پاسخ به یک شبهه مجازی در مورد امام و حمله صدام به ایران

به گزارش بولتن نیوز،در متن مذکور آمده است:«در یکی از سفرهایم به ایران حدود سال 1371 /1992، روزی در حضور مرحوم مهندس بازرگان ‏صحبت به جنگ ایران و عراق کشید و اینکه آیا ممکن بود در آن شرایط از این جنگ پیش گیری کرد ؟
ایشان ‏خاطره زیر را در این زمینه نقل کردند:روزی در سال 1359 از شورای انقلاب از من خواستند برای مشورت در مسئله مهمی در جلسه شورا شرکت ‏کنم .وقتی به جلسه رفتم دیدم آقای دعائی سفیر ایران در عراق نیز در جلسه حضور دارد. گفتند آقای دعایی ‏گزارشی دارند.
آقای دعایی بیان کرد که در ماههای اخیر هر چند وقت یکبار و گاهی هرهفته مرا به ‏وزارت امور خارجه احضار و با ارائه مدارکی به دخالتها و کوشش ایران برای اخلال و آشفتگی در عراق ‏اعتراض می نمایند و من توضیح می دهم که اینها کار دولت ایران نیست و گروههای خود سرند که دنبال قدرت ‏نمایی هستند و نظایر این نوع استدلالها برای رفع اعتراض.
اما هفته گذشته صدام حسین مرا احضار کرد و پس از ‏بیان اعتراض شدید به دخالتها و اخلالها گفت این وضع برای من قابل تحمل نیست، شما بروید تهران و به آقای ‏خمینی بگویید من اولین دولتی بودم که جمهوری اسلامی را به رسمیت شناختم و اگر اجازه بدهند من (صدام) ‏خودم شخصا به ایران می آیم تا با مذاکره اختلافاتمان را حل کنیم اگر مایل نیستند با من مذاکره کنند من یک هیئت ‏عالیرتبه به ایران میفرستم و یا دو لت ایران یک هیئت عالی برای مذاکره به عراق بفرستدتا اختلافات فیما بین حل ‏شود زیرا ادامه این وضع برای من قابل تحمل نیست و من برای خاتمه دادن به این وضع به ایران حمله نظامی ‏خواهم کرد.
سپس آقای دعائی تاکید کرد که این آدمی است که حمله خواهد کرد.
شورای انقلاب تصمیم می گیرد که آقای دعایی به اتفاق آقای مهندس بازرگان و آقای دکتر بهشتی برای بیان ماجرا ‏و تعیین تکلیف به دیدار رهبر انقلاب بروند.
در این دیدار ابتدا آقای دعایی شرح کامل ماجرا ونهایتا تهدید صدام را ‏بیان می کند رهبر انقلاب در پاسخ به او می گویند محلش نگذارید.
سپس آقای مهندس بازرگان به استدلال می پردازد ‏که باید توجه کرد که امروزه موقعیت ما به علت اعمال تندی که انجام شده (حمله به سفارت آمریکا) ومواضع تندی که اتخاذ گردیده است در ‏بین ملل جهان چندان مطلوب نیستیم و اگر گرفتار جنگ شویم کسی از ما حمایت نخواهد کرد بلکه از طرف مقابل ‏ما حمایت خواهند کرد.
ازاین گذشته وضعیت ارتش به علت اعدام بسیاری از فرماندهان عالی و درجات پائین تر و ‏اهانت های بسیاری که به ارتش و ارتشیان از افراد وگروههای مختلف شده ومی شود وضع بسیار نامناسبی دارد ‏وبکلی فاقد روحیه لازم است. از این گذشته تسلیحات نظامی ما عمدتا آمریکایی است و با مشکلات میان دو کشور ‏دیگر دسترسی به لوازم یدکی مشکل و شاید غیر ممکن باشد.
بر اینها باید اضافه کرد که جهان غرب و حتی کشور ‏های عربی محال است بگذارند ما پیروز شویم. بنابراین باید از وقوع جنگ جلو گیری کنیم. رهبر انقلاب در ‏پاسخ می گویند گفتم محلش نگذارید. مجددا آقای دکتر بهشتی شروع به استدلال می کند اما آیت الله خمینی تا سخن او ‏پایان گیرد تحمل نمی کنند واز جایشان برمی خیزند و برای بار سوم تکرار می کنند که گفتم محلش نگذارید و بطرف ‏در اندرونی حرکت می کنند . آقای دعایی که بسیار ناراحت شده بود می گوید آقا من به بغداد نخواهم رفت....
آقای ‏خمینی که نزدیک در اندرونی رسیده بودند پس از تامل کوتاهی رویشان را بطرف دعایی برگردانده ومی گویند ‏وظیفه شرعی ات می باشد که بروی و بدون اینکه منتظر پاسخ شوند به قسمت اندرونی وارد می شوند .به شورای ‏انقلاب برمی گردند و آقای دعایی بسیار ناراحت بوده در حالیکه گریه می کرده است می گوید به خدا قسم او (صدام) ‏حمله خواهد کرد. هیچ کس کاری نمی تواند بکند و مدتی بعد عراق به ایران غافلگیرانه حمله می کند.‏
خاطرات دکتر ابراهیم یزدی جلد 3 '
بعد از انتشار گسترده این متن در شبکه های اجتماعی، چون موضوع از اهمیت بالایی برخوردار بود، حجت الاسلام و المسلمین دعایی ضمن تعجب از این مطلب و تکذیب شدید آن اشاره داشت که جریان این دیدار به شکلی که در متن آمده، هم توسط من و هم توسط آقای دکتر یزدی تکذیب شده و اصل ماجرا را هم در کتاب خاطراتی که موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) تحت عنوان «گوشه ای از خاطرات حجت الاسلام و المسلمین سید محمود دعایی» چاپ کرده و هم در مصاحبه مفصلی که به مناسبت هفته دفاع مقدس اخیرا با روزنامه اعتماد داشته ام، به تفصیل توضیح داده ام.
در بخشی از کتاب خاطرات یادشده آمده است:
« شما مقارن جنگ تحمیلی سفیر ایران در عراق بودید؟
نه، من مقارن جنگ در عراق نبودم. قبل از سال 59 برگشتم. اگر دقت کرده باشید من به دلیل موضعی که وزارت امور خارجه ایران گرفت قبل از عید نوروز در سال 1359به ایران فراخوانده شدم. سفیر عراق هم از ایران اخراج شد. جنگ در شهریور 1359 آغاز شد. یعنی من 6 ماه قبل از جنگ به ایران برگشته بودم و قبل از جنگ هم از طرف حضرت امام، مسئول روزنامه اطلاعات شدم. [ 20 اردیبهشت 1359. (صحیفه امام، ج‏12، ص: 283)]
آیا شما در زمینه اختلاف ما با عراقی ها اطلاعاتی داشتید و آن را در اختیار امام گذاشتید؟
در رابطه با پیش بینی جنگ و کلاً در رابطه با عراق من چند ملاقات با حضرت امام داشتم و به ایشان عرض کردم که عراقی ها اهداف و برنامه هایی دارند و در شرایط کنونی، تاکتیکِ اصرار بر مذاکره و نشست را تعقیب می کنند. من در یک ملاقات دو ساعته در قم با ایشان وضعیت مبارزین عراقی را گفتم و از اهمیت مبارزاتشان صحبت کردم. همچنین در باره شیوه هایی که می تواند کابرد بهتری داشته باشد سخن گفتم و بیان کردم که عراقی ها اصرار دارند یک شخصیت رسمی خارج از دولت موقت و مرتبط با شخص حضرت عالی با آنها مذاکره کند. شخصی که قرار بود با ما مستقیماً مذاکره کند خود صدام بود.
امام فرمودند: من باید فکر کنم و بعد بگویم. روز بعد که به خدمت ایشان رسیدم امام فرمودند: من تصور می کنم که عراقی ها حسن نیت ندارند و قصد فریب ما را دارند و من مصلحت نمی دانم در این شرایط شخصی را از طرف خودم بفرستم. این مسئله باشد تا انتخابات انجام شود و کشور نظم خود را بیابد. یعنی رئیس جمهور، مجلس و دولت منتخب مجلس داشته باشیم.
در مناسبتی که در یکی از جلسات شورای انقلاب شرکت کردم تأکید کردم که اگر بنا بر حفظ روابط در سطح عالی است در برخوردها و شیوه های ارتباطی تجدید نظر کنید.
در آن روزگار هر یک از روزنامه ها، رسانه ها و بخشهای مختلف رادیو و تلویزیون، سازی جداگانه می زدند. مثلاً رادیو اهواز توسط مخالفین رژیم عراق اداره می شد و آنچه احزاب و سازمانهای مبارز عراقی می خواستند، پخش می شد. بدیهی است که این سخنان در ارتباط ما و عراق و تلقی آنها از انقلاب اسلامی تأثیر می گذاشت.
امام معتقد بودند، مذاکره فایده ای ندارد. زیرا عراق قصد فریب ما را دارد و نمی خواهد با ما و انقلاب اسلامی ما کنار بیاید. عراق از بهترین فرصت ممکن یعنی از زمانی که ما درگیر مسائل داخلی و بحرانهای بعد از انقلاب بودیم، استفاده کرد و سعی نمود تا در درون کشور اختلاف و دودستگی ایجاد کند. بنابراین با استفاده از گروهکهای سیاسی تحت نفوذ خود بعضی از استانهای مرزی ما را به جدائی طلبی و استقلال تحریک کرد تا از طریق ایجاد درگیریهای داخلی و قومی یعنی داشتن داعیه استقلال در استانهای مرزی، ما را وادار به سازش و تسلیم نماید و به نوعی به خواسته های خود برسد.... باید توجه داشت که صدام در حقیقت مقدمات جنگ علیه ایران را از آبان 57( سه ماه قبل از پیروزی انقلاب) آغاز کرد و اولین قرارگاه اطلاعاتی و عملیاتی جنگ را از همان موقع در بصره تأسیس کرد و برادرش برزان تکریتی را مسئول قرارگاه کرد. یعنی با اعلام انحلال ساواک و مراکز قدرت امنیتی و سیاسی رژیم شاه و با فروپاشی نظم سابق و از هم گسستنِ بدنه ارتش که در واقع پس از فرار از پادگانهای ایران آغاز شده بود، صدام به فکر انتقام از ایرانی ها افتاد و در صدد برآمد تا حقارتی را که در درون از زمان امضای قرارداد الجزایر به دست خودش به دلیل تسلیم در برابر شاه احساس می کرد، جبران کند...»
حجت الاسلام و المسلمین دعایی همچنین در مصاحبه با روزنامه اعتماد در تاریخ 6 مهرماه 1394 به سوالاتی در این زمینه پاسخ داده است که بخش هایی خلاصه شده از آن که مربوط به این موضوع است، در ادامه می آید:
«(در پاسخ به سوالی درباره علت آغاز جنگ تحمیلی): ...در جریان پیروزی انقلاب خب شرایطی جدید بر ایران حاکم شد که مطلوب دولت عراق نبود. از آن سو کشور از یک استبداد جهنمی نجات پیدا کرده بود. مردم آزاد شده بودند و هر حرفی را به راحتی می زدند و از طرف دیگر هیچ قراردادی را با کشورهای دیگر که نافی منافع ملی کشورشان می بود نمی پذیرفتند. از جمله همان روابط امنیتی دپیلماتیکی که وجود داشت.
قبل از پیروزی انقلاب در آبان ماه ٥٧ حکومت وقت برای آرام کردن جامعه و مردم، ساواک را منحل کرد و قوی ترین پایگاه امنیتی و اطلاعاتی که عراق به آن اتکا داشت، منحل شد و طبیعتا نماینده ایران در عراق که عالی ترین نماینده امنیتی ما بود دیگر رسالت و مسوولیتی نداشت. خوب است که این مساله را که می گویم در تاریخ بماند. آن مقام امنیتی مقامی بود که همه مسوولان سفارت اعم از سفیر و کاردار و سایر کارکنان حرمت او را داشته و سعی می کردند کوچک ترین ارتباطی با او نداشته باشند. البته خود او هم تمایل به عدم ارتباط داشت چراکه مسوول امنیتی بود و کارهایش را شخصا انجام می داد. همه از این شخص پرهیز داشتند. هم حرمتش را نگه می داشتند و هم نگران بودند که کاری از آنها سر بزند که موجب شود آن مقام امنیتی گزارشی در مورد آنها بنویسد. عراقی ها پس از انحلال ساواک به این نتیجه رسیدند که حکومت شاه در حال فروپاشی است یعنی شرایطی بر ایران حاکم شده بود که هم مسوولان نظامی به دستور رهبر انقلاب از پادگان ها فرار می کردند و هم دیگر مسوولان امنیتی قدرتی نداشتند. صدام حسین به عنوان مرد نیرومند و مبتکر قرارداد کذایی با رژیم شاه به این نتیجه رسیده بود که شیرازه حکومت شاه در حال فروپاشی است و دیگر آن قدرت نظامی و امنیتی وجود ندارد و این انقلاب هم تا بخواهد پیروز شود و قوام امنیتی خودش را بگیرد شرایط شکننده ای خواهد داشت و بهترین وقت است تا بیاید و انتقام آن تسلیمی که در برابر شاه شده بود را بگیرد و در حقیقت شرایطی را دنبال کند که یا به تسلیم ایران در برابر خواسته های او بینجامد یا به سرنگونی رژیم حاکم بر ایران. از همان آبان ماه صدام حسین در بصره قرارگاه جنگ را زد.
همان آبان ماه ٥٧؟
بله. از همان موقع. برادرش برزان تکریتی را مسوول آن قرارگاه کرد که مطمئن ترین فرد از نگاه او بود. صدام تصمیم گرفت که با شرایط ویژه ای که در آن زمان بر ایران حاکم شده بود و مرزها از وضعیتی متفاوت با قبل برخوردار و امکان تردد زیاد بود سعی بر گرفتن نیرو در ایران کرد. این کار از طریق اعرابی که در ایران بودند صورت گرفت. عراق دو کنسولگری در ایران داشت که هر دوی آنها را خیلی فعال کرد. یکی در خرمشهر بود و دیگری در کرمانشاه. البته ما هم در مقابل دو کنسولگری در عراق داشتیم. نیروهای امنیتی شان در این دو کنسولگری یارگیری کرده و عناصر مختلف را جذب کرده و برای برنامه اصلی شان که انتقامگیری از ایران و بهره گیری از شرایط شکننده کشور بود برنامه ریزی می کردند. جالب اینجاست که آن مامور امنیتی که قبل از فروپاشی ساواک رابط ایران و عراق بود و ارتباطات خیلی قوی و تعیین کننده ای داشت را احضار کردند.
همان مامور ایرانی؟
بله او را احضار کرده و به او گفتند که تو تا به حال از طرف ایران مامور امنیتی بوده ای اما حالا سازمانی که تو از طرف آن مامور بودی منحل شده و الان تو اگر به ایران برگردی به دلیل وابستگی ات به ساواک در صورتی که انقلابیون تو را بشناسند کشته خواهی شد. اما ما به پاس تمام خدماتی که تا به حال به ما کردی و رابط بین ما و ایران بودی آمادگی اعطای پناهندگی را به تو داریم.
تلاش کردند که جذبش کنند.
به او وعده اعطای حقوق مکفی و پاسپورت و از سوی دیگر اجازه تحصیل فرزندانش را دادند. این مامور امنیتی هم درخواست فرصت برای فکر کردن می کند. بلافاصله به سفارت بازمی گردد و برای نخستین بار مسوولان سفارت را جمع می کند و آنها هم تعجب می کنند که چه شده است که این مامور امنیتی به آنها مراجعه کرده است. به آنها می گوید که من این بعثی ها را می شناسم اینها جنایتکارانی هستند که هیچ اصول انسانی و اعتقادی ندارند و فوق العاده خبیث تر از آن چیزی هستند که ما می دانیم. او تاکید کرد که من ترجیح می دهم در وطنم به دست هموطنانم قطعه قطعه شوم اما مزدور این بی شرف ها نشوم. از آنجایی هم که حالا الان مراقب هستند تا ببینند من چه تصمیمی می گیرم به من پیشنهاد مالی دادند و دنبال تطمیع من هستند.
...این مامور گفته بود که اگر در برابر تطمیع بعثی ها تسلیم نشود او را شکنجه خواهند کرد و وادار به همکاری می شوم و چون مراقب من هستند به منزل برای برداشتن اثاثیه ام نمی روم و سریعا به کشورم بازمی گردم. از همانجا هم بلافاصله به ایران بازگشت. خب این ماجرا ختم به خیر می شود و آنها نتوانستند از یک عامل رژیم شاه که فکر می کردند با آنها همکاری خواهد کرد و پشتوانه امنیتی و اطلاعاتی آنها خواهد شد بهره بگیرند و آن مامور امنیتی به دلیل میهن دوستی و عرق به مردمش به ایران بازگشت.
...چرا شما به عنوان سفیر ایران در عراق انتخاب شدید؟
علت انتخاب من به نگاه امام بازمی گشت. یکی از مواردی که ایشان تاکید داشتند مورد توجه قرار بگیرد حسن همجواری با همسایگان بود و قبل از هر چیزی برای این کار باید رابطه دیپلماتیک شکل بگیرد و سفیر رد و بدل شود تا اگر مذاکره ای قرار است صورت بگیرد انجام شود. من خاطرم هست که همان ایام وزیر خارجه کویت به دیدار دکتر یزدی که وزیر خارجه بود آمد. نخستین دیپلماتی که بعد از عرفات به ایران آمد وزیر خارجه کویت بود. او آمد و رسما به دکتر یزدی گفت که ما تا به حال به دلیل نگرانی هایی که از تندروی های عراقی ها داشتیم شاه از ما حمایت می کرد و حالا هم شما باید از ما حمایت کنید که در همین راستا قول هایی رد و بدل شد. به هر حال به دنبال تاکید امام بر ایجاد رابطه و حسن همجواری با همسایگان و زدودن تشنج ها بنا شد که برای عراق سفیر انتخاب شود که پیشنهاد امام من بودم.
نخستین پیشنهاد بودید؟
بله. وقتی که مرحوم حاج احمد آقا آمد و این پیشنهاد امام را به من داد من به ایشان گفتم که مصلحت نمی دانم که سفیر شوم چراکه به هر حال من سابقه کار دیپلماتیک ندارم و یکسری آموزش هایی لازم دارد و من که طلبه ای بودم که هرچند در فعالیت های سیاسی و مبارزاتی بودم اما کار دیپلماتیک نکرده بودم و سابقه این کار را نداشتم و روحانی هم هستم. اگر از ناحیه ما به دلیل ناآشنایی با سیستم و اصول دیپلماتیک خطایی سر بزند دامن روحانیت را می گیرد و من ترجیح می دهم که سفیر نشوم. ایشان هم پیغام را خدمت امام بردند و امام در ابتدا نوعی تحسین کرده بودند که به هر حال پیشنهادی به کسی شده اما او به دلایلی که منطقی هم هست نمی پذیرد. به بیان دیگر این عدم پذیرش را امام حمل بر تقوا کردند اما منتها فرمودند که استدلال دیگری دارند. امام فرمودند که در دوران اقامت شان در عراق فلانی یعنی من که واسطه ما با مسوولان امنیتی و سیاسی عراق بوده اگر سفیر شود نشان دهنده نوعی حسن نیت از طرف ما است. یعنی ما می خواهیم به عراقی ها بگوییم که عنصری را اعزام می کنیم که او را شما به زیبایی می شناسید و از او سابقه ارتباطی دارید. به دلیل اهمیتی که برای این ارتباط داریم می خواهیم کسی انتخاب شود که این سوابق و صلاحیت را داشته باشد و من از ایشان می خواهم که پیشنهاد را بپذیرند.
یعنی امام از همان زمان پیش بینی می کردند که ممکن است روابط با عراق کمی سخت باشد؟
در ادامه می گویم. در کنار این ارایه حسن نیت یک سری مسائل مربوط به بیت امام بود و وسایل امام که در نجف بود و بنا بود با یک دقت و امانتداری به ایران حمل شد. البته هر کسی که می رفت می توانست این کار را بکند اما من به دلیل آشنایی ام با نجف و مرتبط بودن با بیت امام بهتر می توانستم این کار را انجام دهم.
در نهایت چه شد؟
من به امام عرض کردم که تابع امر شما هستم اما عهد کردم که در دوران زندگی ام چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب طلبه باشم و نمی خواهم به عنوان یک کادر وزارت خارجه و کارمند آنان تلقی شوم پس اجازه بدهید که همان رابطه طلبگی را با شما داشته باشم که ایشان هم پذیرفتند و حکمی را برای من فرستادند.
چه حکمی؟
حکم مشابه همان احکام امور حسبیه است که ما طلبه ها می گوییم. من مجاز به دریافت وجوهاتی و تصدی اموری که مربوط به نماینده مرجع می تواند باشد بودم. حکمی بود که با سخاوت بود. معمولا احکامی که امام برای نمایندگان شان صادر می کردند احکامی بود که به آنها اجازه می دادند نصف وجوهاتی که دریافت می کنند را تصرف کنند یا ثلث یا یک پنجم اما به من مطلق اجازه داده بودند یعنی دیگر می توانم آنچه را تشخیص می دهم را کلا عمل کنم. خب این حکم بزرگوارانه بود و من از ایشان هم اجازه گرفتم که حقوق را از وزارت خارجه نگیرم و شهریه ام را همان طور که در گذشته از دفتر ایشان می گرفتم به همان ترتیب شهریه را بگیرم که همان کار را می کردم. ماهیانه مبلغی را از دفتر ایشان در نجف برای من می فرستادند و من در اختیار ذی حساب سفارت می گذاشتم و امور مادی سفارت را از آن طریق دنبال می کردم. [این حکم که در 10 خرداد 1358صادر شده است و در صحیفه امام، ج8،ص36قابل مشاهده است، تحت عنوان اجازه نامه در امور حسبیّه و شرعیه‏، صادر شده است.]
از ورودتان به سفارت بگویید.
باید به این نکته اشاره کنم که مسوولان عراقی دو طیف بودند؛ یک طیف مسوولانی بودند که از یک پختگی و یک متانت و جهان دیدگی ویژه برخوردار بودند و از انتخاب من به عنوان سفیر استقبال کردند. در کنار آنها گروه تندرویی بودند که آنها برای مقابله با انقلاب اسلامی ایران برنامه داشتند آنها این موضوع را به عنوان یک تهدید تلقی می کردند. به همین دلیل من در ملاقاتی که با رییس جمهور وقت عراق حسن البکر داشتم او با یک صمیمت و صفایی با من برخورد کرد و تحسین کرد انتخاب من را. برای امام سلام و درود فرستاد و از برخی تعدی های مرزی که در آن ایام شده بود عذرخواهی کرد و توجیه کرد و گفت که طبیعتا وقتی هواپیمایی در مرز می خواهد برای شناسایی و کنترل عناصر ناراضی داخلی حرکتی کند ممکن است در یک حرکت چند کیلومتر آن طرف تر برود که این موضوع نباید تجاوز تلقی شود...بنابراین آنها(تندروها) تاکید بر جنگ داشتند اما حسن البکر و طیف پخته همراه او این اعتقاد را نداشتند...خلاصه بگویم که در آن شرایط گروهی که حاکمیت را داشتند مایل به تفاهم و نوعی ابراز حسن نیت بودند اما گروه تندرو قطعا می خواستند که برنامه های خودشان را دنبال و انتقام تسلیم در برابر شاه را بگیرند. به همین دلیل ناگزیر شدند تا درون تشکیلات عراق کودتا کنند. کودتای حزبی صورت گرفت، حسن البکر استعفا داد و صدام رسما رییس جمهور شد.
چندماه بعد از اینکه شما سفیر شدید این اتفاق افتاد؟
تقریبا سه تا چهار ماه بعد. رسما مانورها شروع شد و در نطق های تعیین کننده اش نسبت به ایران موضع گرفت و عمده فعالیت هایی که داشتن تحریک اعراب منطقه و هموطنان خوزستانی ما و حتی کردهای ایرانی ما بود. ادعای حاکمیت بر شط العرب و ادعای حاکمیت بر جزایر سه گانه ما یا به قول امام موسی صدر که خدا به سلامتش دارد تنبان ابوموسی که به شوخی می گفتند، داشتند. امام موسی صدر به شوخی می گفت که اینها دست از تنبان ابوموسی برنمی دارند. به هر حال ادعاهایی اینچنینی داشتند و بلندگوهای تبلیغاتی شان را به طرف گروه های طرفدار شاه فعال کردند. من اعتراضاتی را به این ادعاها و مطالبی که در روزنامه های شان بود با مراجعه به وزارت خارجه ابلاغ می کردم. آنها هم متقابلا اعتراضاتی داشتند نسبت به آنچه یا در روزنامه های ما مطرح می شد یا آنکه مسوولان سیاسی ما عرضه می کردند. در یک مقطع جدی که من ملاقاتی با وزیر خارجه شان داشتم ،گفتم که شما می دانید که من علاوه بر اینکه نماینده دیپلماتیک هستم و از طرف وزارت خارجه به عنوان سفیر انتخاب شده ام سوابق نزدیکی و آشنایی با رهبر انقلاب را هم دارم. خب شما چه مشکلی دارید و چرا مطرح نمی کنید؟ در ملاقات بعد که من پذیرفته شدم پیامی از طرف صدام به من داده شد و پیام جالبی بود. صدام پیشنهاد داده بود که من به ایران بیایم و راسا از امام خمینی نماینده ای را درخواست کنم که تام الاختیار بیاید و در عراق با صدام حسین مذاکره کند.
مذاکره بر سر جزایر و شط العرب؟
سر همه مسائل اختلافی. خب طبیعتا آنچه آنها می خواستند در مذاکرات از ما پذیرش شود یکی تسلیم ما در مقابل ادعاهای آنها برای شط العرب بود. تسلیم در برابر ادعاها در مورد جزایر سه گانه و پذیرش در برابر تجزیه طلبی برخی هموطنان در داخل که عراق هم حامی آنها بود. من به ایران و خدمت امام آمدم و شرایط را توضیح دادم که برنامه های عراق چیست و پیشنهاد اعزام نماینده برای مذاکره را هم داده اند. من به دلیل آشنایی ای که داشتم پیشنهادم به امام این بود که در شرایط فعلی بهترین نماینده ای که می تواند از طرف امام برای مذاکره برود آقای هاشمی رفسنجانی است.
امام چه نظری داشتند؟
امام فرمودند که باید فکر کنند. روز بعد که من رفتم امام فرمودند که من به حسن نیت عراقی ها اعتقاد ندارم. اینها ما را در شرایط ویژه ای تصور کرده و می خواهند در مذاکره ما را تسلیم یک سری از خواسته های شان بکنند که آن خواسته ها عملی نیست و ما نمی توانیم نسبت به تمامیت ارضی کشورمان تصمیمی بگیریم و ادعاهای واهی آنها را بپذیریم. امام تاکید داشتند که آنها را صادق نمی بینند و مذاکره با آنها را بی فایده می دیدند. امام اما توجیه زیبایی در عدم پذیرش کردند. گفتند که من از طرف ایشان بگویم که فلانی ضمن تشکر از حسن نیت شما ترجیح می دهد که مذاکره کننده رسمی با شما نماینده واقعی مردم باشد. ما در آینده نزدیک، انتخابات ریاست جمهوری داریم. مردم نماینده رسمی خود به عنوان رییس جمهور کشور را انتخاب خواهند کرد. در آینده نزدیک ما انتخابات مجلس شورا داریم و نمایندگان واقعی مردم انتخاب خواهند شد. من ترجیح می دهم نماینده ای اعزام شود که از طرف منتخب مردم ایران باشد. در شرایط فعلی که مرحله گذار از پیروزی انقلاب و رسمی شدن حاکمیت است ترجیح می دهم که من کسی را اعزام نکنم و اجازه دهید انتخابات برگزار شود و نماینده رسمی ما برای مذاکره بیاید و شما تا آن موقع که مردم نماینده شان را انتخاب می کنند حسن نیت نشان دهید تا شرایط برای مذاکره مناسب باشد. من هم آمدم و عینا همین مسائل را نقل کردم. خب طبیعتا آنها در ترفندشان شکست خوردند. البته من اخیرا شیطنتی را احساس کرده ام که برخی رسانه های مجازی به آن دامن می زنند و ادعایی را مطرح می کردند که صدام برای مذاکره اعلام آمادگی کرده بوده است یا خودش به اپیران بیاید و من به اتفاق مرحوم بهشتی و مرحوم بازرگان خدمت امام رفتیم و امام بدون مطالعه این پیشنهاد را رد کردند و من گریه کردم که این موضوع صحت ندارد. تلاش کردند جلوه دهند که من و مرحوم بهشتی و مرحوم بازرگان علاقه مند به مذاکره بودیم تا جنگ نشود ولی امام با خشونت و خشکی مخالفت کردند. در صورتی که اصلا این گونه نیست و امام کاملا با ماهیت آنها آشنا بودند. بعد از آغاز جنگ هم امام با دریادلی ای که داشتند شرایط را طوری جلو بردند که عراقی ها محکوم شدند و صدام در نهایت سقوط کرد....
معمولا بعد از ملاقات هایی که من با امام داشتم مصاحبه هایی هم می کردم که در آن زمان با خبرگزاری پارس مصاحبه ای کردم و گفتم که پیام علاقه مندان امام در عراق را رساندم که عراقی ها این مساله را بهانه کرده بودند که علاقه مندان به امام در عراق چه کسانی هستند؟ آنها به شدت ما را کنترل می کردند و تقریبا هفته ای یک بار می شد که تحرکاتی می کردند. عده ای را به عنوان خلق عرب تحریک می کردند و می آمدند جلوی سفارت شعار می دادند. خیلی هم جالب بود که چون تابستان بود ما می گفتیم که یک سینی شربت بیاورند و میان شان توزیع کنند. سعی می کردیم مساله ای ایجاد نشود. آنها برای اینکه مدعی شوند که انقلاب در امور داخلی آنها دخالت کرده است، می آمدند و صحنه های ساختگی درست می کردند. مثلا در یک مسیری که طارق عزیز یا شخصیت دیگری عبور می کرد نارنجکی را پرت می کردند که چند نفری را زخمی می کرد و بعد مدعی می شدند که این نارنجک را یک ایرانی پرتاب کرده است. با این بهانه ها خبرهایی را بزرگ می کردند که ایرانی ها تحرکاتی دارند. به همین دلیل سعی می کردند مراکز ایرانی را کنترل کنند.
یکی از این مراکز دبیرستان ها و مدارس ایرانی بود که به همین دلیل مدارس را تعطیل و دانش آموزان را اخراج می کردند. حوزه علمیه نجف را تهدید و خیلی از علما را اخراج کردند. ما در بصره و کربلا کنسولگری داشتیم و عراقی ها هم متقابلا در کرمانشاه و خرمشهر کنسولگری داشتند. می دانستم که کنسولگری های آنان فعال است و برای آینده شان در حال جمع کردن نیرو و یارگیری هستند. اما کنسولگری ما در بصره و کربلا اصلا مراجعی نداشت و یک محلی بود که پرچم ایران بالای آن بود و از آنجایی که به شدت تحت کنترل بود کسی جرات مراجعه به آنجا را نداشت.
من پیشنهاد دادم که کنسولگری های مان را تعطیل و متقابلا کنسولگری های عراقی ها را هم تعطیل کنیم. این پیشنهاد را من به زحمت توانستم به ایران بقبولانم و تا من سفیر بودم خوشبختانه موافقت شده و کنسولگری ها بسته شد. البته آنها آمدند و تحت عنوان لانه خرابکاری عده ای را به کنسولگری های ما ریختند و هرچه بود را تاراج کردند. البته به بهانه این مراجعه آمدند و اسناد سجلی را که در کنسولگری های ما بود، برداشتند. مثلا افرادی که ایرانی بودند و شناسنامه ایرانی گرفتند را ربودند تا ببینند که کدام عراقی ها هستند که می توانند پیشینه ایرانی داشته باشند. به هر حال این تحرکات بود تا زمانی که من در یکی از سفرهایم که به ایران داشتم و پیام علاقه مندان امام را رساندم آنها ادعا کردند که من در امور داخلی عراق دخالت می کنم و بعد به من پیغام دادند که ظرف ٤٨ ساعت عراق را ترک کنم. اما این را اعلام نکردند. در آن زمان آقای خرازی معاون سیاسی وزیر خارجه بودند که من با ایشان تماس گرفتم و پیام محرمانه فرستادم که اینها پیشنهاد اخراج مرا داده اند و ٤٨ ساعت وقت تعیین کرده اند که من پیشنهاد می دهم که شما رسما و علنا سفیرشان را به دلیل دخالت هایی که می کند اخراج و مرا احضار کنید که این یک برند تبلیغاتی باشد.
این ماجرا چند وقت قبل از حمله عراق به ایران بود؟
اسفند ٥٨ بود. همین طور هم شد و وزارت خارجه ما رسما سفیر عراق در ایران را با مهلت ٢٤ ساعته اخراج و مرا هم احضار کردند که من آمدم که سفارت ما با کاردار یعنی آقای مهدی بشارت که از دیپلمات های بسیار کاردان و ورزیده و امین بود مسوولیت سفارت را بر عهده گرفتند و عراقی ها هم همین طور. من در اسفند ٥٨ به ایران بازگشتم و طبیعتا به دفتر امام رفتم که مرحوم حاج احمد آقا آمدند و پیشنهاد دادند که من مسوولیت روزنامه اطلاعات را بپذیرم که اطاعت کردم و از اردیبهشت ٥٩ تا به حال در روزنامه اطلاعات هستم.
در آن زمان شما احتمال حمله اینچنینی عراق به ایران و آغاز یک جنگ هشت ساله را می دادید؟ یا اینکه هشداری در این مورد به امام داده بودید؟
بله، من پیش بینی می کردم. جالب اینجاست که من آن حرکت میهن دوستانه و بزرگوارانه ای که مسوول امنیتی ما در عراق کرده بود را در جریانش قرار گرفته بودم و زمانی که به سفارتخانه رفتم در اتاقش را بازکردیم اما متوجه شدیم که او با کمال هوشمندی هیچ سندی را باقی نگذاشته و همه را به ایران منتقل کرده بود.
در یکی از مناسبت هایی پس از برگشتنم به ایران یک مصاحبه ای کردم و در این مصاحبه ماجرای آن مسوول امنیتی را گفتم و اعلام کردم که مقامات عراقی برای جذب او و همکاری در مسیر توطئه های شان پیشنهاد اینچنینی دادند و این مسوول اظهار کرده که من ترجیح می دهم به دست هموطنانم در کشور قطعه قطعه شوم اما مزدور این بی شرف ها نشوم. در آن مصاحبه گفتم که من به عنوان یک کارگزار وابسته به انقلاب به وجود چنین انسانی افتخار می کنم و به ایشان درود می فرستم چراکه ملتی داریم که با وجود همه تنگناها در مقاطع تعیین کننده و حساس نسبت به حرمت به میهن و مردم شان از هیچ گذشتی فروگذار نیستند. روز دوم یا سوم ورود من به روزنامه اطلاعات بود که می خواستم وارد دفترم شوم اما دیدم فردی منتظر من است. گفتم شما؟ گفت صحبتی با شما دارم.
همان مامور امنیتی بود؟
بله، به من گفت که مصاحبه شما باعث نجات من شد. از زمانی که از عراق بازگشتم به دلیل شرایط حاکم بر کشور نمی توانستم با آشنایان و فامیل هایم در ارتباط باشم و آنها هم از من به دلیل وابستگی ام به ساواک پرهیز می کردند. وقتی شما این مصاحبه را کردید، دیدم که همه علاقه مندانم به من افتخار کردند و همین مصاحبه باعث نجات من شد. من هم همانجا ایشان را به مسوول نخست وزیری معرفی کردم. ما هنوز وزارت اطلاعات را تشکیل نداده بودیم و تنها در نخست وزیری یک معاونتی بود که آن معاونت امور اطلاعاتی و امنیتی را عهده دار بود آن موقع آقای خسرو تهرانی مسوول این دفتر بود که من ایشان را به آقای تهرانی معرفی کردم و به قدری وجودش نافع و مفید بود که حد نداشت. تخصص در بهره گیری از امواج و شنودها داشت و خرمشهری بود و زبان عربی هم می دانست و به دنبال آغاز جنگ در بخش های مربوطه بیشترین خدمات و حمایت ها را کرده و نقش موثر و تعیین کننده ای داشت.
الان هم از این فرد خبری دارید؟
ایشان هر عیدی که می شود مثل عیدهای رسمی تبریکی برای من می فرستند.
هنوز هم در وزارت اطلاعات مشغول هستند؟
شنیدم که بعد از پایان جنگ بازنشسته شدند. فرد بسیار شریفی هستند که خانواده بسیار محترمی هم دارند.