طرح جهانی شهر بدون کربن

گروه اقتصاد: بهادر فردنیا دولت‌های مرکزی و محلی 139 کشور جهان از جمله ایران می‌توانند حداکثر تا سال 2050 میلادی سهم سوخت‌های فسیلی را در مصارف شهری به صفر برسانند و از سه نوع انرژی پاک به‌عنوان منابع جایگزین، بهره ببرند.

تحقیقات یک دانشگاه آمریکایی در این باره نشان می‌دهد: کشورهایی که از یکسو با بحران آلودگی هوا در شهرها دست به گریبان هستند و از سوی دیگر به ظرفیت‌ها و منابع جایگزین انرژی‌های مخرب دسترسی دارند، طرحی را تحت عنوان «پیش به سوی شهر بدون کربن» به واسطه کمپین‌های اجتماعی و مشارکت مردمی شروع کرده‌اند که در قالب آن، بخشی از نیاز انرژی شهری برای تامین برق، گرمایش ساختمانی و سوخت خودروها، از طریق انرژی‌های خورشیدی، آبی و بادی تامین می‌شود. این طرح در کشورهای آسیایی اجرایی شده و در ایران به شرط به عملیاتی شدن، راندمان مصرف انرژی را 40 درصد افزایش خواهد داد. تحقیقات جدید دانشگاه استنفورد نشان می‌دهد که همه کشورها و شهرهای جهان می‌توانند تا سال 2050 به مناطقی تبدیل شوند که تنها از انرژی‌های صددرصد پاک و تجدید پذیر استفاده کنند. انرژی‌های پاک تنها به تولید برق محدود نمی‌شوند بلکه تمام انرژی مورد نیاز یک شهر در حمل و نقل، گرمایش و سرمایش، صنعت و کشاورزی را پوشش می‌دهد. این طرح در 139 کشور به‌طور دقیق بررسی شده که ایران نیز یکی از این 139 کشور است.

در بررسی‌های موردی، هدف به حداقل رساندن آلودگی هوا و غبار و گازهای گلخانه‌ای بوده که به همین خاطر شرایط جغرافیایی و بازار عرضه و تقاضای انرژی و هزینه‌های تامین آن در این کشورها نیز مورد توجه واقع شده است. اگرچه رسیدن به این هدف نیاز به تغییرات اساسی در بخش‌های مختلف دارد اما چشم انداز مثبتی را برای شروع این تغییرات و رسیدن به کشورهایی با هوای بدون کربن ایجاد کرده است. بر این اساس، ایران تا سال 2050 می‌تواند کل انرژی مورد نیاز خود را از طریق انرژی خورشیدی، باد و آب به دست بیاورد. 4/ 61 درصد انرژی مورد نیاز ایران می‌تواند تنها از طریق پنل‌های خورشیدی و 18درصد پنل‌های خورشیدی متمرکز و 8/ 4 درصد سقف‌های خورشیدی تامین شود که نشان دهنده ظرفیت و کارآمدی بالقوه انرژی خورشیدی در ایران (بیش از 84 درصد کل انرژی مورد نیاز)است. بادهای ساحلی و دریایی 5/ 13 درصد نیاز به انرژی را تامین می‌کند و 3/ 2 درصد نیازها از طریق انرژی‌های آبی قابل تامین است.

با بالا بردن بهره‌وری از انرژی‌های پاک، مصرف انرژی در کشور تا سال 2050 معادل 40 درصد کاهش پیدا خواهد کرد که پیامد‌های اقتصادی متعددی خواهد داشت. اولین و مهم‌ترین پیامد آن ایجاد شغل‌های مختلف برای حدود یک میلیون نفر به‌طور پیوسته در طول 40 سال است. کاهش مرگ و میر سالانه در ایران حدود 29850 نفر و کاهش هزینه‌های درمانی ناشی از آلودگی هوا یکی دیگر از پیامد‌های این پروژه است که در 2 سال اول می‌توان شاهد آن بود و همچنین باعث 2/ 5 سنت کاهش در هزینه تولید هر کیلو وات ساعت برق تا سال 2050 می‌شود که در مجموع این دو عامل می‌تواند هزینه‌های شخصی برای هر نفر را برای انرژی، سلامتی و شرایط آب و هوایی تا حدود 5051 دلار در سال کاهش دهد.

بر اساس همین تحقیقات، در شبکه‌های اینترنتی، کمپین‌هایی ایجاد شده تا دولت‌های محلی و مردمی که در استفاده از انرژی‌های پاک پیشگام هستند بتوانند به‌صورت رایگان در آنها عضو شوند. در این شبکه‌ها نه تنها کاهش مصرف انرژی و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر آموزش داده می‌شود بلکه با تبادل نظر و انتقال تجربیات، زودتر اهداف مورد نظر تحقق می‌یابند. در این شبکه‌ها و کمپین‌ها، تمرکز بیشتر بر قشر عادی جامعه است و تغییر سبک و الگوی زندگی جامعه، از مردم شروع می‌شود و به سمت دولتمردان و سیاست‌گذاران حرکت می‌کند. بنگلادش، چین،هند، اندونزی، ژاپن و فیلیپین شش کشور آسیایی هستند که پروژه‌های انجام شده یا در حال انجام خود را در زمینه استفاده از انرژی‌های پاک در کمپین «پیش به سوی 100درصد انرژی تجدیدپذیر» به اشتراک گذاشته‌اند. در بنگلادش تا سال 2012 فقط 30 درصد از کل جمعیت کشور به برق شهری دسترسی داشته‌اند. شرکت دولتی توسعه محدود زیرساخت‌های بنگلادش (IDCOL) با تمرکز بر انرژی‌های تجدیدپذیر و مجهز کردن خانه‌ها به صفحه‌های خورشیدی و باتری‌های ذخیره و با کمک‌های مالی آژانس بین‌المللی توسعه و دولت بنگلادش و کمیته‌های محلی طی چند سال اخیر حدود 40درصد از برق مورد نیاز مردم را تامین کرد. تا سال 2017 قرار است یک‌سوم خانه‌ها در بنگلادش انرژی خود را با پنل‌های خورشیدی تامین کنند. کاشت گیاه بیوگاز و همچنین استفاده از پمپ‌های آبیاری خورشیدی از دیگر اقدامات انجام شده در کشور بنگلادش است.

با حمایت بانک جهانی و سازمان بین‌المللی محیط زیست، در سال 2007 در چین 400هزار خانه به پنل‌های خورشیدی مجهز شده‌اند. همچنین دو مزرعه بادی برای تامین انرژی فضا‌های ساحلی در شانگهای چین احداث شده است. این دو موفقیت باعث جذب سرمایه‌گذاران برای تامین منابع مالی نصب تجهیزات استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در چین و صادرات پنل‌های خورشیدی توسط این کشور شده است. اتحادیه انرژی‌های تجدیدناپذیر در شهر مینداندو در فیلیپین، با تجهیز تعدادی از خانه‌ها و مدرسه‌ها و مراکز درمانی به سلول‌های خورشیدی و سیستم‌های آبی کوچک و آموزش‌های شهروندی و ساختن مدل‌های انرژی پایدار تجاری برای جذب سرمایه‌گذاران، باعث تشویق مردم به استفاده از انرژی‌های پاک شد.

جزیره سومبا در اندونزی با حمایت دو شرکت هیوس (Hivos)و وینراک (Winrock)که در زمینه کمک‌های مالی برای تقویت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در کشورهای در حال توسعه فعالیت دارند، در نظر دارد تا سال 2025 به جزیره‌ای کاملا پاک تبدیل شود. سه دستورالعمل کلی برای اجرایی شدن این برنامه صادر شده است. در اولین گام، تمام خانه‌هایی که از انرژی فسیلی استفاده می‌کنند باید سیستم تامین انرژی خود را به انرژی‌های پاک تغییر دهند. در قدم دوم، خانه‌هایی که در محل‌های دورافتاده هستند و هنوز به هیچ شبکه تامین انرژی متصل نشده‌اند برای تامین انرژی خود باید مجهز به سیستم‌های کوچک خورشیدی، بادی یا بیوگاز شوند. و در گام آخر، ماشین‌هایی که از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند باید حذف شوند و ماشین‌هایی که با انرژی‌های تجدیدپذیر کار می‌کنند وارد شوند.

استان فوکوشیما در ژاپن تصمیم دارد تا سال 2040 تمام انرژی‌های اولیه مورد استفاده در این استان را به انرژی‌های تجدیدپذیر تبدیل کند. ساخت یکی از بزرگ‌ترین مزرعه‌های بادی شناور دور از ساحل در سال 2013 با ارزیابی‌های اولیه آغاز شده است و تا سال 2020 با نصب 143توربین در این مزرعه قرار است حدود یک گیگاوات انرژی تولید شود که از بزرگ‌ترین اقدامات در این زمینه است. نصب سیستم‌های گرمایش حرارتی خورشیدی، فتوولتائیک، استفاده از زیست توده‌ها برای تامین برق و گرمایش، استفاده از انرژی گرمایی زمین و انرژی‌های آبی از دیگر اقدامات در این استان برای تبدیل انرژی‌های حاصل از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های 100 درصد پاک است. طبق پروژه‌های گفته شده در آسیا، هر کشور بر اساس موقعیت جغرافیایی خود با تاکید بر سه انرژی باد، آب یا خورشیدی و استفاده از زیست توده‌ها و گیاهان بیوگاز دست به اقداماتی زده است که نه تنها باعث کاهش هزینه انرژی در این مناطق می‌شود بلکه برای مردم آن نواحی مشاغلی را ایجاد می‌کند. اما مهم‌ترین اقدام برای شروع چنین پروژه‌هایی در هر منطقه پذیرش و اهمیت این موضوع توسط مردم محلی است. نصب و راه‌اندازی سیستم‌هایی برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر گرچه پر هزینه به نظر می‌رسند اما در طولانی‌مدت هزینه‌های انرژی در هر خانه را به شدت کاهش می‌دهند و خانه‌ها را از وابسته بودن به شبکه‌های شهری و مشکلاتش رها می‌سازند.

در روستاها و نواحی دور از شهر که دسترسی نداشتن به الکتریسیته باعث ایجاد مشکلات زیادی در کیفیت زندگی و تحصیل شده است، با راه‌اندازی چنین سیستم‌هایی می‌توان آنها را مستقل کرد و به خودشکوفایی رساند و همچنین از مهاجرت‌های بی‌رویه و زیاد شدن جمعیت شهرها و تورم جمعیت در کلان‌شهرها جلوگیری کرد. این نواحی معمولا دارای منابع غنی انرژی‌های طبیعی هستند که هرگز مورد بهره‌برداری واقع نشده‌اند.