دفاع مقدس؛ تنها جنگی که سینمای مختص به خود دارد

گروه فرهنگ مقاومت - دفاع مقدس هشت ساله ملت ایران، فرصت ویژه ای برای تکامل انقلاب اسلامی و ظهور و بروز و نیز تکمیل ظرفیت های انسانی در کشورمان فراهم آورد. در پی وقوع جنگ تحمیلی شاهد رشد و ارتقاء ظرفیت های گوناگون در حوزه های مختلف نظامی، سیاسی، علمی، فرهنگی و ... در بین اقشار مختلف مردم و نهادهای مختلف بودیم که این رشد و بالندگی تا سالهای بعد نیز به کار پیشرفت کشورمان آمد.

رهبر معظم انقلاب در همین زمینه می فرمایند: «یكی از نفحات بسیار ارزشمند الهی و از آن دریچه‌های بهشتی كه به روی ما باز شد، همین جنگ پرمصیبت و پردردسر بود.۱۳۷۲/۷/۷ دوران دفاع مقدس برای ملت ما ظرفیت و موقعیتی بود که این ملت بتواند اعماق جوهره‌ی خودش را در ابعاد مختلف نشان دهد، و نشان داد.۱۳۸۴/۰۶/۳۱»

به گزارش بولتن نیوز، یکی از بخش هایی که تحت تاثیر دفاع مقدس قرار گرفت و این تاثیر سبب ایجاد رشد و جهش فوق العاده ای در آن شد، هنر و قالب های مختلف آن بود و در این بین، هنر هفتم یا همان هنر پرطرفدار «سینما» که امروزه یکی از عمومی‌ترین و محبوب‌ترین تولیدات هنری را ارائه می‌کند، یکی از قالب های هنری ای است که بیشترین اثر را از دوران دفاع مقدس به خود پذیرفت.

این اثرپذیری که حاصل ظرفیت عظیم دفاع هشت ساله ملت ایران در جنگ تحمیلی بود، به شکلی بود که پس از آغاز جنگ تحمیلی شاهد پیدایش و خلق ژانری اختصاصی و ویژه این دفاع در سینمای ایران با عنوان «سینمای دفاع مقدس» بودیم که تا پیش از آن در هیچ کشوری سابقه نداشت؛ سینمایی که در کنار رشد توان تکنیکی، تکیه اصلی اش بر محتوا بوده و در پی آن است که ضمن ترویج روحیه ایثار و ایستادگی و مقاومت، نگاهی انسانی و اخلاقی که برآمده از آموزه های انقلاب اسلامی است، به جنگ تحمیلی داشته باشد.

سینمای دفاع مقدس در سال 1360 با اکران فیلم سینمایی «مرز»، به کارگردانی جمشید حیدری متولد شد. «مرز» را حیدری در ماه های پایانی سال 59، در حالی که تنها کمتر از چند ماه از آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران می گذشت، جلوی دوربین برد. این فیلم در سال 1360 اکران شد و از آن به بعد سینمای دفاع مقدس در طول سالهای مختلف، یکی از مهم ترین و در عین حال پرطرفدارترین ژانرهای سینمای کشورمان بود.

تا پیش از این دو ژانر «سینمای جنگ» و «سینمای ضد جنگ» که موضوعات مرتبط با جنگ را دست مایه تولید آثار خود قرار داده بودند، در سینمای دنیا وجود داشت، اما ژانر «سینمای دفاع مقدس» تفاوت های عمده ای با این دو ژانر سینمایی داشت. این تفاوت در محتوا و نوع نگاه به حوادث جنگ که برگرفته از نوع نگاه انقلاب اسلامی به کلیت هنر و سینما بود، به شدت خودنمایی می کرد.

«سینمای واقعی دفاع مقدس» و نه سینمایی که شهید آوینی از آن به «سینمای ضد جنگ و ضد دین» یاد می کند، در کنار تلاش برای بالابردن سطح توانمندی های تکنیکی و استفاده از فرم صحیح و درست، به شدت محتوا گرا و به تعبیری معناگرا بوده و در کنار نمایش صحنه های مختلفی از جنگ و جدال و خونریزی، به دنبال عرضه تصویری اخلاقی از مفاهیم و ارزشهای انسانی است. با این نگاه می توان از «سینمای دفاع مقدس» به عنوان انسانی ترین ژانر سینمایی نام برد. شاید بتوان وجه اصلی اختلاف این «سینمای ملی» با ژانر جهانی «سینمای جنگ» که سینمای وسترن هالیوودی نمادی از آن است را در همین موضوع دانست.

دفاع مقدس، در کنار همه مصیبت ها و خرابی هایی که برای ملت ما به دنبال داشت، ثمرات بی شمار و بی نظیری در عرصه های گوناگون برای این ملت به ارمغان آورد که این ثمرات سبب شد ضمن تقویت و تعمیق آرمان های انقلاب اسلامی، هویت فردی و هویت ملی کشورمان نیز حفظ و ترویج شود. رهبر معظم انقلاب در این زمینه می فرمایند: « خیلی از ملتهای مسلمان دنیا به خاطر جنگ و عقاید شما ملّت، توجّه و گرایش پیدا کرده‌اند.۱۳۷۵/۰۹/۲۴» سینمای دفاع مقدس نیز به عنوان سینمایی که قرار است روایت گر حماسه و ایثار هشت ساله ملت ایران در دوران دفاع مقدس باشد، در حفظ و حراست و نیز در تبیین هویت فردی و ملی کشورمان، نقش بسزایی داشته و دارد.

در سالهای گذشته شاهد افت و خیز و فراز و نشیب فراوانی در سینمای دفاع مقدس بودیم و در این مدت تلاش های زیادی در این زمینه صورت گرفته، اما با وجود همه این تلاش ها، این ژانر محبوب سینمایی، راه برای رفتن و کار برای به ثمرنشاندن فراوان دارد. «این میدان یک میدان بسیار وسیعی است و واقعاً هنوز بسیاری از بخشهای آن کشف نشده است. نه اینکه انسان یا ذهنها نتواند آن را به دست بیاورد و بفهمد و بشناسد، نه، منعکس نشده. ... خیلی از مفاهیم و مضامین در مجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی این تلاش هشت ساله وجود داشته که هنوز درباره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی آنها کار نشده، فکر نشده. یک فهرست طولانی پیش من هست که یک وقتی اینجا با دوستان سینماگر صحبت میکردیم، مواردی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اش را ذکر کردم. در این بخشها فکر کردن و جستجو کردن، هنرمند را میرساند به مضامین بکر و گویائی که میتواند اثر هنری تولید کند. 24/6/88 خیلی حرف دارید برای گفتن؛ شما سینماگران جنگ، پشت صحنه‌ی جنگ را چقدر تصویر کردید؟ چه شد که این جنگ شروع شد؟ کدام فیلم سیاسىِ بین‌المللىِ پلیسی، میتواند شیرین‌تر از این در بیاید که شما تصویر کنید - اسناد هم الان وجود دارد - چطور شد که صدام حسین به خودش جرئت داد و این گستاخی را کرد که به قصد تسلط بر ایران، به ایران حمله کند؟ ... خوب، چه شد که این را وادار کردند که این حمله را انجام بدهد و او حمله کرد؟ و چگونه به او کمک کردند؟ و کدام کارخانجات به او سلاح شیمیایی فروختند؟ آنهایی که آن سنگرهای هشت‌ضلعی و پنج‌ضلعی را درست کردند، چه کسانی بودند؟ کدام کشورها آن هواپیماها را به او دادند؟ آن مأمورین عالیرتبه‌ی سیاسی، امنیتی و نظامیای که از کشورهای مختلف - از جمله امریکا - به بغداد آمدند و با او و مردان او ملاقات کردند، چه کسانی بودند؟ شما به اینها نپرداختید. 85/3/23»

سینمای دفاع مقدس به عنوان یکی از ثمرات دوران پرافتخار مقاومت و ایستادگی هشت ساله ملت ایران، فرصت های فراوانی پیش رو دارد که امید آن می رود در سالهای آینده با توجه و تعهد بیشتر دست اندرکاران این سینما، شاهد ارایه آثار فاخر و موثری در این ژانر ارزشمند سینمایی باشیم.