بر اساس آیه قران و پاسخ مراجع؛ زندانی معسرین مهریه شرعی نیست

گروه اجتماعی: به طور کلی کسانی که توانايی پرداخت ديون خود را ندارند(چه مهريه باشد و چه ديون ديگر) زندانی نمودن آنها شرعاً جايز نيست. قرآن کريم می فرمايد: « وَإِنْ كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَى مَيْسَرَةٍ ».

به گزارش بولتن نیوز، زندانی کردن بدهکاران مهریه از موضوعاتی است که سالها است جامعه ایرانی و خانواده را تحت تاثیر عواقب خطرناک خود قرار داده است و با زندانی شدن زوج علی رغم ناتوانی در پرداخت مهریه حتی به صورت اقساط و با توجه به سه برابر شدن قیمت سکه در چند ماهه اخیر شاهد افزایش تعداد زندانیان مهریه هستیم. این در حالی است که برابر آیات قرانی زندانی کردن این گروه از افراد شرعی نیست.

با زندانی شدن زوج که سرپرست خانوار نیز هست، حتی در صورت طلاق و جدایی والدین، پدر مکلف است تا نفقه فرزدان و هزینه آنها را هر چند در حضانت مادر باشند و مادر هم ازدواج کرده باشد، پرداخت کند. در اینجا سوال از قانون گذار این است که چگونه پدری که معسر است و به زندان رفته یا فرزند او به اجبار قانون در خانه مرد نامحرم زندگی می کند، می تواند تلاش کند تا هزینه زندگی فرزندان را تامین نماید. علاوه بر این چرا فرد معسر وقتی معسر است و به خاطر افزایش 3 برابری قیمت سکه دیگر توان پرداخت اقساط را ندارد باز هم به زندان روانه می شود.

نکته  در اینجا است که اگر فرد معسر دارای درآمد 600 هزار تومان در ماه بوده و دادگاه آذر ماه 96 مقرر شده باشد هر 5 ماه یک سکه بدهد. در آن زمان با توجه به قیمت هر سکه یک میلیون و 300 هزار تومان باید هر ماه 270 هزار تومان کنار می گذاشت ولی حالا با سه برابر شدن قیمتها و سکه چهار میلیون و 700 هزار تومانی باید هر ماه 900 هزار تومان کنار بگذارد. ولی این فرد وقتی برای تعدیل به دادگاه مراجعه می کند دادگاه با افزایش مدت زمان از هر 5 ماه یک سکه به هر 15 ماه یک سکه خود داری می کند و قاعدتا فرد معسر روانه زندان می شود.

در اینجا به خاطر فشار مضاعف زن و قانونگذار بر پدر خانواده علاوه بر محروم شدن زوج از آزادی، فرزندان هم در عسر و حرج قرار می گیرند و شاهد فقر و تباهی و سوق دادن کودکان به سمت تکدی گری و فساد و فحشا هستیم. در واقع فرزندان طلاق به طور اتوماتیک در فضایی قرار می گیرند که دارای شرایط لازم جهت به تباهی کشیدن خانواده و جامعه است.

مسئله دیگری که در این بین آزار دهنده است اینکه موضوع مهریه در حال حاضر به یکی از ابزارهای فشار برخی از زنان برای بستن دهان مردها تبدیل شده. این گروه از زنان که اندک هم نیستند با هر گونه ارایش وحرکات زننده ای که می خواهند در جامعه حاضر می شوند و با خیال راحت برخی از اینها وارد روابط نامشروع خاص نیز می شوند. پاسخ انها به مقاومتها و اعتراضات زوج هم این است که اگر ناراحتی مهریه ام را بده، خلاص! در واقع مهریه تبدیل شده به ابزاری برای توسعه فساد و فحشا و انحطاط جامعه.

در این راستا است که خداوند متعال با پیش بینی احتمال ابه انحطاط کشیده شدن جامعه و به فساد کشیده شدن آن و در عسر و حرج افتادن فرزندان در خانواده واجب می فرمایند: واِن كانَ ذو عُسرَةٍ فَنَظِرَةٌ اِلی مَیسَرَةٍ واَن تَصَدَّقوا خَیرٌ لَكُم اِن كُنتُم تَعلَمون (بقره، 280)

 "بر طلبكاران واجب است كه برای گرفتن اصل مال خود از ربا گیرنده تنگدست یا هر بدهكار دیگری تا هنگام گشایش، مهلت دهند و اگر بدهكار قدرت پرداخت ندارد، طلب خود را صدقه حساب كرده و به او ببخشند كه این برای آنان بهتر است، چنانچه حقیقت را بدانند".

نظر آیات عظام در رابطه با مهریه

بر این اساس، آیات عظام آیت الله خامنه ای، صافی، شبیری، مکارم، موسوی اردبیلی و سبحانی که مقیم ایران هستند و با شرایط و به اوضاع اقتصادی و اجتماعی ایران وقوف بیشتری دارند در پرسش هایی از سایت شفقنا، درباره مهریه های سنگین و تردید یا قصد پرداخت نکردن مهریه از سوی زوج و زندانی کردن زوج بدلیل عدم توانایی و معسر بودن پاسخ داده اند.

پاسخ این مراجع را در جدول زیر بخوانید.

سوال ها:

1- با توجه به اینکه در شرع مقدس اسلام آمده که پرداخت مهریه از سوی زوج به زوجه عندالمطالبه است، آیا تعیین مهریه‌های سنگین که ازدواج جوانان را دچار صعوبت می‌نماید، به لحاظ شرعی مجاز است یا خیر و چه حکمی دارد؟

2- از آنجایی که در عرف جامعه بسیاری از زوجات مهریه خود را مطالبه نمی‌نمایند، در میان برخی خانواده‌ها رایج شده که به منظور توجیه تعیین مهریه‌های سنگین، عبارت "چه کسی مهریه را داده و چه کسی گرفته؟!" را به کار می‌برند و به نوعی پرداخت و مطالبه مهریه را در تردید قرار می‌دهند. نظر به قطعی بودن حق زوجه در مطالبه مهریه، آیا به کار بردن این عبارت در زمان تعیین مهریه، در عقد ازدواج خدشه وارد می‌نماید یا خیر و از نظر شرعی چه حکمی دارد؟

 

 

آيت‌الله مكارم شيرازي: هيچ کس را به خاطر مهريه نمى‌‏توان زندانى کرد، مگر اينکه توانايى او بر اداى مهر ثابت شود و عمداً خوددارى کند.

در فتوايي كه از سوي دفتر آيت‌اللَّه مکارم شيرازى درباره مهريه‌هاي مشكل‌ساز منتشر شده، آمده است؛

هيچ کس را به خاطر مهريه نمى‌‏توان زندانى کرد، مگر اينکه توانايى او بر اداى مهر ثابت شود و عمداً خوددارى کند و در موقع «شک در قدرت» اصل بر «عدم يسار» است.

سؤال: اين روزها جمعى از جوانان بعد از ازدواج و قبل از عروسى گرفتار مشکلات عظيمى به خاطر درخواست مهريه‏‌ها مخصوصاً مهريه‌‏هاى سنگين از سوى همسر خود مى‌‏شوند و تاکنون بسيارى از آنها به سبب عدم قدرت بر پرداخت مهريه به زندان رفته‌‏اند و بعد از آنکه اعسار و عدم توانايى آنها ثابت شود آن را تقسيط مى‌کنند، مثلاً هر سه ماه بايد يک سکه به علاوه نفقه بپردازد و تا تمام مهريه را نپردازد، زن تمکين نمى‏‌کند و به خانه شوهر نمى‌‏آيد و اگر مهريه مثلاً 200 سکه باشد قريب 50 سال و اگر 500 سکه باشد حدود 125 سال طول مى‌کشد تا زن تمکين کند آيا واقعاً اين‏گونه قوانين موافق شريعت اسلامى است؟

بسمه تعالى

پاسخ: اولاً؛ هيچ کس را به خاطر مهريه نمى‌‏توان زندانى کرد، مگر اينکه توانايى او بر اداى مهر ثابت شود و عمداً خوددارى کند و در موقع «شک در قدرت» اصل بر «عدم يسار» است. زيرا هيچ کس ثروتمند از مادر متولد نمى‌‏شود و استصحاب «عدم يسار» ثابت است، و معلوم نيست چرا تاکنون جمعى از قضات محترم عده‏اى از جوانان را به زندان انداخته‏‌اند تا عدم توانايى خود را اثبات کنند.

ثانياً؛ هرگاه عدم توانايى زوج بر اداى مهريه ثابت شد آن را تقسيط مى‌‏کنند و با اداى اولين قسط، زن بايد تمکين کند زيرا موضوع «عندالمطالبة» از صورت يکجا، به صورت اقساطى تغيير يافته و اگر زوج به وظيفه خود در پرداخت قسط اول اقدام کند زن بايد تمکين نمايد، هميشه در فقه با تغيير موضوع احکام نيز تغيير مى‏يابد.

اضافه بر اين قاعده «لاضرر» و «لا حرج» در اين‏گونه موارد حاکم است علاوه بر اين قاعده «ما حَکَمَ به العقل حَکَمَ به الشَرْعُ» نيز جارى و سارى است. کدام عقل قبح و زشتى حکم انتظار کشيدن 50 سال يا 120 سال را براى رفتن زن به خانه بخت درک نمى‌کند؟! اين‏گونه احکام که هنوز متأسفانه در بعضى محاکم ما جارى است، فقه اسلام را زير سؤال مى ‏برد و اسباب تعجب مى‏ شود. سزاوار است قضات محترم بنشينند و هر چه زودتر آن را اصلاح کنند.

نکته ديگر اين‌که، تفاوت گذاردن ميان تعبير «عندالقدرة و الاستطاعة» و «عند المطالبه» نيز صحيح به نظر نمى‌‏رسد، زيرا تعبير «عندالمطالبه» نيز بر اساس شرايط عامه تکليف است که يکى از آنها «قدرت» مى ‏باشد و طبعاً مقيد به آن است، مگر حکمى وجود دارد که مشروط به قدرت و استطاعت نباشد، سزاوار است اين قيود نيز از عقدنامه حذف شود، هر کس قدرت داشت بايد بپردازد و اگر نداشت با مطالبه زوجه، به مقدار امکان تقسيط مى ‏شود و با اولين قسط، زوجه بايد تمکين کند.

مهریه حضرت زهرا(س) 21 سکه بهار آزادی

در حدیث از امام صادق(ع) که در صفحه ۲۱۴ کتاب «معانی الأخبار» نقل شده، آمده است: پیغمبر خدا(ص) مهریه هیچ یک از همسران خود و همچنین مهریه هیچ یک از دخترانش را بیش از دوازده اوقیّة و نشّ تعیین نکرده و «اوقیّه» ۴۰ درهم، و «نشّ» ۲۰ درهم است.

با توجه به حدیث نورانی امام صادق(ع)، مهریه حضرت زهرا(س) حداکثر ۵۰۰ درهم (نقره) است. در زمان پیدایش اسلام هر ۱۰ درهم معادل یک دینار (طلا) ارزش داشته، بنابراین معادل مهریه حضرت ۵۰ دینار می‌شود.

از سوی دیگر، در فقه اسلامی وزن هر دینار برابر با یک مثقال شرعی برابر ۳.۴۵۶ گرم است. بنابراین ارزش مهریه حضرت زهرا(س) حدود ۱۷۳ گرم طلا بود.

در حال حاضر، هر سکه طلای بهار آزادی ۸.۱۳۳ گرم وزن دارد، بنابراین معادل مهریه حضرت زهرا(س) تقریباً ۲۱ سکه بهار آزادی می‌شود.