سیدمحمد خاتمی هفته گذشته سفری یک روزه به آلمان داشت و در دانشگاه فرایبورگ با موضوع امتناع یا امکان گفتوگوی میان اسلام و غرب به سخنرانی پرداخت.
به نوشته کارگزاران، وی در حاشیه این سفر مصاحبهای با رسانههای گروهی آلمان داشت. خاتمی در این مصاحبه در پاسخ به پرسش خبرنگاری در خصوص کاندیداتوری در انتخابات ریاستجمهوری، ضمن تاکید مجدد بر اینکه «برای بازگشت عملی به سیاست، اعلام تصمیم نهایی خود را در خصوص آمدن یا نیامدن را به آینده واگذار کرده است»، در پاسخ به پرسشی در خصوص شروط اعلام شده از سوی او گفت:« یكی از مشكلات جامعه ما این است كه همواره سعی داشته فرد یا افرادی بیایند و مشكلات را حل كنند. همه تلاشها و شعارهای من این است كه بگویم آنكه اصیل است و دارای اعتبار است و آنكه صاحب حق است خود مردم و ملت هستند.» وی تصریح کرد:«مردم باید باور بكنند و بدانند قهرمان خود آنها هستند نه اینکه در انتظار قهرمانی باشند كه آنها را نجات دهد، اگر این حالت به صورت خودآگاه در ملت ما پیدا شود هیچ چیز نمیتواند آینده و سربلندی و پیشرفت این كشور را تهدید كند.» سیدمحمد خاتمی ادامه داد:« آنچه كه برای من مهم بوده و هست این است كه انتخابات درست انجام شود و گزینههای مختلفی كه گرایشهای مختلف دارند حضور داشته باشند و مردم بتوانند با دست باز انتخاب كنند و انتخابات با آزادی انجام شود و تضمین اینكه رای مردم تعیینكننده است.» رئیس موسسه بینالمللی گفتوگوی فرهنگها و تمدنها همچنین در پاسخ به پرسشی در خصوص رابطه سیاست خارجی ایران بعد از انتخابات ریاست جمهوری، ضمن ابراز امیدواری بر تغییر سیاست خارجی در ایران و همچنین در کشورهای دیگر، ارتباطات موثر ایران با کشورهای اروپایی در دوران اصلاحات که بر پایه احترام متقابل بنا نهاده شده بود را یادآور شد. وی همچنین گفت:«در آن زمان حتی با آمریكا نیز که از او لطمههای بزرگی خوردهایم گامهای مثبتی برداشته شد. در دوره من و آقای كلینتون هر دو طرف میخواستیم در مسیر رفع سوءتفاهم و نزدیكی بیشتر گام برداریم البته ما اصول و مواضعی داشتیم كه به هیچوجه حاضر نبودیم آنها را زیرپا بگذاریم.» خاتمی گفت تشنجزدایی به معنی دست برداشتن از اصول و منافع ملی نبود ولی فكر میكنم حتی در دوران كلینتون بدترین تحریمها بر ما تحمیل شد بعد از روی كار آمدن نومحافظهكاران كه وضع ما بسیار بدتر شد. اولین گامی كه برداشته شد ایران را به عنوان محور شرارت معرفی كردند. آن هم وقتی كه اگر تفاهم و سیاست ایران نبود آمریكا در افغانستان با مشكلات بسیار بزرگی روبهرو میشد.
خبرنگاری از خاتمی پرسید: «شما هشت سال رئیسجمهور بودید آیا تصورتان این است اگر دوباره این وضعیت را عهدهدار شوید بتوانید كارهایی كه در آن چند سال موفق به انجام آن نشدید انجام دهید؟ مشكلات آن موقع و قوانین كه عرض كردید برای اینكه دستتان باز شود برای انجام وظایف آیا با وضعیت فعلی شورای نگهبان و سایرمسائل آیا تصور میكنید دستتان بازتر خواهد شد؟» رئیسجمهور سابق پاسخ داد: بگذارید مسائل داخل ایران در داخل ایران مورد بحث قرار بگیرد. من هم در ایران به تناسب صحبتهایم را كردهام و میكنم. امیدواریم همواره دركنار ملت و تلاشگر برای بیداری ملت و دفاع از اصول و آرمانهای انقلابی و ملی باشم وی در پاسخ به این سوال كه «دوست دارید چه كسی در آمریكا رئیسجمهور شود؟»، گفت: دوست دارم كسی رئیسجمهور شود كه قدر ملت آمریكا را، اهمیت نقشی كه آمریكا میتواند در سرنوشت بشر داشته باشد، بداند. بخواهیم و نخواهیم آمریكا كشور بزرگی است و كشوری است كه بخش عمدهای از ملتش برای آزادی و دموكراسی تلاش كردهاند. ثروتمندترین و پیشرفتهترین كشور دنیاست اگر كسانی نماینده این ملت باشند كه بكوشند تا با این امكانات و عظمت در خدمت همه بشریت باشد و نه سركوب بخشهایی از بشریت ما دنیای بهتر خواهیم داشت.
خبرنگار دیگری پرسید: «در چند ماه پیش میان روشنفكران اسلامی و همچنین روحانیون بحثی در گرفته بود كه آیا قرآن وحی خداوند است یا الهام خداوند. این بحث مسلم است كه نتایج سیاسی هم دارد كه اگر كلام خدایی است برای همیشه و همه عرصهها دارای اعتباری است كه در قرآن مقدس احكامش نوشته شده و به محمد (ص) الهام شد. یك حالت نسبی به خود میگیرد خیلیها راجع به این مساله موضع گرفتهاند. هیچ جا موضع جنابعالی را در این مورد نخواندم، خیلی دلم میخواست بدانم بعد از این حرفها، لغت كافر برای آقای سروش درست است؟» خاتمی پاسخ داد: اولا فكر نمیكنم كسی آقای سروش را تکفیر كرده باشد .
دكتر سروش یكی از متفكران نامدار زمان ماست. دوم اینكه این بحث، بحث تازهای نیست، در طول تاریخ اسلام دیدگاههای مختلف در این زمینه وجود داشته متفكران، فیلسوفان بحثهایی در این زمینه داشتهاند. من معتقدم هم محتوای قرآن وحی است و هم آنچه هست كلام خداست. آنچه گفته شد آن مشكلی كه شما گفتید طور دیگری قابل حل است.
اگر بگوییم وحی الهی به این معنا نیست تمام آنچه در قرآن آمده برای همه زمانها، مكانها و انسانها باید عینا اجرا شود چنین نیست. وی ادامه داد: ما اجماع بین همه مسلمانان داریم که قرآن ناسخ و منسوخ دارد یعنی آیهای بوده است و در زمان خود پیغمبر از اعتبار اجرایی افتاده به علاوه بسیاری از احكام و مسائل كه هست برای حل مشكلاتی بوده كه در آن زمان و مكان وجود داشته. این به این معنا نیست اگر زمان و مكان عوض شد باز هم عینا همانها میتواند اجرا شود. خاتمی تصریح كرد: فكر میكنم مسالهای كه گفته شد زمان و مكان دو عنصر تعیینكننده در اجتهاد اسلامی هستند؛ اجتهاد اسلامی اگر وجود داشته باشد بسیاری از مسائلی كه متعلق به زمان ماست و احكام خاص خود را میطلبد كه متعلق به زمانهای گذشته بوده و زمانش عوض شده همه اینها قابل اجتهاد كردن است. اگر بگوییم قرآن آمده عقل انسان را تعطیل كند هم جفای به انسان كردهایم و هم جفای به اسلام و قرآن و پیامبران برای تقویت عقل انسان و به كار بستن عقل انسان آمدهاند و حتی خود قرآن را با عقل انسان باید فهمید. رئیسجمهور سابق گفت: یك دیدگاه داریم كه میگوید دین آمده است تا انسان را از عقل بینیاز كند كه دیدگاه غلطی است ؛ دیدگاه دیگر میگوید خدا رقیب انسان است مثل اینكه اگر انسان آزاد باشد جای خدا را تنگ میكند! نه، خدا آمده است تا انسان آزاد و خردمند زندگی كند و این دیدگاههاست كه باید عوض شود.