در افكار عمومي شايد درك ولنگاري فرهنگي در سينما و تلويزيون به دليل عموميت داشتن محيط آنها، آشناتر و ملموستر باشد...
گروه فرهنگ و هنر: در افكار عمومي شايد درك ولنگاري فرهنگي در سينما و تلويزيون به دليل عموميت داشتن محيط آنها، آشناتر و ملموستر باشد ولي نگاهي به فضاي تئاتر با مخاطب محدود و محيط محفليتر آن نشان ميدهد كه مفهوم ولنگاري فرهنگي با گستره بيشتري در سالنهاي تاريك تئاتر در جريان است و كمتر پيش ميآيد مسئولان و مديران فرهنگي نسبت به آن موضعگيري كنند.
آخرين موضع يك مقام رسمي در حوزه فرهنگ و هنر درباره وضعيت تئاتر، صحبتهاي نوشآبادي سخنگوي وزارت ارشاد طي نشست مطبوعاتي اين هفته است. وزير ارشاد از فيلم «50 كيلو آلبالو» انتقاد كرد و گفت اگر قبلا اين فيلم را ديده بودم اجازه صدور پروانه نمايش نميدادم. نوش آبادي نيز اين هفته گفت برخي نمايشها مجوز گرفتهاند كه نبايد ميگرفتند، در اين بين مشخص نيست آيا وزارت ارشاد از وظايف و اختيارات قانونياش بي خبر است يا اينكه مديران مجموعه وزارت ارشاد خودشان نيز از شرايطي كه اين وزارت خانه به وجود آورده است ناراضي هستند. نقل قولي از زندگي چرچيل سياستمدار انگليسي آمده است كه ميگويند چرچيل هر زمان كه مخالفان دولتش دست به اعتراض و راهپيمايي ميزدند، خودش نيز به صف معترضان ميپيوست! شايد اين نقل قول يك داستانپردازي تاريخي باشد، شايد هم يك روش سياستمدارانه براي به حاشيه بردن اعتراضات به حق نسبت به عملكرد اشتباه يك مجموعه. يك زماني اين مجموعه كابينه بريتانيا ميشود و يك زماني نيز وزارت ارشاد دولت يازدهم! البته اين روزها خيلي از نهادهايي كه در ولنگاري فرهنگي مقصرند سكوت و در قبال مسئوليتهاي خود اقدام به تجاهل ميكنند اما وزارت ارشاد از نظر قانوني مهمترين مرجع تصميمگيري و بازوي اجرايي دولت در حوزه فرهنگ است و در مواردي مانند حوزه سينما و تئاتر، مسئوليت مستقيم با ارشاد است و آنچه در سالنهاي تاريك تئاتر ميگذرد مسئولي به غير از وزارت ارشاد ندارد.
هنر نمايش ذاتاً داراي مخاطب محدود است، مخاطبان تئاتر نيز با علاقهمندان به سينما تفاوتهاي زيادي دارند، شايد سينما جزو تفريحات خانوادگي باشد ولي تئاتر به ندرت از جمعهاي محفلي و مخاطبان خاص به دايره بزرگتر مخاطبان و ميان خانوادهها رفته است. براي همين بسياري از ايرادها، مسائل و مشكلات حوزه نمايش فراتر از سالنهاي بسته تئاتر نرفته است.
كمترين ولنگاري كه در حوزه نمايش ميتوان آن را به شهود ديد، بحث پوشش بازيگران است، پوششهايي كه در حد حداقلهاي عرف جامعه بوده و در بعضي مواقع حتي آن حداقلها نيز ناديده گرفته ميشوند. سال گذشته اعتراض به پوشش بازيگران زن نمايش «پينوكيا» باعث شد پس از چند اجرا، كه با مجوز ارشاد انجام شده بود، پوشش بازيگران تعديل و به حداقلها نزديك شود. اين موضوع در مورد نمايش«تانگوي تخم مرغ داغ» نيز پيش آمد و نمايش توسط قوه قضائيه توقيف شد و بعد از تعديل اجازه اجراي مجدد گرفت. نمايشهاي متعددي نيز در سالنهاي تئاتر دولتي و خصوصي اجرا ميشوند كه پوششهاي نامتعارف بازيگران زن در آنها وجود دارد اما از آنجايي كه نقدي از بيرون به آنها نميشود ارشاد نيز به سادگي از كنار آنها عبور ميكند و دوره نمايش آنها به پايان ميرسد. از سوي ديگر ولنگاري در محتوا به دليل ماهيت شبه روشنفكري تئاتر بيشتر از سينما يا تلويزيون است. انتخاب متنهايي كه ميتواند با برداشتهاي دو پهلو و اضافه و كمكردن ديالوگ به متنهاي خارجي نمايش، استفاده از نمايشنامههاي مسئلهدار نويسندگان ايراني و همچنين تكهپراكنيهاي بداهه برخي از بازيگران در نمايشها از ديگر مواردي است كه مميزي وزارت ارشاد و نظارت و ارزشيابي اداره كل هنرهاي نمايشي نسبت به آنها بي توجهي ميكنند. نمونه مؤخر اين موضوع اجراي نمايش« مجلس ضربت زدن» براساس متني از بهرام بيضايي و كارگرداني محمد رحمانيان بود كه در آن ضربت خوردن حضرت علي به مثابه قتلهاي زنجيرهاي در سالهاي دهه 70 نشان داده شده و جمهوري اسلامي را به نحوي مشابه قاتل حضرت علي(ع) دانسته است. نمايشهايي با مفاهيمي كه در آن همجنسگرايي ترويج ميشود، در قالب ديالوگهاي كنايهآميز مسائل داخلي كشور به سخره گرفته شده و به شخصيتهاي نظام توهين ميشود از جمله ديگر ولنگاريهايي است كه در تئاتر ديده ميشود اما مديران وزارت ارشاد آنها را نميبينند يا اگر ببينند از كنار آن عبور ميكنند.
مسئله ولنگاري فرهنگي در حوزههاي ديگر فرهنگي نيز ديده ميشود، حوزههايي كه اگر به صورت مستقيم با وزارت ارشاد در ارتباط نباشند اما از نظر جايگاه نظارتي وزارت ارشاد بايد بر عملكرد آنها نظارت حاكميتي داشته باشد.
منبع : روزنامه جوان