بهار عکاسی ایران چه وقت شکوفه می دهد؟

به گزارش بولتن نیوز، یکی از مهمترین دغدغه های پژوهشگران عکاسی در طول سالهای گذشته، ریشه یابی مشکلات رشد این هنر در ایران بوده ولی با این وجود، در این حوزه هیچ وقت شاهد به وجود آمدن یک جریان مستقل هنری نبودیم و اگر موفقیتی هم حاصل شده به صورت فردی و زودگذر بوده است.
بنا به اسناد موجود، اگر تصویر محمدشاه قاجار و خانواده‌ سلطنتی را در یک روز پاییزی در سال 1221 خورشیدی اولین تصویر ثبت شده در تاریخ عکاسی ایران بدانیم، باید اعتراف کنیم با گذشت 176 سال از ورود عکاسی به ایران جایگاه این هنر در مقایسه با کشورهایی که سالها پس از ایران این هنر را دنبال کردند قابل دفاع نیست.
به بهانه 19 آگوست، روز جهانی عکاسی با کارشناسان و عکاسان این حوزه به گفت و گو نشستیم تا دلایل حرکت کُند عکاسی ایران را از زبان آنان بشنویم.

**نگاه «تشریفاتی» به عکس از گذشته تاکنون
مهدی عراقچیان مدرس دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در این رابطه گفت: در سینما شاهد جریان های متعددی در دوره های مختلف هستیم ولی در عکاسی نتوانستیم این شرایط را ایجاد کنیم و برای پاسخ به این سوال، باید به عقب برگردیم و ریشه آن را در مسیر شکل گیری پدیده عکاسی و یا به تعبیری در خشت اول جستجو کنیم.
وی افزود: معمولا در تاریخ عکاسی، علاقه ناصرالدین شاه به عکاسی را یکی از دلایل فراگیری آن در ایران می دانند، که ضمن تایید چنین مساله ای باید این مهم را نیز در نظر بگیریم که نگاه «تشریفاتی» به عکس و در خدمت گرفتن عکاسی در دربار، بزرگترین آسیب را به این هنر زد و ما تا به امروز این نوع نگاه را در دوره های مختلف تجربه کردیم.
این هنرمند عکاس اظهار کرد: تفاوت ملموسی میان عکسهای به جا مانده از عکاسان ایرانی و خارجی وجود دارد که در تصاویر عکاسان غیر ایرانی شاهد یک نگاه جستجوگر و جهان شمول نسبت به پدیده های اجتماعی اطراف هستیم، درحالی که در عکاسان ایرانی این نگاه کمتر دیده می شود.
وی افزود: در تصاویر آقا رضا عکاسباشی و دیگر عکاسان ایرانی عکسهای بسیار خوبی وجود دارد که آنها را می توان به عنوان نشانه هایی دید که هیچ وقت تبدیل به یک جریان نشد و تا به امروز عکاسان بسیاری در ایران هستند که با وجود موفقیت های فردی، قادر نبودند به صورت یک جامعه هنری مستقل اعلام حضور کنند.
عراقچیان تصریح کرد: نگاه فرمایشی دوره دربار در شرایط امروز در جشنواره ها و مسابقات «سفارشی» تغییر صورت داده است و با این نگاه نمی توان شاهد شکل گیری و حضور هنرمند مستقل بود تا بتواند یک عکاسی پیشرو و تاثیرگذار را تجربه کند.

**روحیه ایرانیان با کار جمعی سازگار نیست
افشین بختیار عکاس پیشکسوت نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان داشت: معمولا مکاتب و جنبش های هنری به واسطه یک اندیشه جمعی در غرب شکل گرفته و جریان ساز بوده است درحالی که روحیه ایرانیان با کار جمعی سازگار نیست و در این سالها شاهد دهها انجمن بودم که افراد با نظرات متفاوت روی عقایدشان پا فشاری می کردند و حاضر نبودند نظر دیگری بپذیرید و هرکس خود را صاحب نظر و حق می داند.
وی ابزار و فناوری را یکی از موارد مهم در عکاسی عنوان کرد و گفت: در بعضی موارد تکنیک های عکاسی به واسطه ابزار خلق می شود و ما در طول سالیان همیشه نسبت به کشورهای پیشرفته عقب بودیم و دائم در بروشورها و سایت ها با دیدن ابزارهای حرفه ای حسرت خوردیم و شرایط به نحوی بوده که کمتر عکاسانی توانسته اند با ابزارهای روز دنیا کار کنند.
وی مباحث آموزشی را از دیگر موارد موثر در ارتقای دانش و هنر عکاسی دانست و گفت: در عکاسی معمولا افراد حاضر به یادگیری و به روز کردن مباحث علمی نیستند و پس از مدت کوتاهی خود را از آموزش بی نیاز می بینند.
«هیچکس را قبول ندارند و بسیاری حتی خودشان هم قبول ندارند و درون استکانی شنا می کنند که از اقیانوس خبر ندارند.»
بختیار نگاه امنیتی به عکاس را یکی دیگر از مشکلات عمده و سد بزرگی برای تولید عکسهای مناسب عنوان کرد و افزود: شخصا بعد از انتشار بیش از 90 کتاب عکس که بیشتر از وزیران و مسئولان کشور توانستم طبیعت و آثار فرهنگی و تاریخی ایران را معرفی کردم، هنوز با «ترس و لرز» دوربین را از داخل کیف بیرون می آورم و برای گرفتن یک عکس تاریخی دهها مجوز باید گرفت و سازمان های موازی مجوزهای همدیگر را قبول ندارند درحالی که خارج از ایران فضا برای هنرمند فراهم است تا خود و محیط پیرامونش را برای آیندگان و گردشگران معرفی کند.
وی افزود: در غرب عکاسی به عنوان سندی برای هویت تاریخی تعریف شده است درحالی که در ایران به عنوان یک ضرورت به آن نگاه نشده و برای مناسبت ها و اهداف کوتاه مدت مورد بهره برداری سطحی قرار گرفته است.
این هنرمند عکاس ادامه داد: در این سالها هیچ ارگانی از من حمایت نکرد و برای گرفتن حق و حقوق خود دائم با مشکل مواجه بودم و پس از چاپ کتاب هنوز بیمه ندارم و تنها چیزی که تا به امروز باعث شده عکاسی کنم عشق به ایران است، من ایران را نفس می کشم و اگر تمامی مردم ایران را ترک کنند من آخرین کسی هستم که در را می بندم و در این خاک می مانم.

**روزمرگی، میوه وابستگی به نهادهای دولتی
محمد بابایی عکاس پیشکسوت خبری نیز با انتقاد از تدریس استادان غیر مرتبط در شاخه های عکاسی گفت: کمتر از 30 سال است که عکاسی به عنوان یک رشته دانشگاهی در مراکز علمی تدریس می شود و همین امر، بیانگر نوپا بودن نگاه علمی به مقوله عکاسی است.
وی افزود: سیاستگذاری های غلط در دانشگاه ها سبب شده که با گذشت این سالها هنوز شاهد هستیم که استاد متخصص عکاسی طبیعت، واحد‌های عکاسی خبری و یا تبلیغات تدریس می کند درحالی که در کشورهای پیشرو عکاسان و اساتید کاملا بر روی یک مقوله تخصصی متمرکز هستند.
بابایی قانون کپی رایت را یکی از موانع پیش رو در عکاسی عنوان کرد و افزود: یکی از مهمترین مولفه های اقتصاد هنر، شناخت حقوق مولف و پدیدآورنده اثر است که یکی از بزرگترین مشکلات در مسیر تولد هنرمند مستقل به شمار می آید و همین امر موجب وابستگی عکاسان به نهادهای دولتی شده و میوه این وابستگی «روزمرگی» است که امروز در رسانه ها و نهادهای هنری شاهد آن هستیم.
وی با انتقاد از شیوه رایج در رسانه ها افزود: عکاسان قادر نیستند تصاویری که ثبت می کنند را تحلیل کنند و در نتیجه عکسهای خبری از بزرگترین مولفه ای که پیام است تهی هستند و نبود رقابت در یک بازار رسانه ای سبب شده که عکاسان بی تجربه در مهمترین رویدادهای خبری حضور داشته باشند و تصاویر ضعیفی تولید شود.
تاریخ 19 آگوست به عنوان روز جهانی عکاسی نخستین بار توسط انجمن‌های عکاسی در آمریکا مطرح شد و شورای عکاسی بین‌المللی هند در سال 1991 نخستین نهادی بود که این روز را به صورت رسمی به عنوان روز جهانی عکاسی نامگذاری کرد.
پیشنهاد نامگذاری این روز مرتبط با نخستین رونمایی عکاسی برای عموم است که در یک گردهمایی در پاریس در 19 آگوست 1839 جزئیات فنی داگروتیپ و چگونگی کارکرد این فرایند در ثبت تصویر برای عموم شرح داده شد و از آن هنگام تا امروز هر سال کشورهای بیشتری این تاریخ را به عنوان «روز جهانی عکاسی» در تقویم‌های خود ‌گنجانده‌اند.