کد خبر: ۲۱۸۲۰۸
تاریخ انتشار:

درآمدی کوتاه بر نسبت بین عفّت و حجاب


گروه فرهنگی، امیرحسین فروتن – پژوهشگر مطالعات انسانی و مدیر فرهنگی دانشگاه پیام نور واحد شفت
به گزارش بولتن نیوز،در بارۀ مفاهیم عفّت و حجاب، علما و دانشمندان بسیاری اظهار نظر کرده اند که نشان از اهمیّت این موضوع در جوامع بشری دارد. برای درک بهتر مسأله ابتدا به اختصار، این دو واژۀ را تعریف می کنیم:
مفهوم«عفّت»
در لسان العرب ذيل واژه عفّت چنين آمده است: «الكفّ عمّا لا يحلّ و لا يجمل؛ عفّ عن المحارم و الاطماع الدنيّة» (ابن منظور، 9/252) یعنی «خودداري از آنچه كه زيبا و شايسته نيست؛ خودداري از حرامها و طمع هاي پست».
همچنین «عفّت داراي مفهوم عام و خاص است؛ مفهوم عام آن خويشتنداري از هرگونه تمايل افراطي و نفساني است و مفهوم خاص آن خويشتنداري از تمايلات بي بند و باري جنسي است»(مكارم شيرازي، اخلاق در قرآن، 2/283). رسول خدا(ص) درعین ستایش از صفت حیا برای عموم مردم، آنرا برای زنان نیکوتر دانسته و فرموده اند:«الحیاء حسن لکنّه فی النساء احسن» و بهترین زنان را کسانی دانسته اند که ازاین ویژگی بهرۀ بیشتری دارند.
ویژگی عفّت و حیا عاملی بی نظیر در حفظ و ارتقاء شخصیت و جایگاه زن و نیز گرایش مرد به سوی زن است.  البته ناگفته نماند که حیای زن نسبت به مردان بیگانه ارزشمند است؛ یعنی به همان نسبت که عفّت و حیای اجتماعی زن، موجب ارتقاء سطح سازگاری همسران می شود، وجود حیای نا آگاهانه در ارتباط متقابل میان زن و شوهر نیز موجب ناسازگاری آنها می شود. حیایی که منشاء پیدایش سازگاری است، نوعی خاص است که از آن در متون دینی به «حیای عاقلانه» تعبیر می شود. یعنی حیایی برخاسته از دانایی. امام صادق(ع) بهترین زن را کسی می داند که چون جامه بپوشد و از خانه بیرون رود، لباسی از حیا و عفّت بر تن کند که مانند زره و سپر حافظ او باشد؛ یعنی چنان باوقار و متین راه برود که تیرهای نظر افراد هرزه، اجازه ورود به شخصیت او را نداشته باشند. ولی در خلوت با شوهر، هرگونه طنّازی و عشوه گری برای زن نه تنها جایز، که بسیار هم مطلوب است و به عبارت دیگر لازم است که زن لباس رزم و بزم خود را بشناسد و هر یک را در جای خود بپوشد.
در کتاب مفردات الفاظ قرآن دربارۀ عفّت آمده است: عفّت، حالتی نفسانی است که مانع تسلّط شهوت بر انسان می گردد، و انسان عفیف، کسی است که با تمرین و تلاش مستمر و پیروزی بر شهوت، به این حالت دست یافته باشد.
مفهوم «حجاب»
بر اساس آموزه های قرآنی حجاب بر سه قسم است:  
1.حجاب پوشش: خداوند در سورۀ احزاب توصیه می کند زنان با پوشش و فرو انداختن چادر و یا روسری مانع جلب نگاه ها شده و در نتیجه از آزار و توهین مصون باشند. در سورۀ نور نیز زنان از آشکار کردن زینت های خود منع شده اند.
2.حجاب گفتار: در قرآن، سخن گفتن زنان بصورت آهنگین به نحوی که برای مردان غریبه تحریک آمیز باشد نیز ممنوع شده است(سوره احزاب،آیه 32) .
3.حجاب رفتار: اشاره به رفتار زنان در مقابل نامحرم دارد. به زنان توصیه شده است به گونه‌ای راه نروند که با نشان دادن زینت‌های خود باعث جلب توجه نامحرم شوند (سوره نور،آیه ۳۱) .
فلسفۀ حجاب
حجاب، قبل از اسلام درمیان اقوام دیگر مانند یهود، هندو، ایرانی و ... وجود داشته است. ویل دورانت در کتاب تاریخ تمدن می گوید: «در ایران باستان اگر زنی با هر گروه از مردان سخن می گفت و درد دل می کرد؛ یا در خانه به
گونه ای سخن می گفت که همسایگان صدایش را می شنیدند، شوهرش حق داشت بدون پرداخت مهریه او را طلاق دهد». در اینجا این سؤال مطرح می شود که حجاب را چه کسی اختراع کرد؟ آیا مردان آنرا بر زنان تحمیل نمودند یا اینکه زنان با میل خودشان انتخابش کردند؟ نظر دوم منطقی تر است زیرا زنان با وجود اینکه خود را در مقابل مردان ضعیف می دیدند اما جمال زنانگی، قوّت و قدرت دیگری به آنها می بخشید، به این موضوع پی بردند اگر بدون حجاب باشند طعمۀ اقویا خواهند شد؛ پس با حجاب، خود را از مهلکۀ شهوترانی مردان دور نگه داشتند. "كتاب مسألۀ حجاب شهید مطهری به یک نكتۀ خیلی طلایی اشاره دارد و آن اینست كه حجاب، ظاهراً نوعی محدودیت برای زن‌هاست ولی در حقیقت، حجاب زن محدودیتی عظیم برای مردان است".
البته حجاب و عفاف بر یکدیگر تأثیر متقابل نیز دارند. هرچند در برخی از نمودهای عینی هم شاید بتوان آن دو را از یکدیگر تفکیک نمود و الزاماً نتوان هر بی حجابی را متّهم به بی عفّتی کرد، اما در معارف اسلامی، حجاب بازتاب بیرونی عفاف شناخته می شود. به دیگر سخن می توان عفاف را به دو قسمت تقسیم کرد، یکی کیفیت درونی عفاف که منشأ فضایل اخلاقی مربوط به آن مانند حیا، غیرت، طهارت و ... است و دیگری کیفیت بیرونی عفاف است که در رفتارهای ظاهری افراد، در زندگی و معاشرت اجتماعی در قالب حجاب نمایان می شود.
علّامه طباطبائی (قدس سره) تفاوت هایی ذاتی را بین زن و مرد می پذیرد و معتقد است اسلام در حق زن، نظریه ای ابداع کرده که او را بر آن اساسی که آفریده شده به جهان معرفی کرد. علّامه در باب تفاوت های جسمی زن و مرد معتقد است که زن در عین دارا بودن مشترکات، از جهاتی با مرد اختلاف دارد. چون ویژگیهای ساختمانی متوسط زنان نظیر مغز، قلب، شریانها، اعصاب، قامت و وزن، طبق آنچه که در کالبد شناسی توضیح داده شده است، از متوسّط مردان درهمان ویژگیها مؤخرتر است و این مسئله موجب شده است که جسم زن لطیف تر و نرم تر از مرد باشد و در مقابل، جسم مرد درشت تر و سخت تر باشد و احساساتی لطیف نظیر دوستی، رقّت قلب، زیبا گرایی و آرایش جویی در زن بیشتر، و اندیشه گرایی در مرد فزون تر شود. لذا، زندگی زن «احساس گرا» و زندگی مرد «اندیشه گرا است».
شهید مطهری نیز دراثر گرانقدر مسئله حجاب، می گوید «به عقیده ما ریشۀ اجتماعی پدید آمدن حریم و حایل میان زن و مرد را در یک تدبیر ماهرانۀ غریزی خود زن باید جست وجو کرد».
ویلیام جیمز روانشناس معروف در تایید این مطلب چنین می گوید: زنان دریافتند که دست و دل بازی مایۀ طعن و تحقیر است و دقیقاً به همین علّت حجاب را به دختران خود آموختند. از نوشته های ایشان این گونه اثبات می شود که بسیاری از قوانینی که در اسلام وجود دارد، براساس تفاوت های ذاتی بین زن و مرد پایه ریزی شده است. شهید مطهری درجایی دیگر به نقل از آلفرد هیچکاک کارگردان مشهور سینما، در نشریه ای مربوط به زنان می گوید: زنان شرقی تا چند سال پیش بخاطر حجابی که بکار می بردند خود بخود جذّاب می نمودند و همین مسئله جاذبۀ نیرومندی به آنها می داد، اما بتدریج با تلاشی که زنان این کشورها برای برابری با زنان غربی از خود نشان می دهند کیفیت پوششی که دیروز، زن شرقی به آن آراسته بود از میان رفته است و همراه آن، از جاذبه او نیز کاسته شده است.  
آثار حجاب در جامعه
1 - آرامش روانی:
وقتی بین زنان و مردان حریم نباشد؛ میل و غریزۀ طرفین افزایش می یابد. زیرا مکانیزم غریزۀ جنسی به گونه ای است که هر چه بیشتر از آن استفاده شود، سرکش تر و حریص تر می شود و آرامش روانی فرد را از او سلب می کند؛
2-    تحکیم نظام خانواده:
اگر حجاب با کیفیت خاصّ خود در خانواده برقرار باشد و زن، تمام توجهش فقط به شوهرش باشد، عشق و محبّت خود را در او خلاصه کند و اگر مرد هم اینطور باشد، قطعاً زندگیشان بسیار شیرین و با صفا خواهد شد.
3-  استواری جامعه:
اگر زنان با حجاب کامل وارد اجتماع شوند، چشم افراد هوس باز از آنها دور می شود و بدون دغدغه امور اجتماعی خود را انجام می دهند؛ مردان نیز بر فعالیتهای اجتماعی خود بخوبی متمرکز می شوند. اما برعکس اگر زنان با البسۀ نامناسب بیرون بروند، توجّه مردان از کار و فعّالیت، به جاذبه های جنسی زنان جلب شده و جامعه از مسیر سلامت خارج می شود.
۴- حفظ ارزش و مقام زن:
اگر زن خود را از نگاه نامحرم دور نگه دارد بطور چشمگیری موجب ارزشمندی او می شود. زیرا یک مرد با مشاهدۀ مرز میان خود و یک زن، وی را به چشم مروارید گرانبهایی می بیند که بعلّت قرار گرفتن در صدف حجاب، نمی توان به آن دست یافت.
پی نوشت ها:
1-  نوری،میرزا حسین،المستدرک الوسائل،ج۱۴،ص۲۶۹
2- غررالحکم،ص۴۸۶
3-جوادی آملی؛زن در آینه جمال و جلال،ص۴۲۶
4- طباطبایی،ترجمه المیزان،ص99
5-طباطبایی،ترجمه المیزان،ص89
6-میزان الحکمه،ج۴،ص۴۶۷
7- شهید مطهری،مسئله حجاب،ص۷۹
 8- شهید مطهری،مسئله حجاب،ص9۸
9- شهید مطهری،مسئله حجاب،ص۵۳و۵۵
10- مكارم شيرازي،اخلاق در قرآن، ج 2 ، ص 283     

شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.

bultannews@gmail.com

نظر شما

آخرین اخبار

پربازدید ها

پربحث ترین عناوین