«منا» چالشی جدی در روابط ایران و عربستان
روزنامه مستقل رای الیوم در سرمقاله خود در خصوص فاجعه منا و اختلافات عربستان و ایران نوشت: اختلافات عربستان و ایران بر شکل بحث و جدل‌های رسانه‌ای و سیاسی آن‌ها درباره فاجعه منا که در آن صدها تن از زائران خانه خدا از جمله 169 ایرانی جان باختند و 334 تن نیز مفقود شدند تاثیر گذاشته است.
به گزارش بولتن نیوز به نقل از خبرگزاری فارس: روزنامه مستقل رای الیوم در سرمقاله خود در خصوص فاجعه منا و اختلافات عربستان و ایران نوشت: اختلافات عربستان و ایران بر شکل بحث و جدل‌های رسانه‌ای و سیاسی آن‌ها درباره فاجعه منا که در آن صدها تن از زائران خانه خدا از جمله 169 ایرانی جان باختند و 334 تن نیز مفقود شدند تاثیر گذاشته است.
ایران موضع هجومی در قبال این فاجعه اتخاذ کرد و با لحنی تند از عربستان به دلیل این فاجعه انتقاد کرد. از آیت‌الله سید علی خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی ایران گرفته تا حسن روحانی، رئیس جمهوری این کشور. آیت الله سید علی خامنه‌ای از عربستان خواست تا از جهان اسلام و خانواده‌های فاجعه زده رسما عذرخواهی کند و مسئولیت کامل این فاجعه را برعهده بگیرد. روحانی نیز روز شنبه در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل خواهان انجام تحقیقات شفاف درباره این فاجعه شد.
مقامات عربستان در طول چهار روز گذشته موضع دفاعی را اتخاذ کرده‌اند که با اظهارات عبدالعزیز آل شیخ مفتی این کشور آغاز شد. وی عربستان را از مسئول دانستن در این فاجعه تبرئه کرد. او با بیان اینکه "ازدحام اتفاقی بود که در کنترل بشر نیست" خطاب به محمد بن نایف، ولیعهد عربستان و رئیس کمیته عالی حج گفت: "شما مسئول اتفاق منا نیستید چرا که شما اقدامات لازم و مفید را انجام داده‌اید."
اما عبدالله آل شیخ، رئیس مجلس شورای عربستان حتی از این فراتر رفت و به طور غیرمستقیم حجاج را مسئول فاجعه منا دانست. وی بر اهمیت پایبندی حجاج به دستورات و سفارشات دستگاه‌های امنیتی تاکید کرده بود.
جدل و مرافعه میان دو طرف بی‌تردید ادامه خواهد داشت به ویژه اینکه مشکل خطرناک‌تر از مرگ حجاج ایرانی مشکل مفقود شدگان است. براساس گزارشات تعدادی از شخصیت‌های ارشد سیاسی، رهبران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و دستگاه‌های امنیتی ایران جزو مفقود شدگان هستند.
مسئولان ایرانی می‌گویند: ما این مساله را درک می‌کنیم که تعدادی در فاجعه منا کشته و زخمی شده‌اند اما این را درک نمی‌کنیم که چرا تعدادی مفقود شده‌اند. آن‌ها به وجود "توطئه" اشاره می‌کنند و بعید نمی‌دانند که این افراد مرده باشند و مقامات عربستان برای بیشتر نشدن آمار جان باختگان این مساله را مخفی می‌کنند یا اینکه شاید آن‌ها توسط مقامات عربستانی بازداشت شده باشند. این مساله خارج از عرف و حرمت اماکن مقدس و سلامت و امنیت حجاج است.
ایران هیاتی را به ریاست علی جنتی برای پیگیری این مساله و رفتن به عربستان تشکیل داد اما مقامات سعودی از دادن ویزا به آن‌ها به بهانه بسته بودن سفارت به مناسبت عید قربان خودداری کردند. این مساله خشم مقامات ایرانی را برانگیخت. عربستان خواسته پیام "تندی" را به مقامات ایرانی برساند و حداقل تاکنون در این مساله موفق بوده است.
بحران میان ایران و عربستان رو به وخامت نهاده است و حتی در روزهای آینده اگر این بحران مهار نشود وخیم‌تر خواهد شد. ایرانی‌ها خواهان اتخاذ "مواضع عملی" هستند. پارلمان ایران نیز نشستی را پشت درهای بسته برگزار کرد؛ نشستی که به گفته منابع ایرانی نشستی طوفانی بود و در آن مسئولان ایرانی تهدید کرده‌اند که باید "واکنشی جدی" به این فاجعه نشان داده شود.
عادل جبیر، وزیر خارجه عربستان در واکنش به اظهارات روحانی، ایرانی‌ها را به تلاش برای "سیاسی کردن" فاجعه منا متهم کرد، حال آنکه فراموش کرد که خود عربستان در حال سیاسی کردن این فاجعه است. اگر کسی به خطبه صالح آل طالب، خطیب عربستان در روز عید که از ایران و حوثی‌ها به شدت انتقاد کرد، گوش داده باشد به خوبی درک می‌کند ما چه می‌گوییم.
درخواست‌ها برای تحقیقات در خصوص این فاجعه و دلایل آن و یافتن "راهکار اسلامی" برای ممانعت از تکرار چنین فجایعی رو به افزایش است. این درخواست‌ها تنها به ایران محدود نمی‌شود بلکه شامل کشورهای سنی مذهب و هم‌پیمان عربستان نیز هست.
باید توجه کرد که جدی‌ترین این درخواست‌ها و انتقادات از سوی محمد علی شاهین، معاون حزب عدالت و توسعه حاکم در ترکیه و رئیس سابق پارلمان این کشور بوده است. وی گفت: "ترکیه می‌تواند مراسم حج را خیلی بهتر از عربستان اداره کند."
او این سوال را مطرح کرد: آیا می‌توانیم قضا و قدر را مسئول فاجعه منا بدانیم؟ سهل انگاری در خصوص سلامتی حجاج رخ داده و مرگ حجاج ناشی از این مساله بوده است.
وی جسورانه‌تر از رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه بود که در واکنش به فاجعه منا گفت: "اماکن مقدس به تمامی مسلمانان برمی‌گردد و باید برای حل مشکلات سلامتی حجاج کشورهای اسلامی نشستی را برگزار کنند."
شاید به این دلیل اردوغان چنین اظهاراتی را ایراد کرد. بعید نیست که اعتراض عربستان منجر به اظهارات اردوغان و دفاع وی از ریاض شده باشد.
درخواست برای نظارت اسلامی بر اماکن مقدس در حجاز حداقل به صورت صوری برای عربستان خط قرمزی است که هرگز اجازه آن را نخواهد داد چرا که این مساله به حاکمیت عربستان و کشیدن مهمترین ورق مربوط به امور دینی از زیر دست خاندان حاکم است. برای همین قطعا عربستان با چنین درخواست‌هایی مخالفت خواهد کرد همانطور که قبلا هم مخالفت کرده بود.
اما تکرار چنین حوادثی و افزایش آمار قربانیان باعث می‌شود تا به عربستان به عنوان کشوری که از فراهم آوردن پایین‌ترین حد از تدابیر لازم برای حفظ جان حجاج ناتوان است نگریسته شود و مقاومت آن را در برابر فشارهای کشورهای اسلامی در این راستا تضعیف کند.
ما معتقد نیستیم که مقامات عربستان اجازه حضور نمایندگانی از کشورهای اسلامی را در کمیته تحقیقاتی بدهند که برای بررسی فاجعه منا تشکیل شده است نه به دلیل پنهان کردن اطلاعات بلکه به این دلیل که این اطلاعات به حاکمیت عربستان مربوط است و ریاض در صورت حضور نمایندگانی از کشورهای اسلامی در صداقت و شفافیت این تحقیقات تردید خواهد داشت.
فاجعه حجاج ضربه محکمی به عربستان و خاندان حاکم این کشور در زمانی بسیار حساس بود یعنی زمانی که عربستان وارد جنگی بی‌پایان در یمن شده است و پس از شش ماه هنوز نتوانسته است به چیزی دست یابد. این جنگ به صورت جنگ فرسایشی به مرزهای جنوبی عربستان منتقل شده است همچنین طرح عربستان در سوریه برای سرنگونی نظام این کشور پس از عقب نشینی آمریکا، ترکیه و کشورهای اروپایی دیگر و مشروع دانستن نظام سوریه و قبول مذاکره با رئیس جمهوری این کشور ناکام مانده است.
عربستان نیاز به بازنگری ریشه‌ای در تمامی سیاست‌ها و مواضع خود دارد چه در یمن چه در سوریه و چه در اداره مراسم حج. این بازنگری باید با جسارت، جرأت و شفافیت همراه باشد عربستان باید از مواضع خود و لجبازی و انکار کوتاه بیاید. این بازنگری برای رهبران عربستان عیب نیست بلکه اداره این سیاست‌ها عیب است.
باید به اردوغان نگاه کند که از سیاست خود در سوریه کوتاه آمده است. همانطور که آمریکا، انگلیس، فرانسه و بیشتر کشورهای اروپایی از مواضع خود کوتاه آمده‌اند.
روش انکار و خودبزرگ بینی دست کم اگر فاجعه بار نباشد نتایج عکس می‌دهد.
ایران موضع هجومی در قبال این فاجعه اتخاذ کرد و با لحنی تند از عربستان به دلیل این فاجعه انتقاد کرد. از آیت‌الله سید علی خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی ایران گرفته تا حسن روحانی، رئیس جمهوری این کشور. آیت الله سید علی خامنه‌ای از عربستان خواست تا از جهان اسلام و خانواده‌های فاجعه زده رسما عذرخواهی کند و مسئولیت کامل این فاجعه را برعهده بگیرد. روحانی نیز روز شنبه در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل خواهان انجام تحقیقات شفاف درباره این فاجعه شد.
مقامات عربستان در طول چهار روز گذشته موضع دفاعی را اتخاذ کرده‌اند که با اظهارات عبدالعزیز آل شیخ مفتی این کشور آغاز شد. وی عربستان را از مسئول دانستن در این فاجعه تبرئه کرد. او با بیان اینکه "ازدحام اتفاقی بود که در کنترل بشر نیست" خطاب به محمد بن نایف، ولیعهد عربستان و رئیس کمیته عالی حج گفت: "شما مسئول اتفاق منا نیستید چرا که شما اقدامات لازم و مفید را انجام داده‌اید."
اما عبدالله آل شیخ، رئیس مجلس شورای عربستان حتی از این فراتر رفت و به طور غیرمستقیم حجاج را مسئول فاجعه منا دانست. وی بر اهمیت پایبندی حجاج به دستورات و سفارشات دستگاه‌های امنیتی تاکید کرده بود.
جدل و مرافعه میان دو طرف بی‌تردید ادامه خواهد داشت به ویژه اینکه مشکل خطرناک‌تر از مرگ حجاج ایرانی مشکل مفقود شدگان است. براساس گزارشات تعدادی از شخصیت‌های ارشد سیاسی، رهبران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و دستگاه‌های امنیتی ایران جزو مفقود شدگان هستند.
مسئولان ایرانی می‌گویند: ما این مساله را درک می‌کنیم که تعدادی در فاجعه منا کشته و زخمی شده‌اند اما این را درک نمی‌کنیم که چرا تعدادی مفقود شده‌اند. آن‌ها به وجود "توطئه" اشاره می‌کنند و بعید نمی‌دانند که این افراد مرده باشند و مقامات عربستان برای بیشتر نشدن آمار جان باختگان این مساله را مخفی می‌کنند یا اینکه شاید آن‌ها توسط مقامات عربستانی بازداشت شده باشند. این مساله خارج از عرف و حرمت اماکن مقدس و سلامت و امنیت حجاج است.
ایران هیاتی را به ریاست علی جنتی برای پیگیری این مساله و رفتن به عربستان تشکیل داد اما مقامات سعودی از دادن ویزا به آن‌ها به بهانه بسته بودن سفارت به مناسبت عید قربان خودداری کردند. این مساله خشم مقامات ایرانی را برانگیخت. عربستان خواسته پیام "تندی" را به مقامات ایرانی برساند و حداقل تاکنون در این مساله موفق بوده است.
بحران میان ایران و عربستان رو به وخامت نهاده است و حتی در روزهای آینده اگر این بحران مهار نشود وخیم‌تر خواهد شد. ایرانی‌ها خواهان اتخاذ "مواضع عملی" هستند. پارلمان ایران نیز نشستی را پشت درهای بسته برگزار کرد؛ نشستی که به گفته منابع ایرانی نشستی طوفانی بود و در آن مسئولان ایرانی تهدید کرده‌اند که باید "واکنشی جدی" به این فاجعه نشان داده شود.
عادل جبیر، وزیر خارجه عربستان در واکنش به اظهارات روحانی، ایرانی‌ها را به تلاش برای "سیاسی کردن" فاجعه منا متهم کرد، حال آنکه فراموش کرد که خود عربستان در حال سیاسی کردن این فاجعه است. اگر کسی به خطبه صالح آل طالب، خطیب عربستان در روز عید که از ایران و حوثی‌ها به شدت انتقاد کرد، گوش داده باشد به خوبی درک می‌کند ما چه می‌گوییم.
درخواست‌ها برای تحقیقات در خصوص این فاجعه و دلایل آن و یافتن "راهکار اسلامی" برای ممانعت از تکرار چنین فجایعی رو به افزایش است. این درخواست‌ها تنها به ایران محدود نمی‌شود بلکه شامل کشورهای سنی مذهب و هم‌پیمان عربستان نیز هست.
باید توجه کرد که جدی‌ترین این درخواست‌ها و انتقادات از سوی محمد علی شاهین، معاون حزب عدالت و توسعه حاکم در ترکیه و رئیس سابق پارلمان این کشور بوده است. وی گفت: "ترکیه می‌تواند مراسم حج را خیلی بهتر از عربستان اداره کند."
او این سوال را مطرح کرد: آیا می‌توانیم قضا و قدر را مسئول فاجعه منا بدانیم؟ سهل انگاری در خصوص سلامتی حجاج رخ داده و مرگ حجاج ناشی از این مساله بوده است.
وی جسورانه‌تر از رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه بود که در واکنش به فاجعه منا گفت: "اماکن مقدس به تمامی مسلمانان برمی‌گردد و باید برای حل مشکلات سلامتی حجاج کشورهای اسلامی نشستی را برگزار کنند."
شاید به این دلیل اردوغان چنین اظهاراتی را ایراد کرد. بعید نیست که اعتراض عربستان منجر به اظهارات اردوغان و دفاع وی از ریاض شده باشد.
درخواست برای نظارت اسلامی بر اماکن مقدس در حجاز حداقل به صورت صوری برای عربستان خط قرمزی است که هرگز اجازه آن را نخواهد داد چرا که این مساله به حاکمیت عربستان و کشیدن مهمترین ورق مربوط به امور دینی از زیر دست خاندان حاکم است. برای همین قطعا عربستان با چنین درخواست‌هایی مخالفت خواهد کرد همانطور که قبلا هم مخالفت کرده بود.
اما تکرار چنین حوادثی و افزایش آمار قربانیان باعث می‌شود تا به عربستان به عنوان کشوری که از فراهم آوردن پایین‌ترین حد از تدابیر لازم برای حفظ جان حجاج ناتوان است نگریسته شود و مقاومت آن را در برابر فشارهای کشورهای اسلامی در این راستا تضعیف کند.
ما معتقد نیستیم که مقامات عربستان اجازه حضور نمایندگانی از کشورهای اسلامی را در کمیته تحقیقاتی بدهند که برای بررسی فاجعه منا تشکیل شده است نه به دلیل پنهان کردن اطلاعات بلکه به این دلیل که این اطلاعات به حاکمیت عربستان مربوط است و ریاض در صورت حضور نمایندگانی از کشورهای اسلامی در صداقت و شفافیت این تحقیقات تردید خواهد داشت.
فاجعه حجاج ضربه محکمی به عربستان و خاندان حاکم این کشور در زمانی بسیار حساس بود یعنی زمانی که عربستان وارد جنگی بی‌پایان در یمن شده است و پس از شش ماه هنوز نتوانسته است به چیزی دست یابد. این جنگ به صورت جنگ فرسایشی به مرزهای جنوبی عربستان منتقل شده است همچنین طرح عربستان در سوریه برای سرنگونی نظام این کشور پس از عقب نشینی آمریکا، ترکیه و کشورهای اروپایی دیگر و مشروع دانستن نظام سوریه و قبول مذاکره با رئیس جمهوری این کشور ناکام مانده است.
عربستان نیاز به بازنگری ریشه‌ای در تمامی سیاست‌ها و مواضع خود دارد چه در یمن چه در سوریه و چه در اداره مراسم حج. این بازنگری باید با جسارت، جرأت و شفافیت همراه باشد عربستان باید از مواضع خود و لجبازی و انکار کوتاه بیاید. این بازنگری برای رهبران عربستان عیب نیست بلکه اداره این سیاست‌ها عیب است.
باید به اردوغان نگاه کند که از سیاست خود در سوریه کوتاه آمده است. همانطور که آمریکا، انگلیس، فرانسه و بیشتر کشورهای اروپایی از مواضع خود کوتاه آمده‌اند.
روش انکار و خودبزرگ بینی دست کم اگر فاجعه بار نباشد نتایج عکس می‌دهد.
منبع: خبرگزاری فارس
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
