طرحی برای تنوع بخشیدن به نقشه خط لوله نفت خاورمیانه

گروه انرژی - پس از آنکه مجلس اردن  بودجه عمومی 2014 این کشور را در ماه ژانویه تصویب کرد، عبدالله انصور، نخست وزیر اردن گفت: مشکل اقتصادی اصلی کشور ، بخش انرژی است ، و آن را "فاجعه ای وحشتناک" توصیف کرد.

به گزارش بولتن نیوز، المانیتور نوشت: هزینه واردات انرژی اردن 4 میلیارد دینار، معادل5.6 میلیارد دلار امریکا در سال است، که برابر نصف بودجه عمومی این کشور ( نزدیک به 8 میلیارد دینار ) یا [   11200000000 دلار امریکا] است.  این معضل موجب شد تا او   تاکید کند که ، " خط لوله نفت عراق به یک ضرورت تبدیل شده و  باید به سرعت احداث شود  "

اردن برای تولید 80 درصد از برق مورد نیاز خود همواره به خط لوله گاز مصر متکی بوده است. با این حال، وقفه های مکرر ناشی از بمب گذاری های پی در پی ، در این خط لوله مصری ، و اعتماد به شرکت برق ملی متعلق به دولت در مورد واردات نفت خام ، منجر به افزایش بدهی هایی بالغ بر 7 میلیارد دلار طی سه سال گذشته شده ، که هزینه سیاست یارانه ای و کاهش میزان گاز مصر را نیز شامل می شود . هر بار که جریان گاز به دلیل وقفه های مکرر ناشی از بمباران متوقف می شود ،روزانه مبلغ معادل 1،000،000 $ هزینه روی دست خزانه داری اردن می گذارد.

اردن و عراق در آوریل سال 2013 ، توافق کردند تا خط لوله ای برای حمل 1 میلیون بشکه نفت در روز از شهر بصره عراق به شهر اردنی عقبه بر روی دریای سرخ احداث کنند. این خط لولۀ 1700 کیلومتری  با هزینه ای بالغ بر 18 میلیارد دلار قرار است تا سال 2017 به پایان برسد. عراق تمام هزینه های احداث این خط لوله را پرداخت می کند و کل پروژه جزو اموال دولتی عراق محسوب خواهد شد . دو طرف جلسات متعددی برگزار کرده اند و هر دو مذاکراتی با شرکت های واجد شرایط انجام داده اند. وزیر انرژی و منابع معدنی اردن، محمد حامد انتظار دارد اجرای این پروژه ظرف سه ماهۀ دوم سال 2014 و قبل از ماه ژوئن پیش رو آغاز شود.

این یکی از پروژه های بزرگی است که روابط اقتصادی میان این دو کشور را تقویت می کند.  این پروژه برای عراق اهمیت زیادی دارد زیرا ، به افزایش صادرات نفت و تنوع مجاری ارسال با وجود ترمینالی جدید از مسیر دریای سرخ کمک شایانی خواهد کرد. این پروژه به منزلۀ بخشی از طرح گسترده ای در عراق است که می خواهد تا سال 2017 تولید خود را به 9 میلیون بشکه نفت در روز برساند. اردن نیز به نوبه خود،می تواند نیازهای نفتی خود را به میزان متوسط 150 هزار بشکه در روز تامین کند همچنین می تواند از این خط لوله گاز عربی برای حمل گاز طبیعی مایع  ( LNG ) وارداتی خود از طریق دریا استفاده کند و نیاز انرژی نیروگاه های خود را بطور کامل برطرف سازد. علاوه بر این، اخذ مالیات حمل و نقل درآمدی حدود 5 تا 10 میلیون دلار در روز برای اردن ایجاد می کند و همچنین مراحل پیاده سازی و اجرای این پروژۀ عظیم نزدیک به 3000 فرصت های شغلی برای اردنی ها فراهم می کند.

مصر نیز در تاریخ 6 مارس 2014، دو موافقت نامه با این دو کشور امضا کرده است. اولی تصریح می کند که گاز طبیعی از طریق این خط لوله گاز عربی منتقل شود، و دومی برای اتصال خط لوله واردات  LNG به خط لوله گازی طراحی شده که بین وزارت انرژی و منابع معدنی و شرکت ملی برق از یک سو ، و شرکت فجر اردن از سوی دیگر قرار دارد.

بنابراین، شبکه خط لوله نفت بار دیگر به تدریج ، جایگاه خود را در منطقه پیدا می کند و اهمیت این خط لوله عراق از طریق توسعه روابط استراتژیک و منافع مشترک میان کشورهای ذینفع برجسته تر می شود.  با این حال  نقش اسرائیل در این زمینه ، به ویژه با توجه به تحولات ژئوپولتیک مورد انتظار و جاه طلبی های این کشور برای سهیم شدن در ثروت اعراب را نمی توان نادیده گرفت. تاریخ شاهد تلاش های مکرر برای بهره برداری از فرصت هایی است که به زعم اسرائیل در دسترس بوده ، و تلاش برای تحولات امنیتی و جنگ های و تجاوزات مکرر است. 

بریتانیا در سال 1946، دو خط لوله نفت از عراق به بندر حیفا ساخت. اولی از موصل آغاز می شود و به دروازۀ فلسطین ، و دومی با عبور از اردن به فلسطین می رسد. در همان سال ، بریتانیا پروژه ای برای احداث یک خط لوله نفتی را در پیش گرفت (به نام خط لوله ترانس عرب یا تاپلاین) که از عربستان سعودی به فلسطین کشیده می شد.  این پروژه تا سال 1950 و پس از تغییر مسیر خود از طریق بلندی های جولان در سوریه ، به ترمینال زهرانی در جنوب لبنان همچنان اجرا و تکمیل نشده باقی ماند ، زیرا دولت اسرائیل در سال 1948 تاسیس شد و به همین دلیل ، دیگر نفت اعراب از عراق به بندر حیفا پمپاژ نمی شد.

در سال 1967 و پس از آنکه اسرائیل بلندی های جولان را اشغال کرد، تاپلاین که شاهراه صادرات عمدۀ نفت عربستان به بازارهای جهانی بود بسته شد و همچنان بسته باقی ماند، تا زمانی که ، با موافقت آمریکا ، مقرر شد تا این خط لوله مقدار کمی نفت را برای پالایشگاه زهرانی لبنان پمپاژ کند. از آن زمان به بعد، اسرائیلی ها همچنان با تلخی به آن نگاه می کردند تا سال 1982 که نیروهای اسرائیلی در حمله به لبنان این پالایشگاه را با خاک یکسان کردند.

  تا اوایل دهۀ 1980، خط لوله کوچک انتقال نفت از کرکوک به سوریه ، و از آن جا به پالایشگاه طرابلس در شمال لبنان، نیز به طور مداوم تحت فعال بود، تا زمان جنگ ایران و عراق که فعالیتش متوقف شد. این خط لوله نیز فعالیت خود را بار دیگر در سال 2002 از سر گرفت ، اما تنها به سوریه رسید.

از زمان اشغال عراق در سال 2003 ، رویای نفت اسرائیل نیز رشد کرد و بزرگترشد و احیای خط لوله نفت موصل - حیفا ، که در سال 1948 بسته شده بود را نیز دربر گرفت . دولت اسرائیل حتی برنامه ریزی کرده بود تا کنترل جنوب عراق را نیز به دست بگیرد . بر اساس توافقنامه ای که با مصر امضا شد ، اسرائیل مقادیری نفت و گاز دریافت کرد  اما، این خط لوله بر اثر حملات پی در پی و پس از سرنگونی حسنی مبارک، رئیس جمهور خلع شدۀ مصر تخریب شد و جریان گاز اسرائیل قطع شد ، که در حال حاضر خواستار اخذ غرامت از مصر است. 

لازم به ذکر است که قرارداد گازی که میان شرکت پتاس عرب و شرکت نوبل انرژی آمریکا برای عرضۀ 2 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به اسرائیل به مدت 15 سال منعقد شده، نقطۀ آغاز طرح جدید اسرائیل است که تحت توجهات خاص ایالات متحده و به عنوان بخشی از معاهده صلح مورد نظر امریکا به زودی اجرایی می شود.  

این طرح شامل بررسی جغرافیایی و اقتصادی جامع منطقه ، از جمله بررسی دقیق دالان های و خطوط لوله امن نفتی به عنوان مزایای چهار کشور درگیر و ذینفع - یعنی اسرائیل ، فلسطین، مصر و اردن خواهد بود.