نگاهی به تجربه های موفق در کنترل آلودگی هوا
توجه و بهره گیری از تجربه شهرهایی همچون مکزیکوسیتی که توانسته اند آلودگی هوای خود را طی یک دهه اخیر کنترل و کاهش دهند، می تواند کمک مهمی در مدیریت آلودگی هوا در کشورمان بویژه در شهرهایی چون تهران و اهواز بکند.
آلودگی هوا بحرانی است که در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان با آن روبرو
هستند. این معضل معمولا به دلیل افزایش غلظت مواد شیمیایی و ریزذرات در
هوای شهرهای بزرگ ایجاد می شود.
آلودگی هوا علاوه بر تاثیر مستقیم بر سلامت انسان ها، بر روی گیاهان و حیوانات نیز تاثیر منفی بر جای می گذارد. بر اساس آمار منتشر شده از سوی سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سالیانه نزدیک به یک میلیون و 300 هزار نفر در جهان در اثر آلودگی جان خود را از دست می دهند.
آلودگی از راه های مختلفی وارد هوا می شود. عمده ترین علت افزایش آلودگی هوا عوامل انسانی هستند. انسان ها با تولید و سپس خرید محصولات کارخانه ای که منجر به تولید گازهای گلخانه ای می شوند، بیشترین سهم در آلودگی هوا را بر عهده دارند.
از دیگر عوامل انسانی موثر در آلودگی هوا می توان به سوخت ماشین ها، هواپیماها، آیروسول (تعلیق مایع و یا اجسام بصورت گاز در هوا) و استعمال سیگار اشاره کرد. از میان عوامل طبیعی نیز آتش سوزی در جنگل ها و فوران آتش فشان ها بیشترین سهم را در آلودگی هوا بر عهده دارند. در کشورهای بیابانی یا مناطقی که سیاست های بیابان زدایی در آن ها به کندی پیش می رود، ورود ریزگردها و ذرات گرد و غبار به هوا نیز جزو عوامل مهم در بروز آلودگی است.
البته در شهرهای بزرگ عوامل انسانی تعیین کننده آلودگی هوا هستند. طبق آمار منتشر شده از سوی سازمان جهانی بهداشت، آلودگی هوای کلان شهرها در کشورهای عقب افتاده و در حال توسعه در مقایسه با کشورهای توسعه یافته بیشتر است که دلیل آن بیش از هر چیز تعدد خودروهای بی کیفیت با سوخت های غیراستاندارد است.
البته شهرهای بزرگ و پیشرفته ای نظیر لس آنجلس و کالیفرنیا در آمریکا نیز در میان آلوده ترین شهرهای جهان قرار دارند. در کشورهای در حال توسعه نیز شهرهایی نظیر کراچی، دهلی، لیما و قاهره در میان آلوده ترین شهرها قرار دارند.
***راهکارهای جهانی مبارزه با آلودگی هوا
در سال 1997 میلادی کشورهای صنعتی جهان در کیوتوی ژاپن گرد هم آمدند تا توافق نامه ای را امضا کنند که به موجب آن متعهد شدند طی 10 سال، میزان انتشار گازهای گلخانه ای خود را تا 5 درصد کاهش دهند و همچنین با اعطای کمک های مالی و وام به کشورهای در حال توسعه امکان افزایش استفاده از انرژی های پاکی نظیر انرژی خورشید و باد را فراهم کنند.
این توافق نامه در سال 2005 شکل الزام آوری به خود گرفت. به طوری که همه کشورها موظف به پذیرش مفاد آن و مبارزه با گسترش آلودگی هوا از طریق انتشار گازهای گلخانه ای شدند. البته بسیاری از کشورهایی که پیمان کیوتو را امضا کرده اند به تعهدات آن بطور کامل پایبند نیستند. از میان این کشورها می توان به ایالات متحده آمریکا و استرالیا اشاره کرد. این 2 کشور که بزرگ ترین مخالفان پیمان کیوتو هستند دلایل اصلی مخالفت خود با این پیمان را بیشتر بودن هزینه های آن در مقایسه با سود حاصل از این پیمان و تاثیر منفی آن بر کاهش رشد صنعتی عنوان کردند.
بسیاری از کارشناسان محیط زیست در کنار اذعان به ضرورت های جلوگیری از گسترش گازهای گلخانه ای، اولویت بندی راهکارهای مبارزه با آلودگی هوا را در ارتباط مستقیم با شاخصه های زیست محیطی و جغرافیایی بیان می کنند و عقیده دارند کشورهای مختلف باید با بررسی دقیق این شاخصه ها و شناسایی عوامل اصلی ایجاد آلودگی در شهرها، طی برنامه ای کارشناسی شده و بلند مدت، آلودگی را از بین ببرند.
***شهرهای آلوده و راهکارهای مبارزه با این بحران
**پکن
چین با دارا بودن تعدادی از آلوده ترین شهرهای جهان و در صدر آنها پایتخت این کشور پکن، مدت هاست بررسی راهکارهای مناسب در جهت رفع این بحران را در دستور کار قرار داده است.
میزان بالای آلودگی هوای پکن، این شهر را در میان شهرهای خطرناک برای زندگی قرار داده است. آلودگی هوای پکن تا اندازه ای است که آسمان این شهر در اکثر روزهای سال با ابر غلیظ و سیاهی از ذرات آلوده، پوشیده شده است. این ابر غلیظ که در اصطلاح به آن Smog گفته می شود، نتیجه ترکیب آلودگی با مه موجود در هواست که تنفس و حتی دید را برای شهروندان مختل می کند.
دولت چین از مدت ها پیش با تشویق مردم پکن به کاشت و پرورش گیاهان بر روی پشت بام منازل تلاش های ساده ای را برای تصفیه هوای آلوده ای که گاهی حتی تنفس در آن برای پایتخت نشینان دشوار می شود، آغاز کرده است.
البته علاوه بر پکن، میزان آلودگی در پنج استان دیگر چین نیز در سال 2013 به مرز بحران نزدیک شده است. روزنامه ˈنیویورک تایمزˈ چندی پیش در گزارشی به نقل از خبرگزاری ˈرویترزˈ، نوشت: چین در راستای کاهش آلودگی هوا در این استان ها از اختصاص پاداشی به ارزش 5 میلیارد یوآن(معادل 816 میلیون دلار) در تلاش است، آلودگی هوا را مهار کند. در صورتی که میزان ذرات آلاینده در این پنج استان تا پایان سال جاری میلادی کاهش پیدا کند مشمول دریافت این پاداش خواهند شد.
بر اساس این گزارش، به نظر می رسد این اقدام چین بیش از هر چیز در جهت ابراز نگرانی و نشان دادن توجه دولت نسبت به پدیده آلودگی با هدف کاهش خشم عمومی نسبت به بی کفایتی دولت در مهار آلودگی بوده است. تنها در سال 2010 نزدیک به 2 میلیون و 100 هزار نفر در چین بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست دادند.
نیویورک تایمز در ادامه گزارش خود نوشت: دولت چین پیش تر و در ماه سپتامبر نیز اعلام کرده بود قصد دارد محدودیت هایی را بر سوخت های ذغالی و تردد با ماشین های پرمصرف اعمال کند. همچنین آنها در تلاش هستند از ورود خودروهای جدید به بازار جلوگیری و حداقل 40 درصد خودروهای فعلی را نیز مجهز به سوخت های گیاهی کنند.
به نوشته این روزنامه، بسیاری از نهادهای فعال در حوزه محیط زیست همچون نهاد ˈصلح سبز شرق آسیاˈ(GPEA) با انتقاد از چین برای سهل انگاری در پیشبرد هر چه سریع تر سیاست های مبارزه با آلودگی، چنین اقداماتی را دیرهنگام و بسیار محدود توصیف کرده اند.
**مکزیکوسیتی
مکزیکوسیتی پایتخت کشور مکزیک طی دهه های گذشته همواره با بحران آلودگی هوا روبرو بود و از یکی از پاک ترین شهرهای جهان به یکی از آلوده ترین شهرها، تبدیل شد.
پیش از دهه 1940، مکزیکوسیتی یکی از تمیزترین آسمان ها را در اختیار داشت که منظره زیبای کوه های آتش فشانی پوشیده از برف در آن به خوبی قابل مشاهده بود. این درحالی است که در دهه 1990 و تحت تاثیر تمرکز جمعیت، صنعت، ثروت و متعاقب آن تمایل به مهاجرت به این شهر(به طوری که جمعیت این شهر از 3 میلیون نفر در سال 1950 به 20 میلیون نفر در 2000 رسید)، مکزیکوسیتی به یکی از آلوده ترین شهرهای جهان تبدیل شد.
از دیگر عوامل تاثیرگذار در آلودگی این شهر نزدیکی مناطق صنعتی به خلیج مکزیک بود. بادهای خلیج مکزیک آلودگی این مناطق صنعتی را به سمت شهر هدایت می کرد. طبق پژوهشی در خصوص چگونگی ایجاد آلودگی هوا در مکزیکوسیتی که در سایت ˈبایوفیزیکسˈ منتشر شد، پیش از این شهر بحرانی ترین آلودگی هوا مربوط به لندن در دهه 1950 بود. در آن دوره مردم لندن زمستان سخت و استخوان سوز سال 1952 میلادی را با سوزاندن ذغال سنگ و کنده های چوب سپری کردند. به طوری که در طول شبانه روز دود سیاه و غلیظی در حجم بالا از دودکش خانه ها وارد هوا می شد و به دلیل وارونگی دما در هوا تجمع می کرد. گفته می شود آلودگی لندن در این سال به میزانی رسید که موجب کاهش جمعیت این شهر شد. بطور تقریبی در اثر این آلودگی نزدیک به 900 تن در روز جان خود را از دست می دادند.
در سال 1992، سازمان ملل متحد مکزیکوسیتی را آلوده ترین شهر جهان اعلام کرد. در آن زمان سالیانه نزدیک به یک هزار نفر در این شهر در اثر آلودگی جان خود را از دست می دادند و 35 هزار نفر در اثر بیماری های ناشی از آلودگی در بیمارستان بستری می شدند.
دلیل اصلی آلودگی مکزیکوسیتی دود ناشی از ماشین ها و کارخانه ها بود که باعث افزایش کربن مونوکسید، نیتروژن دیوکسید، اوزون، بنزن، آلدئیدها و سایر آلاینده ها در هوا می شد.
دولت مکزیک از دهه 1980 تصمیماتی را در خصوص کنترل و کاهش آلودگی اتخاذ کرد که به ندرت موفق عمل کرد. با ورود به دهه 1990 و رسیدن میزان آلودگی مکزیکوسیتی به بحرانی ترین مرز ممکن، دولت سیاست های جدیدی را در دستور کار قرار داد که به مرور موجب کنترل و سپس بهبود وضعیت هوای این شهر شد. تاجایی که مکزیکوسیتی در حال حاضر بحران آلودگی هوا را تا حد مطلوبی مهار کرده است.
مهم ترین سیاست های مقام های مکزیک در راستای مهار آلودگی هوا عبارت است از:
*کاهش استفاده از خودروهای شخصی: دولت مکزیک در راستای کنترل استفاده از خودروهای های شخصی، یک روز در هفته را با عنوان ˈمن امروز ماشین خود را حرکت نمی دهمˈ (Hoy No Circula) نام گذاری کرد. در این روز، راننده های مکزیکی اجازه استفاده از خودروی شخصی خود را نداشتند. هدف دیگر تعیین چنین روزهایی، تشویق راننده های شخصی به استفاده از سیستم نقلیه عمومی بود.
*بهبود کیفیت خودروها: عمل احتراق در موتورهای قدیمی و بی کیفیت به خوبی انجام نمی شود و این اصلی ترین دلیل تولید مونوکسید کربن است. دولت مکزیک در این راستا با از رده خارج کردن خودروهای قدیمی و بهبود کیفیت تولید خودرو در قالب برنامه ای با عنوان ˈبرنامه تاییدˈ، آلودگی ناشی از سوخت ناقص بنزین را تا حد زیادی کاهش داد.
*گسترش سیستم نقلیه عمومی: یکی از ثمربخش ترین راهکارها در کاهش استفاده از خودروهایی که از سوخت های فسیلی استفاده می کنند، گسترش و بهبود کیفیت سیستم نقلیه عمومی است. مکزیکوسیتی یکی از بزرگ ترین ناوگان های حمل و نقل عمومی جهان را در اختیار دارد. سیستم متروی این شهر بعد از نیویورک دومین متروی بزرگ در قاره آمریکاست. این مترو دارای 12 خط، 195 ایستگاه و نزدیک به 227 کیلومتر طول است. از میان خطوط متروی این شهر، 10 خط مجهز به لاستیک های بادی هستند. علاوه بر مترو، دولت مکزیک تکنولوژی قطارهای نوری که علاوه بر سرعت بیشتر مصرف سوخت بسیار پایینی نیز دارند وارد سیستم حمل و نقل عمومی کرده است.
*اصلاح کیفیت بنزین: اصلاح کیفیت بنزین را بدون شک می توان مهم ترین سیاست دولت مکزیک در مهار آلودگی هوای مکزیکوسیتی دانست. چرا که موفقیت سایر سیاست های دولت در سایه آن امکان پذیر شد. در این راستا دولت مکزیک تلاش کرد با بهره گیری از نظرات کارشناسی شده و پس از آزمایش چندین فرمول مختلف، سوختی تولید کند که 2 ویژگی مهم داشته باشد؛ نخست اینکه سرب و گوگرد کمتری تولید کند و دوم اینکه مبدل های کاتالیزوری در آن استفاده شده باشند.
* سیستم IMEKA: این سیستم شبکه اطلاعاتی شاخص کیفیت هوا بود که دولت مکزیک آن را برای اطلاع رسانی در خصوص شرایط کیفی هوا راه اندازی کرد. در این سیستم علاوه بر بررسی کلی وضع هوا، میزان آلاینده ها (اوزون، نیتروژن دیوکسید، مونوکسیدکربن، سرب) و تاثیرگذاری آنها بر سلامت شهروندان در مقیاس منطقه ای بطور متناوب اندازه گیری و گزارش می شود.
مقام های مکزیکوسیتی با تبیین و البته اجرایی کردن این سیاست ها موفق شدند آلودگی و بحران سلامت ناشی از آن را کنترل کرده و کیفیت هوا را بهبود ببخشند.
***بحران آلودگی هوا در ایران
کشورمان ایران، مدت ها است که با مشکل آلودگی هوا مواجه است. این آلودگی که پیش تر و تحت تاثیر تمرکز جمعیت منحصر به پایتخت -تهران- بود در سال های پیشین در سایر شهرهای ایران نیز به شدت افزایش یافته است؛ تا جایی که در آخرین آمار منتشر شده از آلوده ترین شهرهای جهان در سال 2013 از سوی سازمان جهانی بهداشت، نام چندین شهر از ایران در رتبه های نخست این فهرست به چشم می خورد؛ شهرهایی مثل اهواز، سنندج، کرمانشاه، یاسوج، ارومیه، قم، خرم آباد و بوشهر در میان این نام ها قرار دارند.
در این میان اهواز به عنوان آلوده ترین شهر جهان در صدر این فهرست قرار دارد. در این فهرست و فهرست های مشابه، علاوه بر این شهرها و تهران، نام شهرهای اصفهان، اراک و مشهد، شیراز، لرستان، ایلام، تبریز و قزوین نیز به عنوان شهرهای آلوده ایران مشاهده می شود و به نظر می رسد در صورت نبود برنامه ریزی صحیح و اجرای راهکارهای مناسب در جهت رفع این بحران در کشور، امکان طولانی تر شدن این فهرست دور از انتظار نخواهد بود.
**دلایل اصلی آلودگی هوا در تهران و راهکارهای رفع این بحران
آلودگی هوای پایتخت طی سال های گذشته بارها مدارس و حتی دانشگاه ها را به تعطیلی کشانده و بسیاری را به دلیل بیماری های تنفسی و قلبی روانه بیمارستان ها کرده است.
طبق تخمین ها، آمار مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در تهران روزانه 27 تن و در سال نزدیک به چهار هزار تن است. 80 درصد آلودگی هوای تهران ناشی از دود خودروهاست. 20 درصد باقی مانده نیز مربوط به فعالیت کارخانه ها و بخش های صنعتی است.
در تهران نیز مانند بسیاری از شهرهای بزرگ و صنعتی، کارخانه های مواد شیمیایی و سیمان سهم بزرگی در آلودگی هوا ایفا می کنند. آلودگی در تهران بیماری های تنفسی را تا 60 درصد افزایش داده است. همچنین گفته می شود عمر متوسط ساکنین پایتخت تحت تاثیر این مشکل تا پنج سال کاهش پیدا می کند.
دولت از مدت ها پیش در تلاش بوده است مشکل آلودگی را رفع کند و در این راه اقداماتی نظیر سهمیه بندی سوخت، بهبود سیستم حمل و نقل، تصویب طرح معاینه فنی خودروها و طرح اصلاح یارانه حامل های انرژی صورت گرفته است ولی مشکل آلودگی در تهران همچنان بر قوت خود باقی است. این بحران در فصل زمستان و تحت تاثیر پدیده وارونگی هوا ابعاد وسیع تری پیدا می کند.
استان تهران دارای 12 میلیون نفر جمعیت است که از این میان هشت و نیم میلیون نفر در شهر تهران ساکن هستند. تمرکز جمعیت در کنار واقع شدن نهادهای اقتصادی، دولتی، بسیاری از بخش های تولیدی، تفریحی، مراکز خرید و امکاناتی از این دست که متاسفانه در بسیاری از شهرهای ایران امکان دسترسی به آنها وجود ندارد، تهران را تبدیل به پایتخت سیاسی و اقتصادی ایران کرده است. بنابراین تعجب آور نیست که تمایل به زندگی در این شهر نسبت به سایر شهرهای ایران بالاتر است.
مساحت استان تهران 18 هزار و 814 کیلومتر مربع است. این مساحت به ظاهر وسیع حتی اگر قادر باشد پاسخگوی ساکنان این شهر باشد، بدون شک پاسخگوی تردد خودروهایی که میزان آنها به طرز چشمگیری افزایش یافته است، نخواهد بود.
سرهنگ ˈهادی هاشمیˈ فرمانده سابق پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ، خرداد ماه سال جاری در اظهارنظری میزان تردد خودروها در تهران را نزدیک به چهار میلیون اعلام کرد.
این در حالی است که به گفته سرهنگ هاشمی فضای عبوری تهران 34 میلیون متر مربع است و این شهر تنها ظرفیت تردد 560 هزار خودرو را داراست. با وجود اینکه سرانه تملک خودرو در تهران در مقایسه با بسیاری از شهرهای دنیا از درصد پایین تری برخوردار است(به ازای هر 10 نفر 3 خودرو)، ولی این ظرفیت محدود حتی پاسخگوی 560 هزار خودرو در روز نیز نیست.
محدودیت فضای تردد و ازدحام خودرو در تهران در کنار نبود سیاست گذاری صحیح برای کنترل این معضل، تهران را به شهری پر ازدحام تبدیل کرده است. ازدحامی که به صورت مستقیم با بزرگ ترین معضلاتی که پایتخت در حال حاضر با آنها روبروست، در ارتباط است.
دود ناشی از تردد این میزان خودرو بدون شک تاثیر فراوانی بر افزایش آلودگی بر جای می گذارد. در تهران این تاثیر به لطف مواردی نظیر کیفیت پایین سوخت خودروها، خودروهای فرسوده، استفاده کارخانه های خودروسازی از قطعات بی کیفیت که در نتیجه آن احتراق به خوبی صورت نمی گیرد و بسیاری از عوامل دیگر، ابعاد وسیعتری پیدا می کند.
علاوه بر این هیچ یک از نهادهای درگیر در بحران آلودگی هوا (مجلس، راهنمایی و رانندگی، وزارت صنعت و معدن، نهادهای نظارتی، محیط زیست و بسیاری دیگر از نهادها که بطور مستقیم و یا غیر مستقیم با این بحران درگیر هستند) حاضر نیستند با اذعان به بر دوش داشتن درصدی از خطاهای منجر به بحرانی تر شدن این مشکل، برای رفع آن چاره ای پایدار و ثمربخش بیابند.
**اهواز آلوده ترین شهر جهان در سال 2013
سازمان جهانی بهداشت در سال 2013 اهواز را آلوده ترین شهر جهان معرفی کرد. در گزارش منتشر شده از سوی این سازمان، میزان آلودگی هوای اهواز که در اثر آن هزاران نفر در سال جاری روانه بیمارستان شدند، 372 میکروگرم در متر مکعب است. این میزان 18 برابر حد مجاز است.
این آمار تامل برانگیز و غافلگیر کننده بیانگر این واقعیت تلخ است که باوجود هشدارهای مطرح شده طی سال های پیشین مبنی بر احتمال بحرانی شدن آلودگی هوای اهواز، تصمیم های لازم در خصوص پیشگیری و کنترل این بحران اتخاذ نشده است و توجه نهادهای مسوول به معضل آلودگی اهواز، تنها بعد از انتشار خبرهای نگران کننده از آلودگی و تهدید جان ساکنان، به این شهر معطوف شده است. حتی بعد از انتشار این اخبار نیز تلاش های ثمربخش و قابل توجهی در جهت رفع این بحران صورت نگرفته و راهکارهای مبارزه با بحران آلودگی هوا منحصر به برگزاری نشست و میزگردهایی بوده است که نمایندگان نهادهای مختلف در آن بیش از هر چیز تلاش کرده اند مسوولیت این بحران را از دوش خود برداشته و متوجه سایرین کنند.
در آخرین تلاش ها برای چاره اندیشی در خصوص آلودگی هوای اهواز، کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی قرار است بعد از نشست و گفت و گو با مسوولان وزارت کشور، محیط زیست، ستاد بحران، وزارت بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی اهواز و نمایندگان استان خوزستان گزارشی کامل را به مجلس ارایه کند.
همچنین قرار است هیاتی از نمایندگان وزارتخانه های نفت، نیرو، صنعت و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در آینده نزدیک برای بررسی شرایط هوای اهواز به این شهر سفر کنند. برعکس شهرهایی نظیر تهران، شیراز، اصفهان و ... که آلودگی هوا در آنها تحت تاثیر دود ناشی از خودروها و فعالیت های کارخانه ای ایجاد شده است، آلودگی هوای اهواز به عنوان شهری جنوبی و صنعتی علاوه بر حمل و نقل درون شهری دلایلی نظیر آلودگی نفتی و گازی، آب و هوا، ذرات گرد و غبار و ... نیز دارد.
براساس گزارش های رسانه ای، اکنون حدود هزار تُن مواد آلاینده سمی در شهر اهواز تولید می شوند. میزان آلودگی در این شهر تا حدی است که حتی بارش باران نیز کمکی به کاهش آن نمی کند؛ برعکس، ترکیب قطرات باران با ذرات آلاینده ای که تحت تاثیر پدیده وارونگی دما در آسمان اهواز تجمع کرده اند باعث افزایش آلودگی و بعضا مسمومیت شیمیایی ساکنان شهر می شود. تا جایی که در پی بارش نخستین باران پاییزی امسال در اهواز، نزدیک به 12 هزار تن به دلیل تنگی نفس و مسمومیت روانه بیمارستان شدند.
***چه باید کرد؟
ادامه روند شرایط بحرانی هوای آلوده تهران به خوبی بیانگر این نکته است که هیچ یک از سیاست های پیش بینی شده در جهت رفع این بحران، نه تنها پاسخگوی آن نبوده اند بلکه نبود نظارت صحیح و ناکارآمدی در اجرایی شدن این سیاست ها به بحرانی تر شدن این معضل دامن زده است.
سیاست هایی نظیر طرح زوج و فرد کردن خودروها، اصلاح فرمول سوخت، استفاده از استاندارد یورو4، کاهش مدت معاینه فنی خودروها، افزایش نظارت بر بخش صنعت، مبارزه با لابی های خودروسازی، افزایش مساحت فضای سبز و ... سیاست هایی هستند که بدون شک در جلوگیری از بحرانی شدن هوای تهران می توان از آنها به خوبی بهره برد. ولی سوالی که اکنون مطرح است این است که در شرایط کنونی بحران آلودگی، آیا اجرای این سیاست ها به شیوه قبلی چاره ساز خواهد بود؟ مناظره پیشین با حضور کارشناسان و نمایندگان نهادهای مسوول در خصوص معضل آلودگی هوا که اول آبان از شبکه اول سیما پخش شد و مطرح شدن ادعاهایی نظیر حذف کنیسر(قطعه ای که با جذب بخارات سمی حاصل از سوخت خودرو مانع ورود آنها به هوا می شود) از خودروها و استفاده از قطعات بسیار قدیمی در کارخانه های خودروسازی کشور، نگرانی ها در خصوص میزان و نحوه ی اجرایی شدن راهکارهای مبارزه با آلودگی را افزایش داده است.
در خصوص افزایش فضای سبز نیز این اقدام در صورت کاهش قابل توجه میزان آلودگی می تواند به صاف تر و پاک تر شدن هوا کمک کند و در شرایط فعلی کمک چندانی به آلودگی هوای تهران یا سایر کلانشهر ها نخواهد کرد.
مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوا چندی پیش در مصاحبه ای، کاهش میزان آلودگی تحت تاثیر توسعه فضای سبز در تهران را تنها پنج درصد بیان کرد.
اظهارنظرهای صادقانه در خصوص میزان آلودگی و درخواست از شهروندان برای کمک به دولت در راستای رفع بحران آلودگی در کنار افزایش آگاهی عمومی در این زمینه می تواند تلاش برای رفع آلودگی را از الزامی قانونی به وظیفه ای ملی و انسانی تبدیل کند.
دولت با برخورد با نهادهای متخلف و اعطای قدرت قانونی و اجرایی بیشتر به سازمان محیط زیست می تواند علاوه بر جلب اطمینان مردم، قدمی بزرگ در جهت رفع بحران در آینده ای نه چندان دور بردارد.
از: عطیه میرقراچکلو
آلودگی هوا علاوه بر تاثیر مستقیم بر سلامت انسان ها، بر روی گیاهان و حیوانات نیز تاثیر منفی بر جای می گذارد. بر اساس آمار منتشر شده از سوی سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سالیانه نزدیک به یک میلیون و 300 هزار نفر در جهان در اثر آلودگی جان خود را از دست می دهند.
آلودگی از راه های مختلفی وارد هوا می شود. عمده ترین علت افزایش آلودگی هوا عوامل انسانی هستند. انسان ها با تولید و سپس خرید محصولات کارخانه ای که منجر به تولید گازهای گلخانه ای می شوند، بیشترین سهم در آلودگی هوا را بر عهده دارند.
از دیگر عوامل انسانی موثر در آلودگی هوا می توان به سوخت ماشین ها، هواپیماها، آیروسول (تعلیق مایع و یا اجسام بصورت گاز در هوا) و استعمال سیگار اشاره کرد. از میان عوامل طبیعی نیز آتش سوزی در جنگل ها و فوران آتش فشان ها بیشترین سهم را در آلودگی هوا بر عهده دارند. در کشورهای بیابانی یا مناطقی که سیاست های بیابان زدایی در آن ها به کندی پیش می رود، ورود ریزگردها و ذرات گرد و غبار به هوا نیز جزو عوامل مهم در بروز آلودگی است.
البته در شهرهای بزرگ عوامل انسانی تعیین کننده آلودگی هوا هستند. طبق آمار منتشر شده از سوی سازمان جهانی بهداشت، آلودگی هوای کلان شهرها در کشورهای عقب افتاده و در حال توسعه در مقایسه با کشورهای توسعه یافته بیشتر است که دلیل آن بیش از هر چیز تعدد خودروهای بی کیفیت با سوخت های غیراستاندارد است.
البته شهرهای بزرگ و پیشرفته ای نظیر لس آنجلس و کالیفرنیا در آمریکا نیز در میان آلوده ترین شهرهای جهان قرار دارند. در کشورهای در حال توسعه نیز شهرهایی نظیر کراچی، دهلی، لیما و قاهره در میان آلوده ترین شهرها قرار دارند.
***راهکارهای جهانی مبارزه با آلودگی هوا
در سال 1997 میلادی کشورهای صنعتی جهان در کیوتوی ژاپن گرد هم آمدند تا توافق نامه ای را امضا کنند که به موجب آن متعهد شدند طی 10 سال، میزان انتشار گازهای گلخانه ای خود را تا 5 درصد کاهش دهند و همچنین با اعطای کمک های مالی و وام به کشورهای در حال توسعه امکان افزایش استفاده از انرژی های پاکی نظیر انرژی خورشید و باد را فراهم کنند.
این توافق نامه در سال 2005 شکل الزام آوری به خود گرفت. به طوری که همه کشورها موظف به پذیرش مفاد آن و مبارزه با گسترش آلودگی هوا از طریق انتشار گازهای گلخانه ای شدند. البته بسیاری از کشورهایی که پیمان کیوتو را امضا کرده اند به تعهدات آن بطور کامل پایبند نیستند. از میان این کشورها می توان به ایالات متحده آمریکا و استرالیا اشاره کرد. این 2 کشور که بزرگ ترین مخالفان پیمان کیوتو هستند دلایل اصلی مخالفت خود با این پیمان را بیشتر بودن هزینه های آن در مقایسه با سود حاصل از این پیمان و تاثیر منفی آن بر کاهش رشد صنعتی عنوان کردند.
بسیاری از کارشناسان محیط زیست در کنار اذعان به ضرورت های جلوگیری از گسترش گازهای گلخانه ای، اولویت بندی راهکارهای مبارزه با آلودگی هوا را در ارتباط مستقیم با شاخصه های زیست محیطی و جغرافیایی بیان می کنند و عقیده دارند کشورهای مختلف باید با بررسی دقیق این شاخصه ها و شناسایی عوامل اصلی ایجاد آلودگی در شهرها، طی برنامه ای کارشناسی شده و بلند مدت، آلودگی را از بین ببرند.
***شهرهای آلوده و راهکارهای مبارزه با این بحران
**پکن
چین با دارا بودن تعدادی از آلوده ترین شهرهای جهان و در صدر آنها پایتخت این کشور پکن، مدت هاست بررسی راهکارهای مناسب در جهت رفع این بحران را در دستور کار قرار داده است.
میزان بالای آلودگی هوای پکن، این شهر را در میان شهرهای خطرناک برای زندگی قرار داده است. آلودگی هوای پکن تا اندازه ای است که آسمان این شهر در اکثر روزهای سال با ابر غلیظ و سیاهی از ذرات آلوده، پوشیده شده است. این ابر غلیظ که در اصطلاح به آن Smog گفته می شود، نتیجه ترکیب آلودگی با مه موجود در هواست که تنفس و حتی دید را برای شهروندان مختل می کند.
دولت چین از مدت ها پیش با تشویق مردم پکن به کاشت و پرورش گیاهان بر روی پشت بام منازل تلاش های ساده ای را برای تصفیه هوای آلوده ای که گاهی حتی تنفس در آن برای پایتخت نشینان دشوار می شود، آغاز کرده است.
البته علاوه بر پکن، میزان آلودگی در پنج استان دیگر چین نیز در سال 2013 به مرز بحران نزدیک شده است. روزنامه ˈنیویورک تایمزˈ چندی پیش در گزارشی به نقل از خبرگزاری ˈرویترزˈ، نوشت: چین در راستای کاهش آلودگی هوا در این استان ها از اختصاص پاداشی به ارزش 5 میلیارد یوآن(معادل 816 میلیون دلار) در تلاش است، آلودگی هوا را مهار کند. در صورتی که میزان ذرات آلاینده در این پنج استان تا پایان سال جاری میلادی کاهش پیدا کند مشمول دریافت این پاداش خواهند شد.
بر اساس این گزارش، به نظر می رسد این اقدام چین بیش از هر چیز در جهت ابراز نگرانی و نشان دادن توجه دولت نسبت به پدیده آلودگی با هدف کاهش خشم عمومی نسبت به بی کفایتی دولت در مهار آلودگی بوده است. تنها در سال 2010 نزدیک به 2 میلیون و 100 هزار نفر در چین بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست دادند.
نیویورک تایمز در ادامه گزارش خود نوشت: دولت چین پیش تر و در ماه سپتامبر نیز اعلام کرده بود قصد دارد محدودیت هایی را بر سوخت های ذغالی و تردد با ماشین های پرمصرف اعمال کند. همچنین آنها در تلاش هستند از ورود خودروهای جدید به بازار جلوگیری و حداقل 40 درصد خودروهای فعلی را نیز مجهز به سوخت های گیاهی کنند.
به نوشته این روزنامه، بسیاری از نهادهای فعال در حوزه محیط زیست همچون نهاد ˈصلح سبز شرق آسیاˈ(GPEA) با انتقاد از چین برای سهل انگاری در پیشبرد هر چه سریع تر سیاست های مبارزه با آلودگی، چنین اقداماتی را دیرهنگام و بسیار محدود توصیف کرده اند.
**مکزیکوسیتی
مکزیکوسیتی پایتخت کشور مکزیک طی دهه های گذشته همواره با بحران آلودگی هوا روبرو بود و از یکی از پاک ترین شهرهای جهان به یکی از آلوده ترین شهرها، تبدیل شد.
پیش از دهه 1940، مکزیکوسیتی یکی از تمیزترین آسمان ها را در اختیار داشت که منظره زیبای کوه های آتش فشانی پوشیده از برف در آن به خوبی قابل مشاهده بود. این درحالی است که در دهه 1990 و تحت تاثیر تمرکز جمعیت، صنعت، ثروت و متعاقب آن تمایل به مهاجرت به این شهر(به طوری که جمعیت این شهر از 3 میلیون نفر در سال 1950 به 20 میلیون نفر در 2000 رسید)، مکزیکوسیتی به یکی از آلوده ترین شهرهای جهان تبدیل شد.
از دیگر عوامل تاثیرگذار در آلودگی این شهر نزدیکی مناطق صنعتی به خلیج مکزیک بود. بادهای خلیج مکزیک آلودگی این مناطق صنعتی را به سمت شهر هدایت می کرد. طبق پژوهشی در خصوص چگونگی ایجاد آلودگی هوا در مکزیکوسیتی که در سایت ˈبایوفیزیکسˈ منتشر شد، پیش از این شهر بحرانی ترین آلودگی هوا مربوط به لندن در دهه 1950 بود. در آن دوره مردم لندن زمستان سخت و استخوان سوز سال 1952 میلادی را با سوزاندن ذغال سنگ و کنده های چوب سپری کردند. به طوری که در طول شبانه روز دود سیاه و غلیظی در حجم بالا از دودکش خانه ها وارد هوا می شد و به دلیل وارونگی دما در هوا تجمع می کرد. گفته می شود آلودگی لندن در این سال به میزانی رسید که موجب کاهش جمعیت این شهر شد. بطور تقریبی در اثر این آلودگی نزدیک به 900 تن در روز جان خود را از دست می دادند.
در سال 1992، سازمان ملل متحد مکزیکوسیتی را آلوده ترین شهر جهان اعلام کرد. در آن زمان سالیانه نزدیک به یک هزار نفر در این شهر در اثر آلودگی جان خود را از دست می دادند و 35 هزار نفر در اثر بیماری های ناشی از آلودگی در بیمارستان بستری می شدند.
دلیل اصلی آلودگی مکزیکوسیتی دود ناشی از ماشین ها و کارخانه ها بود که باعث افزایش کربن مونوکسید، نیتروژن دیوکسید، اوزون، بنزن، آلدئیدها و سایر آلاینده ها در هوا می شد.
دولت مکزیک از دهه 1980 تصمیماتی را در خصوص کنترل و کاهش آلودگی اتخاذ کرد که به ندرت موفق عمل کرد. با ورود به دهه 1990 و رسیدن میزان آلودگی مکزیکوسیتی به بحرانی ترین مرز ممکن، دولت سیاست های جدیدی را در دستور کار قرار داد که به مرور موجب کنترل و سپس بهبود وضعیت هوای این شهر شد. تاجایی که مکزیکوسیتی در حال حاضر بحران آلودگی هوا را تا حد مطلوبی مهار کرده است.
مهم ترین سیاست های مقام های مکزیک در راستای مهار آلودگی هوا عبارت است از:
*کاهش استفاده از خودروهای شخصی: دولت مکزیک در راستای کنترل استفاده از خودروهای های شخصی، یک روز در هفته را با عنوان ˈمن امروز ماشین خود را حرکت نمی دهمˈ (Hoy No Circula) نام گذاری کرد. در این روز، راننده های مکزیکی اجازه استفاده از خودروی شخصی خود را نداشتند. هدف دیگر تعیین چنین روزهایی، تشویق راننده های شخصی به استفاده از سیستم نقلیه عمومی بود.
*بهبود کیفیت خودروها: عمل احتراق در موتورهای قدیمی و بی کیفیت به خوبی انجام نمی شود و این اصلی ترین دلیل تولید مونوکسید کربن است. دولت مکزیک در این راستا با از رده خارج کردن خودروهای قدیمی و بهبود کیفیت تولید خودرو در قالب برنامه ای با عنوان ˈبرنامه تاییدˈ، آلودگی ناشی از سوخت ناقص بنزین را تا حد زیادی کاهش داد.
*گسترش سیستم نقلیه عمومی: یکی از ثمربخش ترین راهکارها در کاهش استفاده از خودروهایی که از سوخت های فسیلی استفاده می کنند، گسترش و بهبود کیفیت سیستم نقلیه عمومی است. مکزیکوسیتی یکی از بزرگ ترین ناوگان های حمل و نقل عمومی جهان را در اختیار دارد. سیستم متروی این شهر بعد از نیویورک دومین متروی بزرگ در قاره آمریکاست. این مترو دارای 12 خط، 195 ایستگاه و نزدیک به 227 کیلومتر طول است. از میان خطوط متروی این شهر، 10 خط مجهز به لاستیک های بادی هستند. علاوه بر مترو، دولت مکزیک تکنولوژی قطارهای نوری که علاوه بر سرعت بیشتر مصرف سوخت بسیار پایینی نیز دارند وارد سیستم حمل و نقل عمومی کرده است.
*اصلاح کیفیت بنزین: اصلاح کیفیت بنزین را بدون شک می توان مهم ترین سیاست دولت مکزیک در مهار آلودگی هوای مکزیکوسیتی دانست. چرا که موفقیت سایر سیاست های دولت در سایه آن امکان پذیر شد. در این راستا دولت مکزیک تلاش کرد با بهره گیری از نظرات کارشناسی شده و پس از آزمایش چندین فرمول مختلف، سوختی تولید کند که 2 ویژگی مهم داشته باشد؛ نخست اینکه سرب و گوگرد کمتری تولید کند و دوم اینکه مبدل های کاتالیزوری در آن استفاده شده باشند.
* سیستم IMEKA: این سیستم شبکه اطلاعاتی شاخص کیفیت هوا بود که دولت مکزیک آن را برای اطلاع رسانی در خصوص شرایط کیفی هوا راه اندازی کرد. در این سیستم علاوه بر بررسی کلی وضع هوا، میزان آلاینده ها (اوزون، نیتروژن دیوکسید، مونوکسیدکربن، سرب) و تاثیرگذاری آنها بر سلامت شهروندان در مقیاس منطقه ای بطور متناوب اندازه گیری و گزارش می شود.
مقام های مکزیکوسیتی با تبیین و البته اجرایی کردن این سیاست ها موفق شدند آلودگی و بحران سلامت ناشی از آن را کنترل کرده و کیفیت هوا را بهبود ببخشند.
***بحران آلودگی هوا در ایران
کشورمان ایران، مدت ها است که با مشکل آلودگی هوا مواجه است. این آلودگی که پیش تر و تحت تاثیر تمرکز جمعیت منحصر به پایتخت -تهران- بود در سال های پیشین در سایر شهرهای ایران نیز به شدت افزایش یافته است؛ تا جایی که در آخرین آمار منتشر شده از آلوده ترین شهرهای جهان در سال 2013 از سوی سازمان جهانی بهداشت، نام چندین شهر از ایران در رتبه های نخست این فهرست به چشم می خورد؛ شهرهایی مثل اهواز، سنندج، کرمانشاه، یاسوج، ارومیه، قم، خرم آباد و بوشهر در میان این نام ها قرار دارند.
در این میان اهواز به عنوان آلوده ترین شهر جهان در صدر این فهرست قرار دارد. در این فهرست و فهرست های مشابه، علاوه بر این شهرها و تهران، نام شهرهای اصفهان، اراک و مشهد، شیراز، لرستان، ایلام، تبریز و قزوین نیز به عنوان شهرهای آلوده ایران مشاهده می شود و به نظر می رسد در صورت نبود برنامه ریزی صحیح و اجرای راهکارهای مناسب در جهت رفع این بحران در کشور، امکان طولانی تر شدن این فهرست دور از انتظار نخواهد بود.
**دلایل اصلی آلودگی هوا در تهران و راهکارهای رفع این بحران
آلودگی هوای پایتخت طی سال های گذشته بارها مدارس و حتی دانشگاه ها را به تعطیلی کشانده و بسیاری را به دلیل بیماری های تنفسی و قلبی روانه بیمارستان ها کرده است.
طبق تخمین ها، آمار مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در تهران روزانه 27 تن و در سال نزدیک به چهار هزار تن است. 80 درصد آلودگی هوای تهران ناشی از دود خودروهاست. 20 درصد باقی مانده نیز مربوط به فعالیت کارخانه ها و بخش های صنعتی است.
در تهران نیز مانند بسیاری از شهرهای بزرگ و صنعتی، کارخانه های مواد شیمیایی و سیمان سهم بزرگی در آلودگی هوا ایفا می کنند. آلودگی در تهران بیماری های تنفسی را تا 60 درصد افزایش داده است. همچنین گفته می شود عمر متوسط ساکنین پایتخت تحت تاثیر این مشکل تا پنج سال کاهش پیدا می کند.
دولت از مدت ها پیش در تلاش بوده است مشکل آلودگی را رفع کند و در این راه اقداماتی نظیر سهمیه بندی سوخت، بهبود سیستم حمل و نقل، تصویب طرح معاینه فنی خودروها و طرح اصلاح یارانه حامل های انرژی صورت گرفته است ولی مشکل آلودگی در تهران همچنان بر قوت خود باقی است. این بحران در فصل زمستان و تحت تاثیر پدیده وارونگی هوا ابعاد وسیع تری پیدا می کند.
استان تهران دارای 12 میلیون نفر جمعیت است که از این میان هشت و نیم میلیون نفر در شهر تهران ساکن هستند. تمرکز جمعیت در کنار واقع شدن نهادهای اقتصادی، دولتی، بسیاری از بخش های تولیدی، تفریحی، مراکز خرید و امکاناتی از این دست که متاسفانه در بسیاری از شهرهای ایران امکان دسترسی به آنها وجود ندارد، تهران را تبدیل به پایتخت سیاسی و اقتصادی ایران کرده است. بنابراین تعجب آور نیست که تمایل به زندگی در این شهر نسبت به سایر شهرهای ایران بالاتر است.
مساحت استان تهران 18 هزار و 814 کیلومتر مربع است. این مساحت به ظاهر وسیع حتی اگر قادر باشد پاسخگوی ساکنان این شهر باشد، بدون شک پاسخگوی تردد خودروهایی که میزان آنها به طرز چشمگیری افزایش یافته است، نخواهد بود.
سرهنگ ˈهادی هاشمیˈ فرمانده سابق پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ، خرداد ماه سال جاری در اظهارنظری میزان تردد خودروها در تهران را نزدیک به چهار میلیون اعلام کرد.
این در حالی است که به گفته سرهنگ هاشمی فضای عبوری تهران 34 میلیون متر مربع است و این شهر تنها ظرفیت تردد 560 هزار خودرو را داراست. با وجود اینکه سرانه تملک خودرو در تهران در مقایسه با بسیاری از شهرهای دنیا از درصد پایین تری برخوردار است(به ازای هر 10 نفر 3 خودرو)، ولی این ظرفیت محدود حتی پاسخگوی 560 هزار خودرو در روز نیز نیست.
محدودیت فضای تردد و ازدحام خودرو در تهران در کنار نبود سیاست گذاری صحیح برای کنترل این معضل، تهران را به شهری پر ازدحام تبدیل کرده است. ازدحامی که به صورت مستقیم با بزرگ ترین معضلاتی که پایتخت در حال حاضر با آنها روبروست، در ارتباط است.
دود ناشی از تردد این میزان خودرو بدون شک تاثیر فراوانی بر افزایش آلودگی بر جای می گذارد. در تهران این تاثیر به لطف مواردی نظیر کیفیت پایین سوخت خودروها، خودروهای فرسوده، استفاده کارخانه های خودروسازی از قطعات بی کیفیت که در نتیجه آن احتراق به خوبی صورت نمی گیرد و بسیاری از عوامل دیگر، ابعاد وسیعتری پیدا می کند.
علاوه بر این هیچ یک از نهادهای درگیر در بحران آلودگی هوا (مجلس، راهنمایی و رانندگی، وزارت صنعت و معدن، نهادهای نظارتی، محیط زیست و بسیاری دیگر از نهادها که بطور مستقیم و یا غیر مستقیم با این بحران درگیر هستند) حاضر نیستند با اذعان به بر دوش داشتن درصدی از خطاهای منجر به بحرانی تر شدن این مشکل، برای رفع آن چاره ای پایدار و ثمربخش بیابند.
**اهواز آلوده ترین شهر جهان در سال 2013
سازمان جهانی بهداشت در سال 2013 اهواز را آلوده ترین شهر جهان معرفی کرد. در گزارش منتشر شده از سوی این سازمان، میزان آلودگی هوای اهواز که در اثر آن هزاران نفر در سال جاری روانه بیمارستان شدند، 372 میکروگرم در متر مکعب است. این میزان 18 برابر حد مجاز است.
این آمار تامل برانگیز و غافلگیر کننده بیانگر این واقعیت تلخ است که باوجود هشدارهای مطرح شده طی سال های پیشین مبنی بر احتمال بحرانی شدن آلودگی هوای اهواز، تصمیم های لازم در خصوص پیشگیری و کنترل این بحران اتخاذ نشده است و توجه نهادهای مسوول به معضل آلودگی اهواز، تنها بعد از انتشار خبرهای نگران کننده از آلودگی و تهدید جان ساکنان، به این شهر معطوف شده است. حتی بعد از انتشار این اخبار نیز تلاش های ثمربخش و قابل توجهی در جهت رفع این بحران صورت نگرفته و راهکارهای مبارزه با بحران آلودگی هوا منحصر به برگزاری نشست و میزگردهایی بوده است که نمایندگان نهادهای مختلف در آن بیش از هر چیز تلاش کرده اند مسوولیت این بحران را از دوش خود برداشته و متوجه سایرین کنند.
در آخرین تلاش ها برای چاره اندیشی در خصوص آلودگی هوای اهواز، کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی قرار است بعد از نشست و گفت و گو با مسوولان وزارت کشور، محیط زیست، ستاد بحران، وزارت بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی اهواز و نمایندگان استان خوزستان گزارشی کامل را به مجلس ارایه کند.
همچنین قرار است هیاتی از نمایندگان وزارتخانه های نفت، نیرو، صنعت و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در آینده نزدیک برای بررسی شرایط هوای اهواز به این شهر سفر کنند. برعکس شهرهایی نظیر تهران، شیراز، اصفهان و ... که آلودگی هوا در آنها تحت تاثیر دود ناشی از خودروها و فعالیت های کارخانه ای ایجاد شده است، آلودگی هوای اهواز به عنوان شهری جنوبی و صنعتی علاوه بر حمل و نقل درون شهری دلایلی نظیر آلودگی نفتی و گازی، آب و هوا، ذرات گرد و غبار و ... نیز دارد.
براساس گزارش های رسانه ای، اکنون حدود هزار تُن مواد آلاینده سمی در شهر اهواز تولید می شوند. میزان آلودگی در این شهر تا حدی است که حتی بارش باران نیز کمکی به کاهش آن نمی کند؛ برعکس، ترکیب قطرات باران با ذرات آلاینده ای که تحت تاثیر پدیده وارونگی دما در آسمان اهواز تجمع کرده اند باعث افزایش آلودگی و بعضا مسمومیت شیمیایی ساکنان شهر می شود. تا جایی که در پی بارش نخستین باران پاییزی امسال در اهواز، نزدیک به 12 هزار تن به دلیل تنگی نفس و مسمومیت روانه بیمارستان شدند.
***چه باید کرد؟
ادامه روند شرایط بحرانی هوای آلوده تهران به خوبی بیانگر این نکته است که هیچ یک از سیاست های پیش بینی شده در جهت رفع این بحران، نه تنها پاسخگوی آن نبوده اند بلکه نبود نظارت صحیح و ناکارآمدی در اجرایی شدن این سیاست ها به بحرانی تر شدن این معضل دامن زده است.
سیاست هایی نظیر طرح زوج و فرد کردن خودروها، اصلاح فرمول سوخت، استفاده از استاندارد یورو4، کاهش مدت معاینه فنی خودروها، افزایش نظارت بر بخش صنعت، مبارزه با لابی های خودروسازی، افزایش مساحت فضای سبز و ... سیاست هایی هستند که بدون شک در جلوگیری از بحرانی شدن هوای تهران می توان از آنها به خوبی بهره برد. ولی سوالی که اکنون مطرح است این است که در شرایط کنونی بحران آلودگی، آیا اجرای این سیاست ها به شیوه قبلی چاره ساز خواهد بود؟ مناظره پیشین با حضور کارشناسان و نمایندگان نهادهای مسوول در خصوص معضل آلودگی هوا که اول آبان از شبکه اول سیما پخش شد و مطرح شدن ادعاهایی نظیر حذف کنیسر(قطعه ای که با جذب بخارات سمی حاصل از سوخت خودرو مانع ورود آنها به هوا می شود) از خودروها و استفاده از قطعات بسیار قدیمی در کارخانه های خودروسازی کشور، نگرانی ها در خصوص میزان و نحوه ی اجرایی شدن راهکارهای مبارزه با آلودگی را افزایش داده است.
در خصوص افزایش فضای سبز نیز این اقدام در صورت کاهش قابل توجه میزان آلودگی می تواند به صاف تر و پاک تر شدن هوا کمک کند و در شرایط فعلی کمک چندانی به آلودگی هوای تهران یا سایر کلانشهر ها نخواهد کرد.
مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوا چندی پیش در مصاحبه ای، کاهش میزان آلودگی تحت تاثیر توسعه فضای سبز در تهران را تنها پنج درصد بیان کرد.
اظهارنظرهای صادقانه در خصوص میزان آلودگی و درخواست از شهروندان برای کمک به دولت در راستای رفع بحران آلودگی در کنار افزایش آگاهی عمومی در این زمینه می تواند تلاش برای رفع آلودگی را از الزامی قانونی به وظیفه ای ملی و انسانی تبدیل کند.
دولت با برخورد با نهادهای متخلف و اعطای قدرت قانونی و اجرایی بیشتر به سازمان محیط زیست می تواند علاوه بر جلب اطمینان مردم، قدمی بزرگ در جهت رفع بحران در آینده ای نه چندان دور بردارد.
از: عطیه میرقراچکلو
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
