در جريان شورش‌هاي اخير اين كشور بود كه امريكا و دولت‌هاي اروپايي به صورت همه جانبه معارضان سوريه را از اطراف و اكناف بسيج كردند. همانند روزهاي ترور حريري اين بار مثلثي از اعضاي غربي شوراي امنيت پروژه اعمال فشار عليه سوريه را پيش مي‌برد: امريكا، انگليس و فرانسه.
-3صهيونيست‌ها بعد از سقوط متحد اصلي‌شان در مصر- حسنی مبارک- به صورت آشكار از قدرت يابي سوريه و ايران در معادلات خاورميانه اظهار نگراني كردند. آويگدور ليبرمن وزير خارجه اين رژيم در موضعي رسمي از غرب خواست تا همانند يورش به ليبي، دمشق را نيز در كانون تهاجم خويش قرار دهد. اين خواسته ليبرمن به مرور زمان در جلسات تصميم‌گيري اروپا و امريكا مهر تأييد گرفت اما با اين تفاوت بارز كه جبهه غرب در برابر سوريه به جاي اهرم نظامي به استفاده از ابزارهاي سياسي و اقتصادي روي آورده است.

منبع:ایران