کد خبر: ۹۵۴۸
تاریخ انتشار:

شكل‌گیری،‌ ساختار و عملكرد كمیته استقبال از حضرت امام خمینی (ره)

رضا بسطامی
چکیده: با حتمی شدن بازگشت امام و مشخص شدن روز ورود ایشان، نیروهای انقلاب به منظور مقدمات ورود امام به فكر سازماندهی امور افتادند لذا كمیته‌ای را تأسیس كردند كه به «كمیته استقبال» از امام معروف گشت كه مهم‌ترین وظیفه این كمیته، تهیه برنامه استقبال و برنامه‌ریزی برای اجرای آن بود و حساس‌ترین بخش این برنامه نیز حفظ امنیت جانی امام در فرودگاه و در طول مسیر حركت ایشان از فرودگاه تا بهشت زهرا بود.



با اوج‌گیری تظاهرات و اعتراضات مردمی در سراسر كشور، به ویژه در تهران، شاهپور بختیار نخست وزیر منصوب شاه و طرفداران رژیم به ناچار تن به پذیرش خواست مردم دادند و با عقب نشینی نیروهای نظامی، بازگشایی فرودگاه بین‌المللی مهرآباد را اعلام كردند و با این كار ورود رهبر انقلاب به كشور قطعی شد و امام پس از انتشار پیامی كه در آن از مردم دهكده نوفل لوشاتو، تشكر و قدردانی كردند، بار سفر بستند و عازم كشور شدند.1

با حتمی شدن بازگشت امام و مشخص شدن روز ورود ایشان، نیروهای انقلاب به منظور مقدمات ورود امام به فكر سازماندهی امور افتادند لذا كمیته‌ای را تأسیس كردند كه به «كمیته استقبال» از امام معروف گشت كه مهم‌ترین وظیفه این كمیته، تهیه برنامه استقبال و برنامه‌ریزی برای اجرای آن بود و حساس‌ترین بخش این برنامه نیز حفظ امنیت جانی امام در فرودگاه و در طول مسیر حركت ایشان از فرودگاه تا بهشت زهرا بود.2

شهید محلاتی از درباره اقدامات اولیه برای تشكیل كمیته استقبال چنین می‌گویند:
«یك روز صبح بعد از اذان در منزل در حال استراحت بودم. تلفن زنگ زد، مرحوم مطهری بود، گفتند: دیشب احمد آقا از پاریس تلفن كردند و گفتند، امام تصمیم گرفته‌اند بیایند ایران، شما رفقا را خبر كنید و به منزل ما بیایند. من به بعضی از افراد تلفن كردم و رفتم صبح اول آفتاب منزل مرحوم شهید مطهری، ایشان پیام امام را به ما ابلاغ كردند و بعد فرمودند، باید اول فكر محلی برای استقرار امام باشیم و سپس كمیته استقبال از امام را تشكیل بدهیم... از منزل شهید مطهری تلفن كردیم به مرحوم شهید بهشتی كه بیایند آنجا، گفتند كه بعضی از دوستان اینجا هستند و دارند مذاكره می‌كنند، دیدیم كه دو تا كار می‌شود كرد... برای اینكه هماهنگ كنیم به اتفاق مرحوم مطهری رفتیم منزل شهید بهشتی و بقیه افراد جامعه روحانیت مبارز را هم خبر كردیم و همگی در منزل شهید بهشتی جمع شدیم و پس از ارائه نظرات، شورای مركزی كمیته استقبال تشكیل شد».3

در آن جلسه تأكید شد كه باید از همه گروه‌‌ها و دسته‌های سیاسی مبارز، نماینده‌ای برای هماهنگی بیشتر گروه‌های سیاسی با كمیته حضور داشته باشند. برای این منظور، نمایندگانی از گروه‌های سیاسی و مذهبی معرفی شدند و اولین جلسه كمیته استقبال از امام در مدرسه رفاه در اواخر دی ماه 1357 تشكیل شد.4

در این جلسه افراد مشروحه زیر به عنوان اعضای ستاد مركزی كمیته استقبال از حضرت امام انتخاب شدند
1. شهید بزرگوار آیت‌الله مطهری، عضو ستاد مركزی كمیته استقبال و رابط با شورای انقلاب
2. شهید گرانقدر دكتر مفتح، عضو ستاد مركزی كمیته استقبال و رابط روحانیت مبارز
3. شهید آیت‌الله فضل‌الله محلاتی، عضو ستاد مركزی كمیته استقبال و رابط روحانیت مبارز
4. آقای هاشم صباغیان، عضو ستاد مركزی كمیته استقبال و رابط نهضت آزادی
5. آقای اسدالله بادامچیان، عضو ستاد مركزی كمیته استقبال و رابط هیأت‌های مؤتلفه اسلامی
6. آقای كاظم سامی، عضو ستاد مركزی كمیته استقبال و رابط جاما
7. آقای حسین شاه حسینی، عضو ستاد مركزی كمیته استقبال و رابط جبهه ملی
8. آقای تهرانچی، عضو ستاد مركزی كمیته استقبال و رابط بازار
9. آقای علی دانش منفرد، عضو ستاد مركزی كمیته استقبال و رابط انجمن اسلامی معلمان5

پس از معرفی این افراد، اعضای جلسه‌ای در تاریخ 1/11/1357 به صورت رسمی در مدرسه رفاه تشكیل دادند و در این جلسه آیت‌الله شهید مرتضی مطهری به عنوان رییس كمیته استقبال از امام خمینی انتخاب شد و آقای صباغیان به عنوان معاون كمیته برگزیده شد. سپس بعد از آن شاخه‌ها و گروه‌های كاری كمیته كمیته تشكیل شد كه شامل گروه‌های؛ تبلیغات، انتظامات، تداركات مالی، ‌برنامه ریزی و تشریفات، برنامه ریزی داخلی و پذیرایی، روابط عمومی، اطلاعات، درب ورودی و دو واحد به صورت واحد شهرستان‌ها و واحد خبرنگاران داخلی و خارجی ترسیم و طراحی گردید.6

مسؤولیت و محدوده كاری این شاخه‌ها (گروه‌ها) عبارت بود از:
1. شاخه تبلیغات: انجام كلیه امور تبلیغات شامل تكثیر اعلامیه‌ها، حضور در راهپیمایی‌ها، ابلاغ نقطه نظرات لحظه به لحظه امام و كمیته استقبال به مردم و تهیه شعارها

2. شاخه انتظامات: مراقبت و تأمین امنیت همه جانبه كمیته استقبال و اطراف كمیته استقبال (مدرسه رفاه) و تنظیم انتظامات راهپیمایی‌ها و انتظامات مسیر حضرت امام از فرودگاه تا بهشت‌زهرا با یاری جستن از مساجد و ائمه جمعه و نیروهای مؤمن مساجد

3. شاخه تداركات: تأمین كلیه نیزاهای تداركاتی كمیته استقبال شامل، تأمین مواد غذایی، تأمین كلیه امكانات مالی، تهیه بلندگو و ... برای كلیه واحدهای فعال كمیته


4. شاخه برنامه ریزی تشریفات: تهیه و تنظیم برنامه ریزی برای ورود امام، به كشور تا استقرار در مدرسه رفاه، مسوول برنامه ریزی از لحظه نشستن هواپیما در فرودگاه و اینكه چه كسی برای استقبال و خیرمقدم از امام وارد هواپیما بشود، تهیه برنامه‌های داخل سالن فرودگاه، تنظیم و استقرار نیروهای داخل سالن، تهیه ماشین برای بردن امام از فرودگاه تا بهشت زهرا و ....

5. شاخه برنامه ریزی داخلی: مشخص كردن فرد یا افراد مسوول برای كلیه امور، تعیین و برنامه ریزی تیم‌های انتظامات داخل، تهیه كارت برای افراد و...


6. شاخه واحد شهرستان‌ها: ارتباط منظم با شهرستان‌ها و ارسال اعلامیه‌ها و اخبار به شهرستان‌ها و اخذ اخبار و اطلاعات و نیازهای شهرستان‌ها

7. شاخه خبرنگاران داخلی و خارجی: آماده كردن زمینه مناسب جهت پوشش خبری اخبار نهضت اسلامی توسط خبرنگاران داخلی و خارجی در داخل و خارج از كشور7

این شاخه‌ها همچنین برای تسهیل در اقدامات خود، گروه‌های كاری را تشكیل دادند؛كه از آن جمله می‌توان به گروه‌های تبلیغات داخلی با عضویت افرادی چون مهدی سعید محمدی، محمود مرتضایی فر، عباس عطری، مرتضی لاجوردی، محمد واحدی، مهدی غیوران، عباس یزدان پناه و گروه شعار با عضویت مرتضی بهرامی، حسن راستگو، كاظم نیكنام، اكبری و ... اشاره كرد. دیگر گروه‌های كاری كه هر یك به یكی از شاخه‌های اصلی (هفت شاخه) مربوط بودند عبارت بودند از گروه تأسیسات با عضویت مهدی فقیهی، رحیم رضایی و ... گروه صوت و تصویر با عضویت عباس افراشته، مهین اعراب، علی خوانساری و... گروه مطبوعات با عضویت عباس چمران، عبدالعلی بازرگان و ... گروه انتشارات با عضویت توسلی، كریمیانف حسین بنی‌اسدی و ... گروه تلویزیون با عضویت مهندس هاشمی و ... گروه پزشكان با عضویت حسن عارفی، عالی ، فیاض بخش، موسی زرگر و ... گروه تلكس با عضویت افرادی چون مهدوی فرد ، اقدس حبیبی سرابی ، حسن علاقه‌بند و... اشاره كرد.8

این شاخه‌ها و گروه‌ها با وجود محدودیت زمانی به صورتی منسجم و متحد شروع بهكار كردند و به تدارك مقدمات استقبال از امام مشغول شدند. محل استقرار كمیته مدرسه رفاه بود كه توسط هیأت امنای آن مدرسه شهیدان بهشتی و باهنر و هاشمی رفسنجانی در اختیار كمیته قرار گرفت. انتخاب این مردسه به خاطر شرایطی بود كه امام تعیین كرده بود، زیرا امام خمینی (ره) در دستوری كه داده بودند برای محل اقامت خود، شروطی را به صورت مشخص تعیین كردند كه عبارت بود از :
1. در یكی از نقاط مردمی تهران واقع شده باشد
2. این مكان متعلق به شخص خاصی نباشد و جنبه عمومی و مردمی داشته باشد
3. نوع فعالیت این مركز با اهداف نهضت اسلامی نزدیكی داشته باشد
بنابراین مدرسه رفاه انتخاب شد و پس از آن مدرسه علوی.

یكی از حساس‌ترین كارهای كمیته، حفاظت از جان امام و تأمین جانی امام پس از ورود به كشور تا ورود به مدرسه رفاه بود. گروه‌های زیادی از سازمان مجاهدین خلق تا گروه‌هایی چون صف، موحدین و ... همه خواهان به عهده گرفتن مسوولیت حفاظت از امام بودند. این امر در كمیته استقبال بحث شد و در نهایت انتخاب مسؤولان حفاظت از جان امام به شاخه تداركات و انتظامات كمیته استقبال سپرده شد.9 محسن رفیق دوست در خاطرات خود در این زمینه می‌گوید: «مسوولیت حفاظت از جان امام به ما واگذار شده بود، ولی یك روز هنگامی كه ما داشتیم گروه محافظان امام را تشكیل می‌دادیم، از پاریس تماس گرفتند و گفتند كه محافظت از امام را به مجاهدین خلق واگذار كنید. این در حالی بود كه ما برنامه‌ریزی كرده بودیم و حتی از شهید محمد بروجردی كه مسوولیت گروه توحیدی صف را بر عهده داشت دعوت كرده بودیم تا در این كار ما را یاری كند ، بنابراین ما با این قضیه مخالفت كردیم و از واگذاری حفاظت امام به مجاهدین خلق خودداری كردیم ... ولی مجاهدین خلق بر این موضوع اصرار داشتند و تأكید می‌ورزیدند كه حفاظت از جان امام به آنان واگذار شود. بنابراین شورای انقلاب كه آن روزها در مقر كمیته استقبال از امام مستقر شده بود، برای اینكه این اختلاف را حل كند كمیته‌ای را به این منظور تشكیل داد تا در این زمینه تصمیم‌گیری شود ... در نهایت كمیته مزبور قانع شد كه حفاظت از امام را به مجاهدین خلق واگذار نكنند»10

به این ترتیب مسوولیت حفاظت از حضرت امام و نیز كنترل مسیر امام از فرودگاه تا بهشت زهرا و مدرسه رفاه و علوی، به انتظامات كمیته استقبال واگذار شد و آنان هم شهید بروجردی را به عنوان فرمانده گروه و تیم حفاظت از امام برگزیدند. تیم حفاظت نیاز به سلاح و نیز آموزش داشتند تا ضمن هماهنگی با هم و تقسیم مسؤولیت‌ها از بروز هر گونه خطری علیه امام خودداری كنند، به این منظور ابتدا افراد تیم حفاظت به گروه‌های پانزده نفری تقسیم شدند و هر گروه جداگانه به آموزش پرداخت و همچنین هر گروه موظف شد تا بخشی از كار حفاظت را بر عهده بگیرد.

تهیه سلاح یك از دغدغه‌های اعضای تیم حفاظت بود. این مشكل از طریق واگذاری سلاح‌هایی كه در دست مردم بود تأمین شد. برقراری سیستم صوتی و رادیویی كمیته استقبال از دیگر مشكلات بود. در این زمینه برخی افراد از اداره برق و رادیو و تلویزیون به كمك آمدند، بی‌سیم تهیه كرده و نیز تنظیم سیستم صوتی محل‌های توقف امام، فرودگاه و بهشت زهرا پرداختند.

كمیته استقبال از امام تصمیم گرفت با تشریفات خاصی از حضرت امام استقبال كند، به این صورت كه خیابان‌ها را چراغانی كرده، امام از طریق‌ هلی‌كوپتر از فرودگاه به بهشت زهرا منتقل شود ولی حضرت امام از هر گونه تجملات خودداری می‌ورزیدند و با این تصمیم كمیته مخالفت كردند.

به این ترتیب كمیته استقبال مجبور شد تا با كمترین تجمل و به صورت بسیار ساده مراسم را برگزار نماید و صرفا استقبال در حد كنترل مسیرها و انتظام امور بود.11 البته باید اذعان كرد كه سیل خروشان جمعیت مشتاق دیدن یار ، بسیاری از برنامه‌های كمتیه استقبال را بلا انجام گذارد.


پی‌نوشت‌ها

1- بشیری ، عباس ، انقلاب و پیروزی‌، هاشمی رفسنجانی كارنامه و خاطرات سال‌های 1357 ، 1358 ، نشر معارف انقلاب ، تهران 1383 ، ص 163
2- همان
3- خاطرات و مبارزات شهید محلاتی، مركز اسناد انقلاب اسلامی ، تهران، 1375، ص106
4- قاسمپور ، داوود ، دهه سرنوشت ساز، مركز اسناد انقلاب اسلامی تهران ، 1385،ص 92
5- همان ، ص 93-92
6 - خاطرات علی دانش منفرد ، رضا بسطامی ، مركز اسناد انقلاب اسلامی تهران 1384، صص 74-73
7 - همان ، صص 75-73
8- آرشیو مركز اسناد انقلاب اسلامی ، كد 11366
9- قاسمپور ، همان ، صص 97-95
10- خاطرات محسن رفیق دوست ، مركز اسناد انقلاب اسلامی ، تهران 1383 ، ص 135
11- قاسمپور ، همان ، صص 100-99

سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی

شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.

bultannews@gmail.com

نظر شما

آخرین اخبار

پربازدید ها

پربحث ترین عناوین