تحريم هاي اقتصادي عليه ايران و اثرات آن بر اقتصاد جهان

تحریم (به انگلیسی: Sanctions) فعالیتی است که به وسیله یک یا چند بازیگر کاردار بین‌المللی (فرستنده‌ها)، برعلیه یک یا چند کشور دیگر (هدف‌ها)، به منظور مجازات این کشورها، با اهداف محروم ساختن آنها از انجام برخی مبادلات یا وادار ساختن آنها به پذیرش هنجارهایی معین و مهم (از دید فرستنده‌ها)، اعمال می‌شود. در اینجا منظور از «فرستنده» کشوری (یا گروهی بین‌المللی) است که نویسندهٔ سناریوی تحریم باشد، هرچند ممکن است در اعمال محاصره بیش از یک کشور شرکت داشته باشد، و منظور از «هدف» کشور یا کشورهایی است که هدف اصلی تحریم واقع می‌شوند.

انواع تحریم :

به طور کلی تحریم را از سه جنبه طبقه‌بندی می‌کنند:

تقسیم‌بندی از لحاظ اندازه و یا حدود تحریم

تقسیم‌بندی از لحاظ تعداد کشورهای فرستنده

تقسیم‌بندی از لحاظ اقتصادی یا غیراقتصادی

 انواع تحریم از لحاظ اندازه و یا حدود تحریم :

از لحاظ اندازه یا حدود تحریم، آن را به سه نوع تقسیم‌بندی می‌کنند:

تحریم محدود: تحریم‌های مالی، صادراتی، فرهنگی و مسافرتی جزئی، در این طبقه جای دارد. مانند کاهش و یا لغو مساعدت‌های مالی و اعمال محدودیت‌هایی بر فروش سلاح و برخی فناوری‌های حساس.

تحریم میانه: تحریم‌های مالی و تجاری کلی‌تر و گسترده‌تر از حالت قبل را، میانه می‌نامند.

تحریم جامع: تحریم‌های گسترده مالی و تجاری (مثلاً محاصره علیه عراق و صربستان)، بایکوت جامع است. اگر چه، گاهی ترکیبی از تحریم‌های میانه (مثل محدودیت‌های صادراتی آمریکا علیه شوروری سابق و اروپای شرقی در طول جنگ سرد) یک تحریم جامع است.

 انواع تحریم از لحاظ تعداد کشورهای فرستنده :

از لحاظ تعداد کشورهای فرستنده، تحریم را به سه نوع تقسیم‌بندی می‌کنند:

تحریم یک‌جانبه: تحریمی است که فقط از طرف یک کشور علیه کشور هدف وضع می‌گردد. از دیدگاه تاریخی، این نوع تحریم دارای پیشینه‌ای ضعیف در دستیابی به اهداف امنیت ملی و دیگر خواست‌های سیاست خارجی می‌باشد.

تحریم چندجانبه: تحریمی که در اعمال آن بیش‌تر از یک کشور سهیم است. در مقایسه با تحریم یک‌جانبه، تحریم چندجانبه، بار مالی و تجاری شدیدی را به کشور هدف برای تغییر سیاست مورد اعتراض وارد می‌سازد. چراکه کشور هدف امکان یافتن جانشین برای کم‌کردن زیان اقتصادی را ندارد. همچنین بخش بزرگی از تولید ناخالص ملی این کشور به واسطهٔ نیاز به مراودات تجاری و سرمایه‌گذاری بین‌المللی تحت تاثیر تحریم واقع خواهد شد.

 انواع تحریم از لحاظ اقتصادی یا غیراقتصادی :

تحریم غیراقتصادی: این نوع تحریم بر مبنای بی‌توجهی به اعتبار و حق کشور هدف در صحنهٔ بین‌المللی می‌باشد.

تحریم اقتصادی: هر قیدی که به وسیله کشور فرستنده بر تجارت و سرمایه گذاری بین‌المللی کشور هدف، در راستای وادار ساختن تغییر سیاستی وضع شود، تحریم اقتصادی نام دارد.

 تحريم اقتصادي :

دولت آمريكا از اوايل سال 1359 اقدام به محاصره اقتصادي ايران كرد كه تاكنون نيز ادامه دارد . آمريكائيها يك ماه پس از شروع حصر اقتصادي ، به دستور كارتر (رئيس جمهور وقت آمريكا) تمام اموال و دارايي هاي ايران را كه در مؤسسات مالي و بانك هاي آمريكايي نگهداري مي شد، مصادره كردند و حساب هاي بانكي ايران را بطور كامل مسدود نمودند . در تداوم اين سياست دولت ايالات متحده آمريكا با هدف تضعيف قدرت اقتصادي و مالي ايران و به زانو در آوردن نظام نوپاي اسلامي، سياست «مهار» را در پيش گرفت .در دوران رياست جمهوري ريگان، مجازات هاي سنگيني براي مؤسسات وشركتهاي آمريكايي ، كه قصد سرمايه گذاري در بخشهاي نفت وگاز ايران را داشتند ، در نظر گرفته شد.

دولت آمريكا همچنين از تصويب و پرداخت وام ها توسط مؤسسات مالي جهاني به ايران جلوگيري كرد و انتقال فن آوريهاي دو منظوره پيشرفته به ايران در سطح جهاني را ممنوع ساخت با تصويب و اجراي طرح داماتو در زمان رياست جمهوري كلينتون ، تحريم اقتصادي ايران وارد مرحله نويني شد، چراكه نه تنها شركت ها و مؤسسات آمريكايي ، از هرگونه فعاليت مالي واقتصادي همچون خريد نفت، ورود كالا و خدمات ايراني به آمريكا ، انتقال اعتبارات، مبادله ارز و سرمايه گذاري در توسعه و بازسازي صنايع نفتي ايران محروم شدند، بلكه به موجب آن ، شركت هاي غير آمريكايي كه بيش از چهل ميليون دلار در سال در صنايع نفتي ايران سرمايه گذاري كنند، مشمول تحريم هاي سنگين آمريكا قرار مي گرفتند.

واران كريستوفر، وزير وقت امورخارجه آمريكا در تاريخ 20 ارديبهشت 1373 در اجلاس ويژه آمريكاييان – يهوديان در واشنگتن اعلام كرد:

" ايران به اعتقاد من ، كشور متمرد است واز اين رو، بايد اين كشور را تحريم و در سطح جهاني منزوي كرد. واشنگتن تلاش خواهد كرد متحدان اروپايي و آسيايي ، روابط خود با ايران را به شدت تقليل دهند وامتيازي براي ايران قائل نشوند واز پيوستن اين كشور به جامعه جهاني استقبال نكنند. ايالت متحده سخت مي كوشد برمبناي احساس ضرورتي كه به انزواي ايران مي كند، اين كشور را منزوي نمايد و از نظر اقتصادي و مالي تحت فشار قرار دهد."

اين تحريم ها نيز نتيجه عكس داد و آمريكائيان را كه درصدد به زانو درآوردن ايران اسلامي بودند، ناكام گذاشت . برژينسكي از نخبگان ارشد آمريكا اين تحريم را چنين ارزيابي مي كند:

"تحريم هاي آمريكا عليه ايران به دستاوردهاي مهمي نرسيده است و باعث اختلاف بين آمريكا و متحدان او شده است، شايد اين سياست را ديگر نتوان ادامه داد و بهتر است به منافع دراز مدت آمريكا توجه كرد."

حال با نگاهي گذرا به تحريم هاي اعمال شده از سوي ايالت متحده آمريكا براي ايران موضوع تحريم اتحاديه اروپا عليه ايران را مورد بررسي قرار خواهيم داد. تاكنون تنها آمريكا بصورت يك جانبه تحريم عليه ايران را انجام داده بود و خود متحمل خسران سياسي دراين قضيه شده بود. لكن هميشه بدنبال يار و همراه براي خود دراين تحريم ها بوده و با شكست هاي متعدد در زمينه هاي جنگ نرم، انتخابات ، ترور دانشمندان هسته اي روبرو شده و نتوانسته است كوچكترين خللي را در پيشرفت جوانان اين مرز و بوم بوجود آورد بنابراين مجدداً به سرمنزل مقصود خود كه همانا تحريم اقتصادي عليه ايران است بازگشته و با همراهي اتحاديه اروپا در تحريم هاي اقتصادي بدنبال هم افزايي بيشتر است. گواه اين مدعا سخنان باراك اوباما در كنگره آمريكا در تاريخ 4/11/90 است كه با رضايت از اقدام اتحاديه اروپا به دنبال جلوگيري از دستيابي دانشمندان ايراني به انرژي هسته اي صلح آميز و همچنين ضربه به پايه هاي اقتصادي كشوراست؛ غافل از اينكه ملت و نظام اسلامي ايران از سال 1359 اين موضوع را آموخته است كه مي بايست بر زانوان جوانان و غيور مردان خود تكيه داشته باشد تا دست بيگانگان از كشور كوتاه بماند.

جمهوري اسلامي ايران سه گزينه براي مقابله پيش روي دارد:

1- تن دادن به خواسته اتحاديه اروپا و نشستن بر روي ميز مذاكره بدون پيش شرط كه هيچ خواسته اي از ايران را محقق نخواهد ساخت و از اين رو اتحاديه اروپا و ايالت متحده آمريكا به خواسته صهيونيست ها خواهد رسيد. درصورتيكه اتحاديه اروپا بدنبال مذاكره با ايران است بايد شروط منطقي و برخواسته از منافع ملت عزيز ايران اسلامي را بپذيرد.

2- قطع همكاري هاي نفتي با اتحاديه اروپا از هم اكنون و ارائه خدمات به مشتريان جايگزين ، زيرا كه با اين عمل اتحاديه اروپا و اقتصاد متزلزل كشورهاي اروپايي دچار خسران شده و گراني قيمت نفت در دنيا و بالاخص در اروپا را بدنبال خواهد داشت. اين موضوع سبب ايجاد فرصت رقابتي بيشتر و بهتر براي مقابله با دشمنان خواهد شد و تراز رقابت جمهوري اسلامي ايران را افزايش خواهد داد.

3- سومين راه حل موضوع بستن تنگه هرمز و استفاده از مزيت استراتژيك كشور در ارسال نفت به سراسر دنياست. موضوعي كه همه كشورهاي اروپائي و ايالات متحده آمريكا را به تفكر و تعقل واداشته و سبب گرديده كه هراسان اقدام به اعزام ناو آبراهام لينكلن و چند ناو ديگر به خليج هميشه فارس نمايد. درصورت اين اتفاق نه تنها قيمت نفت در دنيا افزايش خواهد يافت بلكه صادرات نفت به هيچ كجاي دنيا و علي الخصوص اروپا نيز صورت نخواهد پذيرفت و همين موضوع امكان به زانو درآمدن اقتصادهاي آسيب پذير و آسيب ديده كشورهاي اروپايي رابدنبال خواهد داشت.

با نگاهي اجمالي به موضوعات فوق ودرصورت عدم تعقل مجدد اتحاديه اروپا و همدستانش اقتصادي ملتهب رابراي خود در سالجاري ميلادي خواهند آفريد. چرا كه جمهوري اسلامي مذاكراتي كه منجر به پايمال شدن منافع ملي و ملت گردد رانخواهند پذيرفت و در صورت انجام هريك از دو راه ديگر اين كشورهاي اروپايي خواهند بود كه به تراز رقابتي و مزيت رقابتي عملكرد جمهوري اسلامي ايران در دنيا پي خواهند برد.

علی هزاوه کارشناس مسایل سیاسی