نگاهی به غربال و چرخش سیاستی ترکیه در عرصه منطقه ای

گروه بین الملل: مصطفی مطهری - دکتری علوم سیاسی در یادداشت پیش رو معتقد است که تصمیم دولت ترکیه و رجب طیب اردوغان به عنوان رییس جمهور این کشور در ارتباط با برقراری دوباره روابط با روسیه و عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی وجود نشانه های چند وجهی با ابعاد متفاوتی در عرصه سیاست خارجی این کشور را خبر می دهد. بطوریکه این رفتار دیپلماتیک هوشمندانه در سطح سیاست خارجی ترکیه که با عذر خواهی از روسیه به گفتگوهای دوستانه در برقراری رابطه با رژیم صهیونسیتی انجامید، خواهد توانست بطور مستقیم بر تحولات منطقه ای در خاورمیانه تاثیر بگذارد؛ تاثیری که در حوزه امنیتی ترکیه در سوریه در دراز مدت غیر قابل انکار خواهد بود.

به گزارش بولتن نیوز، در ادامه این یادداشت که به صورت اختصاصی در اختیار خبرنگار ما قرار گرفته، آمده است:

با این اوصاف نباید بردداشت های ما از موضوع بیان شده به تغییر معادلات قدرت به نفع ترکیه سوق پیدا کند. اما می توان به این واقعیت اذعان نکرد که دولت ترکیه در این زمینه با فراغ بال بیشتری دست به کنش یا واکنش های احتمالی متناسب با سیاست های منتفعی خود دست زند.
در واقع آنچه اردوغان و دستگاه سیاست خارجی ترکیه را مجاب بر گزینش چنیین تصمیمی کرده است را نمی توان جدا از وضعیت داخلی ترکیه با توجه به درگیری های دولت ترکیه با کردهای پ.پ.ک از یکسو و اوج گیری عملیات های انتحاری تکفیریان در این کشور دانست. رفتارهای دوگانه ترکیه با معارضان داخلی کرد و بر خوردهای غیر استاندارد سیاسی با آنها با توجه به حضور کردهای ترکیه در مناطق کرد نشین سوریه ( قامشلو، کوبانی، حسکه ) در جنگ با تکفیری های مورد حمایت ترکیه زمینه را برای درگیری با آنها فراهم کرد.



اما آنچه در این راستا پراهمیت تر به نظر می رسد در عرصه منطقه ای است که به ترکیه تحمیل شده است تحمیلی که ماحصل رفتارهای غیر عقلانی و گزینش های غیر منطقی سیاستی دولت ترکیه بوده است که زوایای چند گانه ای مورد توجه می باشد.
تغییر مناسبات قدرت و توزان آن در سوریه به سود نیروهای مردمی و ارتش سوریه و حامیان منطقه ای آن، منافع پیگیری چند ساله ترکیه در سوریه را با شکست مواجه کرده است. منافعی که ترکیه با آغاز بحران در سوریه از طریق حمایت از معارضان سوری و تکفیریان دنبال می کرد که از با نام عمق استرتژیک خود یاد می کرد.
قابل توجه است که ترکیه علیرغم اینکه با متحدان عربی خود در جنگ با دولت قانونی سوریه در لوای یک پرچم به حمایت مسقیم تجهیزاتی از تکفیریان پرداخته است اما هیچگاه به این امر مایل نبوده است که در زمینه افزایش قدرت منطقه ای خود رقابت را به متحدان خود ببازد و از او پیشی بگیرند؛ نباید این مهم را مورد غفلت قرار دارد که قطر در این زمینه پاشنه آشیل سیاست های منطقه ای ترکیه قلمداد می شود؛ در واقع قطر به عنوان یکی از رقیب های اصلی ترکیه همواره تلاش نموده است که سیاست های ترکیه را در منطقه با پول های هنگفت نفتی خود تحت الشعاع قرار دهد؛ بطوریکه عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی در ذیل همین موضوع رقابت با قطر قابل بررسی است چرا که قطر با وجود روابط غیر رسمی با رژیم مذکور می تواند سیاست های نرم اقتصادی - فرهنگی -  ایدئولوژیکی دولت ترکیه در نوارغزه و کرانه باختری مورد تاثیر قرار دهد و با سرمایه گذاری در آن مناطق بر میزان قدرت بازیگری خود در این منطقه با جلب رضایت توامان دولت خودگردان و فلسطینیان از یکسو  و رژیم صهیونیستی از سوی دیگر بیفزاید.
در زمینه عادی سازی روابط با روسیه به عنوان یک قدرت فرا منطقه ای تاثیرگذار در تحولات منطقه ای پیرامون ترکیه بویژه در سوریه از یکسو و نقش ساز در زمینه امنیت و اقتصاد داخلی ترکیه، آنچه قابل تامل است بازی غلط و اشتباه ترکیه با کارت تکفیریان و متحدان غربی - عربی خود در رابطه با میدان نبرد با روسیه است که سوء مدیریت در بزنگاه های سیاسی و انتخاب غلط تاکتیکی در عرصه سیاست خارجی ترکیه را آشکار می سازد. عذرخواهی ترک ها از روس ها ، ترس و بیم آنها در زمینه خسارت های طولانی مدت امنیتی و اقتصادی از خصومت با روس ها را حکایت می کند؛ ترسی که اگر تداوم یابد براحتی خواهد توانست تمامی سیاست های منطقه ای ترکیه را متاثر کند و حتی جایگاه و موقعیت برتر حزب عدالت و توسعه را به میزان وسیعی مورد هجمه  کارشناسان و مردم ترکیه قرار دهد.

با توجه به آنچه بیان شد عدول مقطعی اردوغان از سیاست های نوعثمانی گری منطقه ای خود در راستای ماهیت تضعیف شده کنونی این سیاست توسعه گرایانه از جنس سیاسی آن می باشد؛ بطوریکه پیگیری همزمان ایجاد روابط با روسیه و صهیونیست ها از سوی دولت ترکیه این پیام را خواهد داشت که ترکیه با بازنگری در سیاست های خود بدنبال بازیابی قدرت خود در تعامل محتاطانه با این کشور هاست.
در واقع اردوغان و دولت ترکیه این را دریافته اند که تعامل با روس ها نه تنها به پیشبرد افزایش پهنای سیاست های منطقه ای آنها خواهد انجامید بلکه به میزان وسیعی بر قدرت داخلی آنها در تقابل با احزاب مخالف آنها در داخل ترکیه خواهد افزود.  
سخن پایانی این که با این اوصاف نباید فراموش نمود که دنبال نمودن و عملیاتی کردن همزمان ایجاد رابطه با روس ها و صهیونیست از سوی ترکیه براحتی نمی تواند تحولات منطقه ای را در عرصه میدانی دستخوش تغییرات مورد توجهی قرار دهد؛ چرا که تعارض منافع طرفین روسی و ترک در سوریه و اصرار روس ها بر سیاست های منطقه ای خود و متحدان منطقه ای اش  از یکسو و رویکرد محتاطانه طرفین در روابط با هم از سوی دیگر، شرایط را به گونه ای رقم زده است که تحلیل ها را می توان تنها در سطح فرآیند عادی سازی روابط انجام داد؛ و در راستای برقراری روابط با دولت صهیونیستی نیز آنچه به این سیاست جنبه تحلیلی می دهد وجود مولفه ای چون  رقابت با کشورهایی چون قطر و افزایش نفوذ نرم در میان جامعه فلسطنیان است که توسط ترکیه دنبال می شود.