روزهایی که اذان گفتن جرم بود!/ پاسخ های جالب یک «موذن» به مأموران شاه

گروه سیاسی: در شرايط سياسى اجتماعى بعد از كودتاى 28 مرداد سال 1332 و در دوران نخست ‏وزيرى سرلشكر زاهدى كه به پاس انجام كودتا، به درجه سپهبدى ارتقاء پيدا كرده بود و در دوره تجديد روابط صميمانه استعمار پير و آمريكا، به دستور رضاخان تمام عوامل رژيم با الهام از تلقينات روشنفكرى آن زمان در صدد حذف دين از زندگى روزمره مردم مسلمان بودند تا بتوانند خود را به كشورهاى منطقه مانند تركيه لائيك نزديك نمايند. غافل از اينكه دين اسلام با خون پاك مردم عجين بوده و در هيچ مقطع تاريخى، حاكمان قادر به حذف دين از زندگى سياسى الهى مردم نبوده ‏اند. سند ذيل براى اثبات سخن، يك مصداق تاريخى و خواندنى مى‏ باشد.

پاسبان درجه 1 محمد احمدزاده كه گويا در حال و هواى دين‏ زدايى آشكار رضاخانى سير مى‏ كرد به جرم اينكه شيخ حسين را تاكنون در حال اذان گفتن در بازار زرگرها نديده بود، مشاراليه را جلب و به همراه گزارش ذيل به كلانترى محل خدمت تحويل داد :

«از ساعت 5/12 ظهر در پاس بازار زرگرها مشغول انجام وظيفه بودم. مشاهده نمودم كه شخصى بنام آشيخ حسين فرزند غلامحسين كه تاكنون سابقه اذان گفتن در سر بازار زرگرها نداشته بود او مشغول اذان گفتن بود و نامبرده را جلب و به كلانترى آورده گزارش به افسر نگهبان عرض شد. .1210/32»

اين گزارش به فرماندارى نظامى تهران ارسال شد و متعاقب آن، بازجويى از شيخ حسين به جرم اذان گفتن البته بى ‏موقع توسط سرگرد... در فرماندارى نظامى تهران به شرح زير صورت گرفت:

س ـ مشخصات خود را بگوييد

ج ـ شيخ حسين فرزند غلامحسين شهرت مجاهد اهل تهران ساكن بخش 8 كوچه گذرقلى منزل حاج ميرزا عبداللّه‏ شاغل ورشوفروش سواد دارم مجرد سن 25 ساله معافيت از نظام وظيفه دارم پيشينه ندارم [اثر امضاء].

س ـ به چه علت اذان بى‏ موقع داده ‏ايد؟

ج ـ اذان مسجد شاه بلند شد من هم اذان گفتم و همه روزه اذان مى‏ دهم. [اثر امضاء]

س ـ برابر گزارش رسيده شما براى اخلال نظم و ايجاد تشنج بى‏ موقع اذان داده‏ ايد؟

ج ـ نه خير آقا از پيش ‏نماز محل سئوال كنيد اهالى بازار همه شاهدند كه همه روزه جز جمعه اذان مى ‏گويم و امروز تنها اذان نگفته ‏ام. [اثر امضاء]

س ـ چه شخصى به شما دستور داده كه بى‏ موقع اذان بگوييد؟

ج ـ كسى دستور نداده خودم اذان گفته و مى ‏گويم بپرسيد بى‏ موقع نبوده. [اثر امضاء]

س ـ اگر عده ‏اى از اهالى بازار گفتند كه شما بى ‏موقع اذان داده ‏ايد چه مى ‏گوييد؟

ج ـ آقا همگى بازاريان همان موقع اذان گفته كه اين هميشه اذان مى ‏گويد و بعد هم تلفن كردند مجتهد هم نوشته است دروغ است. خود شما سئوال كنيد اذان بى‏ موقع معنى ندارد مسخره مى‏ كنند من ده دوازده سال است آنجا كاسبم. [اثر امضاء]

س ـ جوابهاى خود را خوانده و در صورت صحت گواهى كنيد.

ج ـ امضاء مى‏كنم. [اثر امضاء]

اين بازجويى باعث شد تا گزارش پاسبان درجه 1 به عنوان «اذان بى‏ موقع» مورد نقد قرار گيرد.

«1ـ آقاى شيخ حسين شهرت مجاهد را به‏ عنوان اينكه در جلو بازار زرگرها اذان مى ‏گفته و تا به حال سابقه ندارد كه او اذان بگويد دستگير و به كلانترى جلب مى ‏نمايند.

2ـ كلانترى اذان را بى‏ موقع اعلام و گزارش نموده كه اين اذان ايجاد اخلال و تشنج مى ‏نمايد.

3ـ متهم مدعى است كه قريب دوازده سال است كه من در سر بازار ورشوفروشى داشته و غير از مواقع تعطيل يا اينكه در مسافرت بوده باشم اذان نگفته ‏ام و امروز هم به محض اينكه صداى اذان بلندگوى مسجد شاه بلند شد من هم اذان گفتم و مدعى است كه همگى بازاريان و مجتهد مسجد آنجا هم مى ‏دانند.

نظريه: با توجه به گزارش پاسبانى كه متهم را جلب نموده اذان بى‏ موقع نبوده بلكه پاسبان ادعا كرده كه او سابقه اذان گفتن ندارد ضمنا پيش‏ نماز مسجد آنجا هم تأييد نموده كه جز گفتن اذان نظرى نداشته است آزادى نامبرده موكول به نظر عالى است.

سرگرد...

10/10/32»

سپس دستور داده شد تا:

«با گرفتن تعهد و التزام كه در مواقع لزوم خود را معرفى كند مرخص شود.»

و در نهايت التزام نامه شيخ حسين به شرح زير تكميل و از زندان آزاد شد :

«التزام مى ‏دهم اينجانب شيخ حسين شهرت مجاهد پدر غلامحسين شغل ورشوفروش... بازار زرگرها دكان شخصى داراى شناسنامه شماره 415 بخش 8 تهران ساكن گذرقلى منزل حاجى ميرزا عبداللّه‏ معمار تهران ملتزم مى ‏شوم براينكه هر موقع از طرف مقامات انتظامى و فرماندارى نظامى تهران احضار شوم ظرف 48 ساعت خود را معرفى و ضمنا حق خروج از حوزه قضايى تهران را ندارم و چنانچه در موارد فوق قصور نمودم و بدون اجازه از مقامات انتظامى از حوزه قضايى تهران خارج شدم و يا آنكه نشانى كامل خود را عوضى داده باشم و يا در موقع احضار ديرتر از 48 ساعت حاضر شدم مبلغ يكصد هزار ريال به صندوق دولت بپردازم.

امضاء : مجاهد

بايگانى شود»