10 حادثه مرگبار حاصل بی کفایتی مسوولان سعودی در سه دهه اخیر

گروه بین الملل - سرزمین «منا» در پنج کیلومتری مکه مکرمه، امروز قربانگاه بیش از سه هزار حاجی  از کشورهای مختلف مسلمان بود و چند روز بعد از سقوط جرثقیل، حادثه ای دیگر آفرید و اخبار رسیده حکایت از آن دارد که  نام 1200 تن به عنوان کشته شده های ازدحام «منا» و رمی جمرات و  حدود 2000 نفر نیز جزو زخمی ها اعلام شده  و متاسفانه نام 90 تن از هموطنان ایرانی جزو کشته شده ها آمده است. 

به گزارش بولتن نیوز، این حوادث پی در پی که در سال جاری دومین حادثه و  در سه دهه اخیر، چندمین حادثه در ایام حج به شمار می رود، بیش از هر چیز نشانه بی کفایتی و عدم برنامه ریزی مسوولان عربستان سعودی است، که تنها به افزایش سالانه تعداد حجاج  وظرفیت هتل ها و پیشرفت فیزیکی طرح های عمرانی افتخار می کنند و در جهت بهداشت روانی، امنیت حجاج، رسیدگی به حادثه دیدگان و مدیریت برنامه بزرگ حج بی توجه هستند.   

رهبر انقلاب در این زمینه با اعلام سه روز عزای عمومی در پیامی به مناسبت فاجعه مرگبار منا اعلام کردند: دولت سعودی موظف است مسئولیت سنگین خود را در این حادثه‌ تلخ پذیرفته و به لوازم آن به قاعده‌ حق و انصاف عمل کند. مدیریت غلط و اقدامات ناشایسته که عامل این فاجعه بوده نباید از نظر دور بماند.

بررسی حوادث مرگبار در ایام حج در سه دهه اخیر نیز نشان می دهد که از سال 1366 تاکنون، 10 حادثه مرگبار در ایام حج  و در دوره مدیریت آل سعود رخ داده که هر بار تعدادی از زائران خانه خدا کشته و زخمی شده اند. تکرار این حوادث که در 14 قرن اخیر بی نظیر بوده نشان دهنده بی کفایتی مسوولان سعودی، ضعف مدیریت، عدم مسوولیت پذیری و توجه به ظواهر طرح های عمرانی به جای برنامه ریزی برای حفاظت ازجان انسان ها و بهداشت و امنیت حجاج کشورهای مختلف جهان بوده است و شایسته است که سران کشورهای اسلامی با بررسی موضوع، از مسوولان سعودی بخواهند که پاسخ گو بوده و ضعف های خود را اصلاح نمایند و در مدیریت مناسک حج از مشارکت و تجربه کارشناسان و مدیران کشورهای اسلامی بهره ببرند تا مدیریت ایام حج  با مشارکت کشورهای اسلامی انجام شود زیرا آل سعود نشان داده که شایستگی مدیریت مناسک حج را در سه دهه اخیر نداشته است. 

در حالی که مسوولان کشورهای اسلامی و کارشناسان و مسلمانان گوشه و کنار جهان معتقدند که چنین اجتماع و رویداد بزرگی که در جهان امروز کم نظیر تلقی می شود، و هر سال در ایام حج شاهد حضور تعداد زیادی از مسلمانان کشورهای مختلف با فرهنگ  و زبان و رفتارهای متفاوت است و... تنها به سرمایه گذاری چند میلیارد دلاری با حضور شرکت های خارجی مانند گروه بن لادن نیاز ندارد بلکه بیش از آن  به برنامه ریزی، مدیریت، فرهنگ سازی، هدایت افراد، پیش بینی های راهگشا، اعتبار سنجی پیمانکاران و کارکنان و متصدیان مکان های مختلف و... نیازمند است و دولت سعودی در سه دهه اخیر نشان داده که چه در دوره ملک فهد، چه در دوره امیرعبداله و چه در دوره ملک سلمان، قادر به برنامه ریزی و مدیریت و به کار گیری اقدامات نرم افزاری مناسب نبوده است و تنها به اقدامات سخت افزاری و ساختمان سازی و عمران اکتفا کرده است.

در حالی که در طول چهارده قرن اخیر که مسلمانان هر سال در ایام حج در مکه حضور دارند، کمتر  به چنین حوادث و کشتار انسان های بی گناهی برخورد می کنیم، اما متاسفانه در سه دهه اخیر به خاطر برون سپاری بسیاری از خدمات و طرح های عمرانی و مدیریت کارهای مختلف به شرکت های خارجی، پیمانکاران بین المللی، و بی کفایتی مدیران و سودجویی متصدیان، کمترین توجه را به سلامت و امنیت حجاج داشته اند. 

از آغاز مناسک حج تاکنون عملکرد ضعیف دولت عربستان که متولی انجام این مراسم است انتقادهای زیادی به همراه داشته در یازدهم ماه جاری میلادی (سپتامبر) نیز سقوط بالابر ساختمانی در مسجدالحرام به کشته شدن 118 نفر از جمله 11 ایرانی منجر شد.

در حادثه‌ای دیگر آتش سوزی هتل حجاج در مکه نیز منجر به زخمی شدن شماری از آنها و تخلیه 1500 نفر از حاجیان شد.

تاکنون بیشترین آمار مرگ حجاج در حوادث مشابه در مکه به حادثه کشته شدن 1426 نفر به دلیل ازحام جمعیت در سال 1990 باز می‌گردد.

براین اساس، شایسته است که کشورهای اسلامی و به خصوص سازمان کشورهای اسلامی، در جلسات خود به بررسی ابعاد موضوع پرداخته و  به خاطر اهمیت حج و ارتباط آن با همه مسلمانان جهان، راهکارهایی برای بهبود مدیریت مناسک حج را ارائه دهند و در شرایطی که دولت سعودی قادر به برقراری امنیت زائران نیست، از طریق مشارکت کشورهای اسلامی، بخش های حساس و مهم مناسک حج را با مشارکت همگانی مسلمانان و کشورهای اسلامی مدیریت کنند. 

زیرا در صورتی که چنین روندی ادامه یابد و دولت سعودی قادر به برقراری نظم و امنیت و مدیریت نباشد، متاسفانه باید شاهد تکراری چنین خسارت هایی باشیم. 

دولت سعودی نمی تواند تنها با پرداخت خسارت و دیه میلیاردی، زخم و درد و رنج خانواده ها را تسکین دهد و از آنجا که دین مبین اسلام توصیه کرده که در ایام حج، نباید خون مسلمانان در مکه و مدینه ریخته شود، لذا سران کشورهای اسلامی باید قویا تاکید کنند که دولت سعودی راهکارهای مناسب تری را برای جلوگیری از کشته و زخمی شدن حجاج در دستور کار قرار دهد. 

لذا به نظر می رسد که مدیریت بخش های مختلف مناسک حج باید با مشارکت کارشناسان  ومسوولان کشورهای اسلامی انجام شود و نباید با بی مسوولیتی و بی تدبیری، تنها به تسلیت گفتن و پرداخت دیه و خسارت اکتفا شود، بلکه باید برای حفظ اعتبار و آبروی مسلمانان، از تکرار چنین حوادثی جلوگیری شود. 

کارشناسان باید با تشکیل کمیته های حقیقت یاب و بررسی تناسب امکانات و خدمات و انجام اعمال حج، راهکار مناسبی را ارائه دهند و از ازدحام و شلوغی، سقوط اجسام و اتفاقات دیگر جلوگیری کنند. زیرا این چندمین بار است که در ایام حج، ازدحام، بیماری، و مشکلات دیگر، جان مسلمانان را در جایی که باید خون از هیچ مسلمانی سرازیر نشود، تهدید می کند. 

اگرچه مسوولان سعودی اعلام کرده اند که موضوع را بررسی می کنند اما واقعیت این است که در گذشته نیز بی مسوولیتی و بی مدیریتی های بسیاری از سوی مسوولان سعودی رخ داده است و مسلمانان نمی پذیرند که مسوولان سعودی تنها به بررسی موضوع اکتفا نمایند. بلکه برای بهبود مدیریت ومشارکت کشورهای اسلامی درایجاد امنیت، باید راهکار مناسب تری را ارائه دهند. 

مسئولان سازمان حج و زیارت گزارشی از آخرین وضعیت مصدومین و همچنین کشته شدگان حادثه ارائه کردند و نسبت به اهمال مسئولین بهداشتی، درمانی و امنیتی سعودی اظهار شکایت و نارضایتی کردند.

سازمان حج و زیارت ایران اعلام کرده که شمار کشته‌شده‌ها از 1200 نفر گذشت و بیش از 2000 نفر زخمی شده‌اند؛ این در حالی است که سازمان دفاع شهری عربستان شمار کشته‌ها را تا کنون 717 کشته اعلام کرده است.

به گفته سازمان حج و زیارت ایران جان باختن 90 نفر از حجاج ایرانی تأیید شده و 150 نفر هم زخمی شده‌اند که دولت عربستان در انتقال زخمی‌ها به بیمارستان تعلل می‌کند.

مسوولان حجاج ایرانی نیز در گفت وگوی تلفنی با علی لاریجانی رئیس مجلس و سایر مسوولان کشور، از تعلل و ضعف مدیریت مسوولان سعودی شکایت کرده اند. 

از سوی دیگر به گفته مقامات سعودی این حادثه به دلیل ازدحام بالای جمعیت اتفاق افتاد که عربستان تا کنون زخمی شدن 863 را تأیید کرده است.

مسئولان عربستانی از جمله وزیر بهداشت و سخنگوی وزارت کشور عربستان مسئولیت وقوع این حادثه را بر عهده حجاج دانستند در حالی که برنامه و امکانات مناسک حج باید به گونه ای باشد که رفتار حجاج نتواند باعث چنین حوادثی شود. زیرا اگر قرار باشد که جمعیت و ازدحام به تنهایی حادثه ساز باشد در هر شهر و کشوری که گردشگران و مسافران زیاد دارد باید دائم شاهد کشته شدن مردم به خاطر ازدحام باشد. 

با وقوع این حادثه برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی اعلام کرده‌اند ازدحام جمعیت برای رسیدن به ایستگاه قطار در این منطقه یکی از دلایل اولیه این حادثه بوده است؛ بیشترین اعمال حج مانند قربانی کردن و رمی جمرات در منا انجام می‌شود و لذا مسوولان سعودی برای چنین برنامه هایی باید آمادگی داشته باشند و از چنین حوادثی پیشگیری کنند. 

پایگاه خبری العاجل عربستان نیز خبر داده که خیابانی که این حادثه در آن رخ داده خیابان رابط میان چادرهای ایجاد شده برای حجاج بوده و گزارش برخی رسانه‌ها درباره اینکه این حادثه در مسیر رمی جمرات رخ داده را رد کرده است.

روزنامه «الوطن»، عربستان گزارش داد که با افزایش شمار قربانیان، بیمارستان‌ها و هلال احمر عربستان به حالت آماده باش درآمده‌ و مجروحان بین سه بیمارستان توزیع خواهند شد؛ وزارت بهداشت عربستان نیز به حالت هشدار درآمده و وضعیت قرمز اعلام کرده است.

مقامات سعودی در اولین اظهار نظر رسمی درباره حادثه «منا»، علت حادثه را ازدحام شدید و عدم تبعیت حجاج از دستورات داده شده و تداخل حرکت حجاج اعلام کردند.

 «خالد بن عبدالعزیز الفالح» وزیر بهداشت عربستان سعودی در گفت‌وگو با شبکه الاخباریه عربستان، ضمن اعلام اینکه حادثه کشته شدن صدها حاجی در «منا» قضا و قدر الهی بوده است، مسئولیت آن را بر عهده حجاج دانست.

خالد الفالح گفت: این حادثه خیلی بزرگ است و تعداد کشته زیاد است و دردناک است. این قضا و قدر الهی است. این حادثه به علت ازدحام و عدم تبعیت حجاج از دستورات داده شده اتفاق افتاد.

او با بیان اینکه کادرهای پزشکی همه برای خدمت‌رسانی بسیج شده‌اند، تاکید کرد که در وضعیت فعلی مهم، نجات دادن مصدومان و فراهم کردن خدمات پزشکی و درمانی است.

از طرفی دیگر، سرتیپ «منصور الترکی» سخنگوی وزارت کشور عربستان در کنفرانسی خبری که عصر پنجشنبه برگزار شد، مسئولیت حادثه را بر عهده زائران و گرمای هوا دانست.

بنا بر گزارش وبگاه خبری «الریاض» عربستان، الترکی گفت که علت اصلی حادثه تداخل حرکت حجاج از دو خیابان شماره «204» و «223» است.

سخنگوی وزارت کشور عربستان با بیان اینکه «تلاش داریم که علت‌های واقعی حادثه و آنچه بر سلامت حجاج تاثیر گذار است، بیابیم» افزود که افزایش گرمای هوا در کشته شدن حجاج نقش داشت و منتظر نتیجه کمیته عالی تحقیق در این خصوص هستیم که (محمد بن نایف) ولی‌عهد دستور تشکیل آن را داد».

این مقام وزارت کشور عربستان در پاسخ به برخی انتقادها از عملکرد پلیس در جلوگیری از عبور حجاج، مدعی شد که هیچ ارتباطی میان این حادثه و اقدام کاروان پلیس وجود ندارد.

 وزارت بهداشت عربستان تلاش می‌کند عامل این حادثه را عمل نکردن گروهی از حجاج به دستور العمل‌های مربوط به برگزاری مراسم عنوان کند و در همین راستا حجاج آفریقایی را به بی نظمی متهم کرده است.

چهارشنبه (دیروز) نیز  کمیته امدادرسانی عربستان اعلام کرد که 204 نفر از حجاج به دلیل خرابی درهای قطار در مکه مکرمه دچار حالت خفگی و بیهوشی شدند.

از سوی دیگر «حسین امیرعبداللهیان» معاون عربی و آفریقایی وزارت خارجه کشورمان از تشکیل ستاد ویژه ای در این وزارتخانه و رسیدگی فوری به وضعیت حجاج ایرانی حادثه منا خبر داد.

امیرعبداللهیان با بیان اینکه مقامات عربستان سعودی مسوول این حادثه هستند تصریح کرد: «آنها باید فوراً اقدامات موثری را برای مدیریت بحران موجود وتأمین امنیت کامل زورار به عمل آورند.» وی همچنین از فراخوانده شدن نماینده سفارت عربستان در تهران به وزارت خارجه برای ارائه توضیحات درباره این حادثه خبر داد.

پیشتر  معاون امور حج و زیارت سازمان حج از وجود شماری از زائران ایرانی در میان کشته‌ها و زخمی‌های حادثه منا خبر داد و تأکید کرد، هنوز آمار دقیقی در دست نیست.

این ادعا در حالی مطرح شده که خبرنگار سازمان صدا و سیما که در محل حادثه مستقر بوده دلیل این حادثه را بسته شدن یکی از خیابان‌های منتهی به منطقه رمی جمرات به وسیله نیروهای امنیتی عربستانی و ازدحام جمعیت در پی آن گزارش داده است. عربستان برای بررسی حادثه ازدحام سرزمین منا کمیته تحقیق تشکیل می‌دهد

سازمان دفاع شهری عربستان بعد از حادثه کشته شدن صدها تن از حجاج در سرزمین منا در بیانیه‌ای اعلام کرد که این حادثه در ساعت 9 صبح روز پنجشنبه (امروز) هنگامی که حجاج در حال حرکت به منطقه رمی جمرات بودند رخ داده است.

پایگاه خبری «السعودیه الان»، گزارش داد که این حادثه به دلیل ازدحام جمعیت در تقاطع خیابان‌های 204 و 223 رخ داده است که تا زمان انتشار این بیانیه 310 نفر از تابعیت‌های مختلف کشته و 450 تن دیگر زخمی شده‌اند.

سازمان دفاع شهری عربستان اعلام کرد که تمام مجروحان به بیمارستان‌های مختلف اعزام شده‌اند و جزئیات بیشتر درباره این حادثه و احتمال افزایش شمار کشته‌ها را در بیانیه‌های دیگری گزارش خواهد داد.

با افزایش شمار قربانیان حادثه ازدحام سرزمین منا، «محمد بن نایف» ولی‌عهد عربستان دستور تشکیل کمیته تحقیق و بررسی این حادثه را صادر کرد.

پیشتر شبکه خبری «العربیه»، به نقل از وزارت بهداشت عربستان گزارش داده بود که، عمل نکردن برخی حجاج و کاروان‌های آنها به دستور العمل مربوط به مراسم منجر به این حادثه شده است.

رسانه‌های نزدیک به دولت عربستان تلاش می‌کنند عامل این حادثه را بی نظمی حجاج آفریقایی عنوان کنند، در حالی که طی چند روز گذشته و در 11 ماه جاری میلادی (سپتامبر) دست کم 118 نفر از حجاج در پی سقوط یک بالابر کشته شدند.

دولت عربستان عامل این حادثه را وزش باد شدید و سهل‌انگاری پیمانکار پروژه‌های عمرانی مکه عنوان کرده بود.

با وجود اینکه خاندال آل سعود حدود صد سال است که متولی برگزاری مراسم حج هستند اما در چند سال گذشته مرگ صدها نفر از حجاج آن هم به دلیل «ازدحام جمعیت» حاکی از بی کفایتی متولیان سعودی برگزاری این مراسم و تضمین سلامت جانی حجاج است.

سال جاری یکی از پُر حادثه ترین سالهای حج برای مسلمانان به شمار می‌رود به همین منظور سابقه حوادث مرگبار در مراسم حج در این گزارش بررسی شده است.

با توجه به اینکه در چند سال گذشته صدها نفر از حجاج آن هم به گفته عربستان به دلیل «ازدحام جمعیت» کشته شده‌اند این حوادث حاکی از بی کفایتی متولیان سعودی برگزاری این مراسم و تضمین سلامت جانی حجاج است.

در سال 1987 مصادف با  9 مرداد 1366 هنگامی حجاج ایرانی شعار برائت از مشرکین را سر دادند با هجوم مسلحانه نیروهای امنیتی عربستانی مواجه شدند.

در این حادثه که 402 نفر از جمله 275 ایرانی کشته و 649 نفر از جمله 303 ایرانی زخمی شدند، گرچه عربستان ادعا کرده بود که خشونت از سوی کاروان حجاج ایرانی آغاز شده اما شمار بالای زنان ایرانی در میان قربانیان نشان می‌دهد که نیروهای امنیتی عربستان به راحتی به سوی حجاج بی دفاع آتش گشوده است.

در سال 1990 (1369) دست کم 1426 حاجی در یکی از پر تلفات ترین حوادث مشابه در پی ازدحام در تونل منتهی به محل رمی جمرات کشته شدند.

در سال 1994 (1373) در پی ازدحام جمعیت برای رمی جمرات 270 نفر کشته شدند.

سال 1997 (1374) در پی آتش‌سوزی در خیمه‌های نصب شده برای حجاج در سرزمین منا 343 حاجی کشته و 1500 نفر مجروح شدند.

سال 1998 (1375)  دست کم 118 بر اثر ازدحام جمعیت کشته شدند.

در سال 2001 (1378)باز هم به دلیل ازدحام جمعیت عربستان مرگ 35 نفر از حجاج را تأیید کرده بود.

در سال 2004 (1381) دست کم 251 نفر به دلیل ازدحام جمعیت کشته شدند.

سال 2006 (1383) 345 نفر در مراسمرمی جمرات (سنگ زدن به نماد شیطان) کشته شدند.

سال 2015 (1394) و در روز 11 سپتامبر ( 20 شهریور) یک بالابر بزرگ که برای انجام اقدامات مربوط به طرح عمرانی عربستان برای توسعه حرم مسجد الحرام در مکه وجود داشت به داخل مسجد الحرام در نزدیکی مقام حضرت ابراهیم سقوط کرد که منجر به کشته شدن دست کم 118 نفر شد که 11 تن از آنها ایرانی بودند.

در تازه ترین حادثه از این دست نیز روز پنجشنبه (امروز) در پی بسته شدن یکی از مسیرهای منتهی به محل رمی جمرات در یک تقاطع منطقه منا ازدحام ایجاد شد که تا زمان نگارش این گزارش دست کم 717 نفر کشته و بیش از هزار نفر زخمی شده‌اند.